ევგენი ვლადიმიროვი
"მხოლოდ ბიბლიას რატომ შეუძლია იყოს ქრისტიანული რწმენის წყარო?"
1. ბიბლია - ღვთის დაწერილი სიტყვა
2. მხოლოდ წმინდა წერილი არაა საკმარისი
3. ღვთაებრივი გამოცხადება მხოლოდ წერილების სახით ინახება
4. მოციქულთა წერილები იესოს ყველა სწავლებებს შეიცავს
5. ახალი აღთქმის წერილები წარმოადგენენ ერთადერთი ცოდნის წყაროს ქრისტეს ცხოვრებისა და სწავლების შესახებ
6. ახალი აღთქმის წიგნებს ყოველთვის პატივს სცემდნენ, როგორც წმინდა წერილებს
7. რატომაა ახალ აღთქმაში მხოლოდ 27 წიგნი?
8. რა წარმოადგენს ახალი აღთქმის წიგნების ავტორიტეტის წყაროს?
9. IV საუკუნემდე წმინდა წერილები განიხილებოდა, როგორც ქრისტიანული რწმენის ერთადერთი ავტორიტეტი და წყარო
10. შეჯამება
11. შესაძლო საწინააღმდეგო აზრები
მართლმადიდებელ ეკლესიაში მთელი მონდომებით უნდათ სჯეროდეთ, რომ მე-4 საუკუნემდე წმინდა წერილი, როგორც ასეთი, საერთოდ არ არსებობდა, და იყო მხოლოდ «გადმოცემა», ჯადოსნური წეს-ჩვეულებები (საიდუმლოებები) და «უცოდველი ეკლესია», რომელმაც მე-4 საუკუნის შემდეგ აირჩია საჭირო წიგნები, ისინი ავტორიტეტითა და საყოველთაო აღიარებით აღჭურვა და ამგვარად შექმნა ბიბლია...
წინამდებარე სტატიის მასალა შედგენილია მზა არგუმენტების სახით, რათა ქრისტიანს ისეთ საკითხებზე გასცეს პასუხი, რომლებსაც მართლმადიდებლობის აპოლოგეტები უკეთებენ ტირაჟირებას.
წმინდა წერილების წიგნების აღსანიშნავად, სტატიაში მართლმადიდებლებისათვის ტრადიციული - «ძველი აღთქმა» და «ახალი აღთქმა» გამოიყენება. თუ მითითება არ აქვს, ბიბლიური ციტატები მოყვანილია ბიბლიის საპატრიარქოს გამოცემიდან.
პ.ს. ყველა მოყვანილი მონაკვეთები, ე.წ. "წმინდა მამების" ნაშრომებიდან, ნათარგმნია აზრობრივად, იქიდან გამომდინარე, რომ მათი 99%-ის ქართულად მოძიება (შოვნა, ყიდვა) შეუძლებელია.
1. ბიბლია - ღვთის დაწერილი სიტყვა
1) ძველი აღთქმის წერილები
წმინდა წერილი - ესაა იმ ტექსტების კრებული, რომლებშიც ღვთის სიტყვაა ჩაწერილი, რაც ისეთი გამოთქმებით მტკიცდება, როგორებიცაა «უფლის პირიდან გამომავალი ყოველი სიტყვ[ა]» (მეორე რჯული 8:3, მათე 4:4), «უფლის სიტყვა» (ესაია 38:4), «სიტყვა, რაც უფალმა გვითხრა ჩვენ» (იესო ნავეს-ძე 24:27), «უფლის მცნება» (ეზრა 7:11), «უფლის წესები», «უფლის კანონები» (შეად. მეორე რჯული 6:17, 11:1, 30:10 (სბს-2013), 3მეფეთა 2:3), «ღვთის სიტყვა» (შეად. რომაელები 3:2; ებრაელები.5:12; 1პეტრე 4:11).
ბიბლიის დამწერები დარწმუნებულები იყვნენ, რომ მათ მიერ გადმოცემული ცნობა მათ კი არ ეკუთვნოდა, არამედ ღვთისგან ჰქონდათ მიღებული (შეად. ნეემია 9:30, ზაქარია 7:12). სხვა არაფერი, თუ არა ღვთაებრივი გამოცხადება აძლევდა მათ იმ ჭეშმარიტების «დანახვის» საშუალებას, რომლებსაც ისინი გადასცემდნენ (იხილეთ ესაია 1:1; ამოსი 1:1; მიქა 1:1; აბაკუმი 1:1; იერემია 38:21).
ზუსტადაც რომ «ღვთის სიტყვა» იყო გადაცემული ესაიას, იერემიას, ეზეკიელის, ოსიასა და სხვა წინასწარმეტყველებისათვის. (იხილეთ იერემია 1:1,2,9, ეზეკიელი 1:3, ოსია 1:1, იოელი 1:1). ღმერთი აძლევდა მათ მითითებებს და ძალაუფლებას, რომ მისი სახელით ელაპარაკათ და საკუთარი ცნობა ასეთი სიტყვებით დაეწყოთ: «ასე ამბობს უფალი» (შეად. ესაია 25:8, იერემია 2:2, ანგია 1:13, 2 ნეშტთა 36:16, ეზეკიელი 2:4, შეად. ესაია 7:7).
მოციქულ პავლეს სწამდა, რომ ღვთის სული ლაპარაკობდა «ესაია წინასწარმეტყველის პირით» (საქმეები 28:25). მოციქული პეტრეს სიტყვების თანახმად - ღვთის სული ბიბლიის ყველა დამწერს ხელმძღვანელობდა და არა მხოლოდ ზოგიერთ მათგანს (იხილეთ 1 პეტრე 1:10, 11, 2პეტრე 1:21).
დავითი ამბობდა: «უფლის სული მეტყველებს ჩემით და ენაზე მაქვს მისი სიტყვა» (2 მეფეები 23:2).
ეზეკიელი წერდა: «შემოვიდა ჩემში სული», «გადმოვიდა ჩემზე სული უფლისა» (სბს-2013), «სულმა ამიტაცა» (ეზეკიელი 2:2, 11:5,24).
ასევე მიქაც ამოწმებდა: «მე კი ავსილი ვარ ძალით, უფლის სულით, სიმართლითა და სიმტკიცით, რომ გამოვუცხადო იაკობს მისი დანაშაული და ისრაელს მისი ცოდვა» (მიქა 3:8).
ზოგჯერ წინასწარმეტყველები ჩრდილში რჩებოდნენ და მხოლოდ ნამდვილი ავტორი - ღმერთი რჩებოდა:
«ყოველივე ეს მოხდა, რათა აღსრულდეს სიტყვა უფლისა, წინასწარმეტყველის მიერ თქმული» (მათე 1:22. შეად. ებრაელები 3:7; 9:8).
იესო ქრისტეს მაგალითი: იესო ქრისტემ გვიჩვენა, თუ როგორი დამოკიდებულება უნდა გვქონდეს წმინდა წერილის მიმართ. ის ისე უყურებდა წმინდა წერილს, როგორც დაწერილ ღვთის სიტყვას (მათე 4:4). თავის ქადაგებებში ის წმინდა წერილებიდან ციტირებდა (შეად. ლუკა 4:1721). კანონის მასწავლებლებთან დავებისას წმინდა წერილებს იშველიებდა (შეად. მათე 22:29). პრინციპი «დაწერილია», მის იარაღს და თავდაცვის საშუალებას წარმოადგენდა (შეად. მათე 4:4,7, მათე 21:42, მარკოზი 12:10,26, ლუკა 10:26).
იესო არ აღიარებდა არცერთ სხვა ავტორიტეტს, გარდა დაწერილი ღვთის სიტყვისა. ის ასწავლიდა, რომ თუ რომელიმე ტრადიციები ან სწავლებები წმინდა წრილებს ეწინააღმდეგებოდნენ – ისინი უარყოფილი უნდა ყოფილიყო. (მათე 15:2-9, მარკოზი 7:1-13).
იესოს სიტყვების თანახმად – «წერილი კი ურღვევია» (იოანე 10.35), ანუ არ შეიძლება წმინდა წერილის გასაჩივრება, დარღვევა, შეცვლა ან გვერდზე გაწევა (იხ. სიტყვა ლუტხენაი-ს λυθηναι მნიშვნელობა. სტრონგის ნომერი: 3089.)
იესო ჭეშმარიტებას წმინდა წერილთან აიგივებდა: «გაწმინდე ისინი ჭეშმარიტებით. შენი სიტყვა ჭეშმარიტებაა.» (იოანე 17:17 (სბს-სტოკჰოლმი 2001)). იესოს ეს სიტყვები ფსალმუნების წიგნის პირდაპირ გზავნილს წარმოადგენს, რომლის თანახმადაც ჩაწერილი გამოცხადება ჭეშმარიტებას წარმოადგენს (შეად. ფსალმუნები 118:140,142,151. 32:4).
იესო ქრისტე ისე იღებდა წმინდა წერილებს, როგორც ღვთის ნების ერთადერთ გამოცხადებას, რომელიც ადამიანებს მიეცა და რომლის მიყოლა-არმიყოლაზეა დამოკიდებული თითოეული ადამიანის მარადიული მომავალი:
«...მოსე და წინასწარმეტყველნი ჰყავთ; მათ უსმინონ» (ლუკა 16:29).
პირველი ქრისტიანების მაგალითი:
პირველი ქრისტიანებისთვის წმინდა წერილი იყო ღვთის სიტყვა (რომაელები 3:2). რწმენის წყარო (საქმეები 17:2; 8:35; 26:22; 28:23). ნუგეშისა და იმედის წყარო (რომაელები 15:4, 1კორინთელები 10:11). სტანდარტი, რომლითაც მოწმდება სწავლების ჭეშმარიტება (საქმეები 17:11. შეად. საქმეები 18:28). ისინი წერილებს ღმერთთან აიგივებდნენ (რომაელები 10:11 - ესაია 28:16). მათთვის წერილები იყო «წმინდა» (რომაელები 1:2) და «საღვთო» (2ტიმოთე 3:15).
მოციქულთა საქმეების წიგნში არ არის არცერთი ქადაგება, რომელშიც მოციქულები წმინდა წერილებს არ მიმართავენ (შეად. საქმეები 2:14-36. 7:2-53. 3:18. 4:11. 10:43. 13:13-49. 26:22).
დასკვნა: იესო ქრისტესა და მოციქულების მაგალითები გვავალდებულებს, რომ წინასწარმეტყველთა წერილებს ისე მოვეპყროთ, როგორც ღვთის დაწერილ სიტყვებს. ქრისტიანული ეკლესია უკვე ბიბლიით ხელში დაიბადა. პირველ ეტაპზე ეს ბიბლია ძველი აღთქმის წერილებს წარმოადგენდა.
2) ახალი აღთქმის წერილები
წინასწარმეტყველთა მსგავსად, ღვთის წმინდა სულს, მოციქულებიც საკუთარი სიტყვების წყაროს უწოდებენ:
«ხოლო სული ცხადად მეტყველებს» (1 ტიმოთე 4:1)
«ვიყავი სულში უფლის დღეს» (გამოცხადება 1:10 (სბს-2013))
«გსმენიათ აღმშენებლობა ღვთის მადლისა, რომელიც მომეცა თქვენთვის, რადგანაც გამოცხადებით მეუწყა საიდუმლო…რომელიც არ გამოცხადებია ადამის ძეთა სხვა თაობებს, როგორც ამჟამად გამოეცხადა სულით მის წმინდა მოციქულებსა და წინასწარმეტყველთ» (ეფესელთა 3:2-5)
«ჩვენ კი თავისი სულით გაგვიცხადა ღმერთმა» (1კორინთელები 2:10).
ღვთის სული ასწავლიდა და ახსენებდა მოციქულებს ყველაფერ იმას, რასაც ერთ დროს თავად ქრისტე ასწავლიდა მათ:
«ხოლო ნუგეშისმცემელი, სული წმინდა, რომელსაც მამა მოავლენს ჩემი სახელით, გასწავლით და მოგაგონებთ ყველაფერს, რაც მე გითხარით» (იოანე 14:26. შეად. იოანე 7:16, 17:8,14; ებრაელები 1:1-2, კოლასელები 3.16.)
«რომლისა (ქრისტეს) მიერ და თქუენცა გესმა სიტყუაჲ იგი ჭეშმარიტებისაჲ, სახარებაჲ იგი ცხორებისა თქუენისაჲ» (ეფესელთა 1:13. (გ.მთაწმინდელი)).
მოციქულები ქადაგებდნენ არა საკუთარ იდეებს, არამედ ღვთის სიტყვას:
«ღვთის სიტყვა კი წარუვალია. სწორედ ესაა სიტყვა, თქვენ რომ გეხარათ» (1პეტრე 1:25)
«ვინაიდან მრავალთა მსგავსად როდი ვბღალავთ ღვთის სიტყვას, არამედ წრფელად, როგორც ღვთისგან, ღვთის წინაშე ვქადაგებთ ქრისტეს მიერ» (2კორინთელები 2.17)
«გაუწყებთ, ძმანო, რომ სახარება, რომელიც ჩემგან გეხარათ, არ არის კაცის მიერი, ვინაიდან მეც კაცისგან როდი მიმიღია ან მისწავლია, არამედ იესო ქრისტეს გამოცხადებით» (გალატელები 1:11-12)
«როცა მიიღეთ ჩვენგან მოსმენილი ღვთის სიტყვა, მიიღეთ იგი არა როგორც კაცთა სიტყვა, არამედ როგორც ღვთის სიტყვა, როგორც სინამდვილეშია» (1თესალონიკელები 2:13.(სბს-სტოკჰოლმი 2001) შეად. საქმეები 4:29,31, 6:2, 12:24, 13:5,44,48,49, 14:25, 15:35, 16:32, 19:20)
«ამას გეუბნებით უფლის სიტყვით» (1თესალონიკელები 4:15)
«მე უფლისაგან მივიღე ის, რაც გადმოგეცით» (1კორინთელები 11:23)
«ვისაც წინასწარმეტყველად ან სულიერად მიაჩნია თავი, მიხვდეს, რომ რასაც გწერთ, უფლის მცნებაა» (1 კორინთელები 14:37)
«პავლე, ღვთის მონა და იესო ქრისტეს მოციქული ღვთის რჩეულთა რწმენითა და ჭეშმარიტების შემეცნებით, ღვთისმოსაობის შესაბამისად, საუკუნო სიცოცხლის იმედით, საუკუნეთა უწინარეს რომ აღუთქვა უტყუარმა ღმერთმა, და თავის დროზე გამოაცხადა სიტყვა ქადაგებით, რომელიც ჩვენი მაცხოვრის - ღმერთის ბრძანებით მე მომენდო» (ტიტე 1:1-3)
«მაშ, ილოცეთ, ძმანო, ჩვენთვის, რათა სიტყვა ღვთისა განავრცოს და იდიდოს, როგორც თქვენს შორის» (2თესალონიკელები 3:1)
დასკვნა: როგორც ვხედავთ, წმინდა სული ზუსტად ისევე ხელმძღვანელობდა მოციქულებს, როგორც წინასწარმეტყველებს. შესაბამისად, მოციქულთა წიგნები – ისეთივე დაწერილი ღვთის სიტყვაა, როგორც ძველი აღთქმის წერილები, რომლებიც ერთად ერთ ღვთივშთაგონებულ წერილებს წარმოადგენენ.
3) წმინდა წერილი ღვთივშთაგონებულია
«მთელი წერილი ღვთივსულიერია», ამბობს მოციქული პავლე. (2ტიმოთე 3:16.)
ბერძნული სიტყვა θεόπνευστος - «ტხეოპნეუსტოს» (ღვთივსულიერია), პირდაპირ ნიშნავს: «ღვთისგან შთაბერილს» (სტრონგის ნომერი: 2315).
ღმერთმა ჭეშმარიტება «შთაბერა» ადამიანთა გონებაში, მათ კი, თავის მხრივ, ღვთის სულის ხელმძღვანელობით, ეს ჭეშმარიტება იმ სიტყვებით გამოხატეს, რომლებსაც ბიბლიაში ვპოულობთ:
«ადამიანები, სულიწმინდის მიერ აღძრულნი, ღმერთისგან წარმოთქვავდნენ მას» (2პეტრე 1:21. (სბს-2013))
დასკვნა:
ღმერთი წარმოადგენს ბიბლიის შემქმნელს და არა ადამიანები. ზუსტადაც რომ ღვთაებრივი წარმომავლობა ქმნის წმინდა წერილებს უნიკალურს და რადიკალურად განსხვავებულს სხვა ნებისმიერი რელიგიური ტექსტისაგან. წმინდა წერილი თუ ღვთივსულიერია, ესე იგი, ის წარმოადგენს ბოლო ინსტანციის ავტორიტეტს, სტანდარტს რწმენისა და ცხოვრების ყველა საკითხში, რადგან ღვთის სიტყვაზე ავტორიტეტული შეუძლებელია რამე იყოს. (შეად. ფსალმუნი 118:57,105., იესო ნავეს-ძე 1:8).
2. მხოლოდ წმინდა წერილი არაა საკმარისი
«რადგან შენ ხომ ბავშვობიდანვე იცი საღვთო წერილები, რომელთაც ძალუძთ შენი დაბრძენება გადასარჩენად ქრისტე იესოს რწმენის მეშვეობით, მთელი წერილი ღვთივსულიერია და სასარგებლოა სასწავლებლად, სამხილებლად, გამოსასწორებლად და დასარიგებლად სიმართლეში. რათა მზად იყოს ღვთის კაცი და აღჭურვილი ყოველი კეთილი საქმისთვის.» (2ტიმოთე 3.15-17. (ახალი გადამუშავებული გამოცემა 2015))
მოცემულ ნაწყვეტში პავლე რამოდენიმე მნიშვნელოვან მომენტზე ამახვილებს ყურადღებას:
- წმინდა წერილს მიჰყავს გადარჩენამდე.
- ასწავლის ჭეშმარიტებას.
- ამხელს და გამოასწორებს.
- ღვთის კაცი სიმართლისაკენ მიდის და მზად არის ყოველი კეთილი საქმისათვის, იმიტომ რომ მას ღვთის სიტყვა აქვს.
აქედან ნათელი ხდება:
თუ წმინდა წერილს შეუძლია ჭეშმარიტების სწავლება, გამოსწორება, ყოველი კეთილი საქმისათვის მომზადება და გადარჩენამდე მიყვანა — ესე იგი მას ამისათვის ყოველივე აუცილებელი აქვს. პავლეს აქ შეეძლო რომელიმე სხვა წყაროებზეც მიეთითებინა, რომლებიც აუცილებელია ჩვენთვის, თუმცა ის ამას არ აკეთებს. მხოლოდ წმინდა წერილია ღვთივსულიერი, მხოლოდ ისაა ღვთის მიერ განკუთვნილი როგორც რწმენისა და მისი ნების შეცნობის წყარო.
ზოგიერთმა შეიძლება თქვას, რომ 2 ტიმოთეს 3:16-ში, მოციქული პავლე მხოლოდ ძველი აღთქმის წერილებზე საუბრობდა. თუმცა ეს მთლად ასე არ არის. აქ მას სულ სხვა რამის დანახვება სურს, კერძოდ კი საერთო პრინციპის: წმინდა წერილი - თუ ის საერთოდ წმინდა წერილია - ღვთივსულიერს წარმოადგენს. მოცემულ მუხლში პავლე საუბრობს არა კანონის საზღვრებზე, არამედ თავად წმინდა წერილის ბუნებაზე, როგორც წყაროზე, რომელსაც დასაბამი ღმერთმა მისცა. ამიტომ მთელი წმინდა წერილი, მოციქულთა წიგნების ჩათვლით, ღვთივსულიერია.
ზუსტად როგორც წმინდა წერილების ნაწილს, ისე აღიქვავდნენ პირველი ქრისტიანები მოციქულების მიერ დაწერილს. მაგალითად, მოციქული პეტრე წმინდა წერილებს მიაწერს მოციქული პავლეს წერილებს:
«ჩვენი უფლის სულგრძელობა დასახეთ ხსნად, როგორც ჩვენმა საყვარელმა ძმამ - პავლემაც მოგწერათ მისთვის ბოძებული სიბრძნით. ამასვე გწერთ ყველა წერილში, სადაც ზოგი რამ ისე ძნელი გასაგებია, რომ უმეცარნი და უმტკიცონი სხვა წერილების მსგავსად ამახინჯებენ მათ, რათა წარიწყმიდონ თავიანთი თავი.» (2 პეტრე 3:15-16)
მოციქული პავლე წმინდა წერილად მოიხსენიებს ლუკას სახარებას:
«რადგანაც წერილი ამბობს: „პირს ნუ აუკრავ მეკალოე ხარს“, და კიდევ: „ღირსია მუშაკი თავისი საზღაურისა“.» (1 ტიმოთე 5:18).
ფრაზა: «პირს ნუ აუკრავ მეკალოე ხარს», მოცემულია მეორე რჯულის 25:4-ში, ხოლო ფრაზა:«ღირსია მუშაკი თავისი საზღაურისა» - ძველ აღთქმაში არ არის, ის მხოლოდ ლუკას 10:7-შია. ამიტომ გამოთქმაში: «წერილი ამბობს», მოციქულმა პავლემ ლუკას სახარებაც იგულისხმა.
მოციქული იოანე ამოწმებდა, რომ მის მიერ ჩაწერილი, ღვთაებრივ გამოცხადებას წარმოადგენდა (გამოცხადება 1:1), ხოლო იმას, რაც მან სახარებაში ჩაწერა, მარადიულ სიცოცხლემდე მიჰყავს (იოანე 20:31)
პირველი ქრისტიანებისთვის მოციქულთა წერილებს უცილობელი ავტორიტეტის ძალა ჰქონდა (შეად. 2 თესალონიკელები 3:14), ასეთი პრეტენზია კი მხოლოდ ღვთის სიტყვას შეიძლება ჰქონდეს.
მოციქულთა წერილები, მათში მოცემული ცნობა და პრაქტიკული დარიგებები, პირველი ქრისტიანების მიერ ისე განიხილებოდა, როგორც ღვთის სიტყვა (1 თესალონიკელები 2.13), და შესაბამისად - როგორც წმინდა წერილის ნაწილი.
თუ ვაღიარებთ, რომ მოციქულები თავის სწავლებას კი არა, ღვთის სიტყვას გადასცემდნენ, მაშინ აუცილებელია იმას დავეთანხმოთ, რომ როდესაც მთელი წმინდა წერილის ღვთივსულიერებაზე საუბრობდა – მოციქული პავლე მოციქულთა წიგნებსაც გულისხმობდა.
[შენიშვნა:
ახალი აღთქმის წიგნების ღვთივსულიერების ფაქტს ასევე არ უარყოფენ მართლმადიდებელი ეკლესიის ოფიციალური კატეხიზმოები. მოციქულთა წერილები იმავე დონით ღვთივსულიერია, რამდენადაც ძველი აღთქმის წერილები. თანაც მოციქული პავლეს სიტყვები, რომლებიც 2 ტიმოთეს 3:16-შია ჩაწერილი, ახალი აღთქმის წიგნების მიმართაც გამოიყენება: «ახალი აღთქმის, კერძოდ, პავლეს წერილების ღვთივსულიერებაზე, მოციქული პეტრე მოწმობს, როდესაც მოციქული პავლეს წიგნებს წერილებს უწოდებს (2 პეტრე 3:16). სიტყვა «წერილი» (graphe) უკვე მოციქულთა პერიოდში წარმოადგენდა ტექნიკურ ტერმინს წმინდა ღვთივსულიერი წიგნების აღსანიშნავად» (დეკანოზი ოლეგ დავიდენკოვი, მართლმადიდებლური კატეხიზმო, ახალი აღთქმის წმინდა წერილები 2.3.2.)
«წმინდა წერილების წიგნებს, როგორც ახალი აღთქმის, ისე ძველი აღთქმის, წარმოადგენენ რა ღვთაებრივ გამოცხადებას, რომლებიც წმინდა სულის შთაგონებით დაიწერა, ღვთივსულერი ეწოდება. მოციქული პავლე ამბობს: «მთელი წერილი ღვთივსულიერია და სასარგებლოა სასწავლებლად, სამხილებლად, გამოსასწორებლად, სიმართლეში დასარიგებლად» (დეკანოზი სერაფიმე სლობოდსკის ღვთის კანონი, ნაწილი 220.)
«მოციქულმა თქვა: «მრავლით კერძო და მრავლით სახით მაშინვე ღმერთი ეტყოდა მამათა წინაწარმეტყუელთა მიერ, ხოლო უკუანაჲსკნელთა ამათ დღეთა მეტყოდა ჩუენ ძისა მიერ თჳსისა, რომელი-იგი დაადგინა მკჳდრად ყოველთა, რომლისაგანცა შექმნნა საუკუნენი» (ებრაელები I:1–2). შესაბამისად, კანონი და წინასწარმეტყველები, სახარების დამწერები და მოციქულები, მწყემსნი და მასწავლებლები (ყველა) სულიწმინდით მეტყველებდნენ. ამიტომ «ყოველი წიგნი ღმრთივ სულიერი და სარგებელი სამოძღურებელად არს» (2 ტიმოთე 3:16). აქედან გამომდინარე, ღვთაებრივი წერილების გამოკვლევა ყველაზე მშვენიერი და სულისთვის სასარგებლო საქმეა.» (იოანე დამასკელი, მართლმადიდებლური რწმენის ზუსტი გადმოცემა, წიგნი 4, თავი XVII.)]
3. ღვთაებრივი გამოცხადება მხოლოდ წერილების სახით ინახება
ბიბლია გასაგებად გვიჩვენებს, რომ მოსეს დროიდან მოყოლებული, ღვთის სურვილია, რათა მისი გამოცხადება ჩაწერილი იქნას და შემდგომ წერილობითი სახით იქნას შენახული.
«დაწერა მოსემ უფლის სიტყვები» (გამოსვლა 24:4), და მისი წიგნი აღთქმის კიდობანში ინახებოდა (მეორე რჯული 31:26). იესო ნავეს ძემ «დადო... აღთქმა ერთან იმ დღეს და მისცა მათ წესი და სამართალი შექემში. ჩასწერა...ეს წიგნები საღვთო სჯულის წიგნში» (იესო ნავეს ძე 24:25-26). ზუსტად ასევე სამუელმა «გამოუცხადა... ერს მეფობის უფლებანი, წიგნში ჩაწერა და უფლის წინაშე დადო» (1 მეფეთა 10:25). უფალმა უბრძანა ესაიას, წიგნში ჩაეწერა ყველაფერი, რაც მისთვის იქნა გაცხადებული «რომ დარჩეს სამომავლოდ, უკუნისამდე» (ესაია 30:8). წინასწარმეტყველ იერემიას დაევალა წიგნში გადაეწერა ყველა ის სიტყვა, რომელიც კი მის მიმართ იყო ნათქვამი (იერემია 30:2). დანიელს ბიბლიოთეკა ჰქონდა, რომელიც მოსესა და წინასწარმეტყველების წიგნებით შედგებოდა, მისი თანამედროვე იერემიას ჩათვლით (დანიელი 9:2). ყველა წინასწარმეტყველი, დანიელიდან მალაქიამდე, ასევე იწერდნენ მთელ ღვთაებრივ გამოცხადებას (შეად. დანიელი 12:4, ოსია 1:1, იოველი 1:1, ამოსი 1:1, აბდია 1:1, იონა 1:1, მიქა 1:1, ნაუმი 1:1, აბაკუმი 1:1, სოფონია 1:1, ანგია 1:1, ზაქარია 1:1, მალაქია 1:1).
იესო გამუდმებით ხაზს უსვამდა წერილების მნიშვნელოვნებას. როდესაც იუდეველ სასულიერო პირებს საყვედურობდა, ამას იმიტომ კი არ აკეთებდა, რომ «ტრადიციებს» არ იცავდნენ, არამედ იმიტომ, რომ ისინი «არ იცნობდნენ წერილს» (მათე 22:29). იესო ქრისტესათვის, მთელი ძველიაღთქმისეული ღვთაებრივი გამოცხადება მხოლოდ წერილობითი სახით არსებობდა (შეად. ლუკა 24:25-27,44).
ორმოცდამეათე დღის შემდეგ მოციქულები გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, მათთვის გაცხადებულ ღვთის სიტყვას ზეპირად ქადაგებდნენ, თუმცა შემდეგ მისი ჩაწერა დაიწყეს, მთელი სიზუსტით, როგორც ამას ძველად მცხოვრები წინასწარმეტყველები აკეთებდნენ. როდესაც მოციქულები საკუთარ მსახურებას აღასრულებდნენ, 1-ლი საუკუნის სამოციქულო ეკლესიას უკვე ჰქონდა მათი წერილების მნიშვნელოვანი ნაწილი. მაგალითად, ღვთისშთაგონებით მოციქული პავლე ავალებს, რომ მისი წერილები სხვა ეკლესიებშიც წაიკითხონ, იმ ეკლესიების გარდა, რომლებშიც გაიგზავნა ეს წერილები (შეად. კოლასელები 4:16, 1 თესალონიკელები 5:27). ის ფაქტი, რომ მოციქული პეტრე მოციქული პავლეს წიგნებზე ისე საუბრობდა, როგორც წერილებზე, რომლებიც ყველასათვის კარგად იყო ცნობილი (2 პეტრე 3:16), ხოლო მოციქული პავლე ლუკას სახარებას ისე ციტირებდა, როგორც წმინდა წერილს (1 ტიმოთე 5:18) – ნათლად გვიჩვენებს, რომ მოციქულები იწერდნენ მათთვის მინდობილ სიტყვებს და პირადად ავრცელებდნენ მას ყველა ქრისტიანულ კრებებში როგორც წმინდა წერილს.
ის რომ, 1-ლი საუკუნის ქრისტიანებს არ ჰქონდათ ახალი აღთქმის წიგნები მაშინ, როდესაც ისინი ჯერ კიდევ არ იყო დაწერილი, პრობლემას არ წარმოადგენდა, რადგან მათ ცოცხალი მოციქულები ჰყავდათ - ღვთაებრივი გამოცხადების მატარებლები (1კორინთელები 4:1) - რათა მათთვის ესწავლებინათ. (შეად. საქმეები 15:2).
ღვთაებრივი გამოცხადება, რომელიც მოციქულებს მიენდო, მათი სიკვდილის შემდეგ მხოლოდ წერილობითი სახით ინახება, ზუსტად ისევე, როგორც ეს ძველი აღთქმის ღვთაებრივი გამოცხადების შემთხვევაშია, ბოლო წინასწარმეტყველის - მალაქიას, სიკვდილის შემდეგ.
4. მოციქულთა წერილები იესოს ყველა სწავლებებს შეიცავს
ზოგჯერ, იმის დასამტკიცებლად, რომ მოციქულთა წერილები სრული არაა, ზოგიერთს მცდარად მოჰყავს მოციქული იოანეს შემდეგი სიტყვები:
«ბევრი სხვა სასწაულიც ქნა იესომ მოწაფეების წინაშე, რომლებიც არ დაწერილა ამ წიგნში» (იოანე 20:30)
«ბევრი სხვა რამეც მოიმოქმედა იესომ, მაგრამ ყველაფერი სათითაოდ რომ დაწერილიყო, ვგონებ, ქვეყანაც ვერ დაიტევდა დაწერილ წიგნებს» (იოანე 21:25)
მაგრამ უნდოდა თუ არა მოციქულ იოანეს იმის თქმა, რომ მოციქულებმა ქრისტეს ყველა სწავლება არ ჩაწერეს და ზოგიერთი მნიშვნელოვანი რამის «საიდუმლოდ, ზეპირად» გადაცემა გადაწყვიტეს (როგორც ამას მართლმადიდებელი და კათოლიკური ეკლესიის ერთ-ერთი მამა - ბასილი კესარიელი ამტკიცებდა. იხ.: სულიწმინდის შესახებ. თავი 27)? მოცემულ ნაწყვეტებში არაფერ ამის მსგავსზე არაა საუბარი.
მოციქული იოანე მხოლოდ იმის შესახებ საუბრობდა, რომ როდესაც თავის წერილებს წერდნენ, მოციქულებს მიზნად არ ჰქონდათ დასახული, რომ იესოს ცხოვრების ყოველ-წამიერ ქრონიკას შეადგენდნენ და ყოველ მის ქმედებას ჩაწერდნენ, რომელიც კი ოდესმე მოუმოქმედებია და დაწერდნენ ყოველ მის სიტყვას, რომელიც კი მას იდესმე უთქვამს.
იესოს ცხოვრება და მსახურება, მოციქულთა წიგნებში ფრაგმენტულად გადმოიცემა, თუმცა ეს ზუსტად ის მომენტები და ისეთი ქადაგებებია, რომლებიც მთელი სისავსით წარმოაჩენენ მის პიროვნებას - როგორი ადამიანი იყო ის, რა იყო მისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი და რის შესახებ ასწავლიდა ის. (შეად. იოანე 20:31. ლუკა 1:1-4).
თხრობის ამგვარი სტილის გამოყენებით, მოციქულები ფაქტობრივად ძველი აღთქმის მწერლების მაგალითს მიჰყვებოდნენ, რომლებიც ზუსტად ასევე ჰყვებოდნენ წინათ მცხოვრები ღვთის მსახურების შესახებ, მაგალითად - ნოეს, აბრაამის, ისააკის, იაკობის, იოსებისა და მრავალი სხვათა შესახებ, წერილებში მხოლოდ მათი ცხოვრებისა და მსახურების ცალკეულ ფრაგმენტებს აფიქსირებდნენ. მიაჩნდა თუ არა იესოს ან რომელიმე მოციქულს, რომ ამის გამო წმინდა წერილი არასრულფასოვანი იყო? აშკარაა, რომ არა. (შეად. ლუკა 16:29, 2 პეტრე 1:19,21, რომაელები 15:4, 1 კორინთელები 10:11.)
ბიბლია არ წარმოადგენს დეტალურ და ამომწურავ წყაროს ყველაზე და ყველაფერზე. ამისათვის მართლაც, როგორც მოციქული იოანე წერს, მსოფლიოს ყველა წიგნიც კი არ იქნებოდა საკმარისი. თუმცა იმისათვის, რომ რწმენის ერთადერთ წესს წარმოადგენდეს, ბიბლიას არ სჭირდება, რომ ამომწურავი იყოს. წმინდა წერილი ზუსტად იმ ცოდნას შეიცავს, რომლებიც აუცილებელია, რათა თითოეული ადამიანი მიიყვანოს მარადიულ სიცოცხლემდე (2 ტიმოთე 3:15-17).
[შენიშვნა:
წმინდა წერილის სულიერი სისავსისა და სისრულის ერთ-ერთ ნათელ მტკიცებულებას – წარმოადგენს სრულფასოვანი ცხოვრება ღვთის კანონის თანახმად ქრისტიანულ კრებებში, რომლებშიც მხოლოდ ბიბლიას აღიარებენ რწმენის წყაროდ და უზენაეს ავტორიტეტად. ეს ქრისტიანები ავლენენ წმინდა სულის ნაყოფებს (გალატელები 5:22-25), ძმურ სიყვარულს (იოანე 13.34-35), და სწრაფვას იმისკენ, რომ სხვა ადამიანებს მოუყვნენ ქრისტესა და მისი სამეფოს შესახებ (მათე 28.19).
შესაძლებელია თუ არა მსგავსი რამის დანახვა მართლმადიდებლურ მრევლში? ნათელია, რომ არა. თავად მართლმადიდებლები, როგორც ჯგუფი, სამწუხარო სანახაობას წარმოადგენენ სახარებისეული სწავლების ცოდნის, ქრისტიანული ცოდნისა და ზნეობრიობის ბიბლიური ნორმების თვალსაზრისით (შეად. მათე 7:16).
ამიტომ, სრულიად გაუგებარია, უშუალოდ რითი სურთ მართლმადიდებლებს იმ ადამიანების რწმენის «შევსება», რომლებიც ისეთ ქრისტიანულ მაგალითებს იძლევიან, რომ თავად მართლმადიდებლებსაც კი არ ძალუძთ მათი მიბაძვა? თუ მხოლოდ ბიბლია «არასაკმარისია» და აუცილებლად საჭიროა «წმინდა გადმოცემა» - მაშინ რატომ ხდება ისე, რომ მართლმადიდებლებს, რომლებსაც ვითომდა ეს «გადმოცემა» აქვთ, არ შეუძლიათ ანალოგიური ქრისტიანული თვისებებისა და სულიერი ცხოვრების ისეთივე დონის წარმოჩენა, რომლებსაც ის ქრისტიანები უკეთებენ დემონსტრირებას, რომლებიც «წმინდა გადმოცემას» უარყოფენ? რომელ «წმინდა გადმოცემაზე» შეიძლება იყოს საუბარი, თუ მას თავად მართლმადიდებლების გარდაქმნაც კი არ შეუძლია გაცილებით უკეთეს ქრისტიანებად?
ამიტომ მართლმადიდებლობის აპოლოგეტთა ყველა არგუმენტს წმინდა წერილის «არასაკმარისობასა» და «ნაკლოვანებაზე» - არავითარი ძალა არ გააჩნია პრაქტიკული ქრისტიანობის თვალსაზრისით.]
თუ ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველებმა წიგნებში ჩაწერეს ყველა ის ღვთაებრივი გამოცხადებები, რომლებიც მათ ღმერთისაგან მიეცათ, ესე იგი მოციქულებს, როგორც მათ მემკვიდრეებს, ასევე უნდა ჩაეწერათ ღვთის ყველა ის სიტყვა, რომელიც მათ მიენდო. იმის მტკიცება, რომ მოციქულებმა მთლიანად არ ჩაწერეს ღვთაებრივი გამოცხადება, იგივეა ის ვამტკიცოთ, რომ ისინი საკუთარი წინასწარმეტყველური მოწოდების ორგულები იყვნენ.
მოციქულები მართლაც მთლიანად იწერდნენ ღვთის სიტყვას. მაგალითად, მოციქულმა იოანემ წიგნში ჩაიწერა ყველაფერი, რაც მან ნახა, მას არ დაუწყია გამოცხადების გარკვეული ნაწილის «საიდუმლოდ, ზეპირი» გადაცემა (შეად. გამოცხადება 1:1-3, 22:18,19).
სრულიად გაუგებარია, რაში შეიძლება დასჭირვებოდათ მოციქულებს ღვთაებრივი გამოცხადების გაყოფა, რომ ერთი ნაწილი წერილობით გადაეცათ, ხოლო მეორე მხოლოდ ზეპირად - ამ ყველაფრით ყველაფერი გაერთულებინათ და დაბნეულობა შეეტანათ ქრისტიანულ კრებებში - როცა უბრალოდ ყველაფრის ჩაწერა შეიძლებოდა, ზუსტად ისევე, როგორც ეს ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველებმა გააკეთეს?
[შენიშვნა:
ბასილი კესარიელი, წმინდა წერილის არასრულფასოვნებისა და შეზღუდულობის მტკიცებისას, ასწავლიდა, რომ «ეკლესიაში დაცული დოგმატებიდან და ქადაგებებიდან, ზოგიერთი იმ სწავლებებით გაგვაჩნია, რომლებიც წერილებშია გადმოცემული, სხვები კი, რომლებიც სამოციქულო გადმოცემით მოვიდნენ ჩვენამდე, საიდუმლოდ მივიღეთ», რადგან «მრავალი რამ, რაც ეკლესიაში აღსრულდება, ფარული და საიდუმლო გადმოცემის თანახმად ხდება», «გაუხმაურებელი და წარმოუთქმელი სწავლების თანახმად, რომლებიც ჩვენმა მამებმა ცნობისმოყვარეებისათვის მოუწვდომლად და სრული უტყველობით შემოინახეს». ბასილის აზრით, წმინდა წერილისთვის არასაკადრისია «ისეთი სწავლებების გახმოვანება, რომლებიც უცოდინრებისთვის დაუშვებელია».
კონკრეტულად «უცოდინრებისთვის» ისეთი რა «საიდუმლო» და «დაუშვებელი» არ ჩაწერეს მოციქულებმა?
როგორ სასაცილოდაც არ უნდა ჟღერდეს, აღმოჩნდ რომ - ესაა პირჯვრის გადაწერა, აღმოსავლეთისაკენ შებრუნებული თაყვანისცემა, ევქარისტიისას სულიწმინდის მოხმობა, სანათლავი წყლისა და საცხები ზეთის კურთხევა, მოსანათლის სამგზის შთაფლვა და სწავლება სამების შესახებ (იხ. წმინდა სულის შესახებ, თავი 27). მაგრამ ნუთუ პირჯვრის გადაწერა ან აღმოსავლეთისაკენ შებრუნებული თაყვანისცემა (იოანე დამასკელის თანახმად კი, კიდევ ხატებისა და ჯვრის თაყვანისცემა - იხ. მეორე დაცვითი სიტყვა ხატმებრძოლთა წინააღმდეგ. XVI.) – ისეთი საშინელი საიდუმლოებებია, რომელთა გახმაურებაც მოციქულებისთვის არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლებოდა და რომლებიც მხოლოდ სიტყვიერად უნდა შენახულიყო «უცოდინართაგან» მეტად საიდუმლოდ? მაშინ ბასილმა რატომ მოყვა მათ შესახებ თავის წიგნში და ამით ხელმისაწვდომი რატომ გახადა «უცოდინართათვის»? და დღეს რატომ აღარ ინახება საიდუმლოდ ეს «საიდუმლოებები» მართლმადიდებელ ეკლესიაში და რატომაა ის ხელმისაწვდომი იმ ხალხისთვისაც კი, ვინც ძალიან შორსაა მართლმადიდებლობისაგან?
სრულიად ნათელია ბასილი კესარიელის იდეის აბსურდულობა საიდუმლო სწავლებების შესახებ, რომელთა გადაცემაც მხოლოდ რჩეულთათვის შეიძლება და მათი შეუთავსებლობა ქრისტეს სიტყვებთან, რომელიც თავის მოწაფეებს ასწავლიდა, რომ ექადაგათ მისი სწავლებები უცხო ადამიანებისათვის ყოველგვარი ფარულობის გარეშე:
«რასაც სიბნელეში გეუბნებით, სინათლეზე თქვით, და რაც ყურში ჩაგესმით, ერდოებზე იქადაგეთ» (მათე 10:27. შეად. ლუკა 8:16-17. ეფესელთა 6:19)]
მართლმადიდებელ ეკლესიაში არათანმიმდევრულობას ავლენენ, როდესაც ძველი აღთქმის წერილების ნაკლოვანებაზე და სულიერი სისავსის არქონაზე საუბრობენ, რითაც რაბინისტული იუდაიზმის სწავლებას უარყოფენ ზეპირი თორის შესახებ, თუმცაღა ამასთანავე იმავე სისრულეში და სისავსეში ეუბნებიან უარს ახალი აღთქმის წერილებს, რითაც სხვა «ზეპირ თორას» ქმნიან უაზრო სწავლების სახით რომელსაც «წმინდა გადმოცემას» უწოდებენ.
(«წმინდა გადმოცემის» თემა უფრო დაწვრილებით განხილულია ამ სტატიაში: https://maxvili.blogspot.com/2019/04/blog-post_24.html)
5. ახალი აღთქმის წერილები წარმოადგენენ ერთადერთი ცოდნის წყაროს ქრისტეს ცხოვრებისა და სწავლების შესახებ
ის, რის შესახებაც მოციქულები სიტყვიერად ასწავლიდნენ, მათ ჩაიწერეს, რათა ეს წერილებად დარჩენილიყო. (შეად. იოანე 20.31, 1იოანე 1:5, 1იოანე 5:13, გამოცხადება 1:1-3). იმის წყალობით, რომ მოციქულებმა იესოს სწავლებები ჩაიწერეს - ის შემონახულ იქნა და არ დამახინჯებულა, რაც აუცილებლად მოხდებოდა, ის რომ სიტყვიერად გადაეცათ მათი სიკვდილის შემდეგ.
ბავშვობიდან ყველასთვის კარგად ნაცნობია თამაში «გაფუჭებული ტელეფონი», როდესაც ერთი მეორეს ყურში ჩასჩურჩულებს რაიმე წინადადებას, მეორე მესამეს და ბოლოს სრულიად სხვა რამ გამოდის, ვიდრე თავიდან იყო. ნებისმიერი ზეპირი ინფორმაცია აუცილებლად მახინჯდება ადამიანური ფაქტორის ზემოქმედებით.
გარდა ამისა, მსგავს ინფორმაციას მეორე სერიოზული პრობლემაც გააჩნია – ესაა მისი ვერიფიკაცია. როგორ დავრწმუნდეთ იმაში, რომ ადამიანმა მართლაც წარმოთქვა ის მოსაზრება, რომელსაც მას ასწლეულების შემდეგ მიაწერენ, თუ ის არ წერია მის პირად მემუარებსა და მისი უახლოესი მიმდევრების მემუარებში? ასეთი ხერხი არ არსებობს.
როგორც ცნობილია, იმის მცდელობებიც კი იყო, რომ ბიბლიურ ტექსტშიც კი შეეტანათ ისეთი სიტყვები და წინადადებებიც კი, რომელიც თავდაპირველ ტექსტში არ არსებობდა. მსგავსი ინტერპოლაციები გამოვლენილი იქნა მხოლოდ და მხოლოდ წერილობითი დოკუმენტების - წმინდა წერილების ასლების წყალობით. მაგრამ იმ ინფორმაციის ფალსიფიკაცია როგორ გამოვავლინოთ, რომელიც მრავალი ასწლეულების მანძილზე მხოლოდ და მხოლოდ «ზეპირად და საიდუმლოდ» გადაიცემოდა?
შეეძლოთ თუ არა მოციქულებს რომელიმე მნიშვნელოვანი ჭეშმარიტებების «მხოლოდ სიტყვიერად და საიდუმლოდ» გადაცემა, თუ ეცოდინებოდათ, რომ გადაცემის მსგავსი მეთოდისას შეუძლებელი იქნებოდა მათი დაცვა არა მხოლოდ დამახინჯებებისაგან, არამედ საერთოდ შეუძლებელი იქნებოდა მათი ავთენტურობის დადასტურება მას შემდეგ, როდესაც თავად მოციქულები ცოცხლები აღარ იქნებოდნენ? აშკარაა, რომ არა. მხოლოდ წერილობითი დოკუმენტები წარმოადგენდნენ მოციქულებისთვის იმის ერთადერთ საშუალებას, რომ ქრისტეს სწავლებები დაეფიქსირებინათ და მომავალი თაობებისათვის გადაეცათ. ზეპირი გადაცემა ამ მიზნისათვის სრულიად გამოუსადეგარი იყო.
იმის წარმოდგენაც კი რთულია, როგორ დამახინჯებებს შეიძლება დაქვემდებარებოდა ქრისტეს სწავლება, თანაც მისი აღდგენის ყოველგვარი იმედის გარეშე, მოციქულებს მართლაც რომ გადაეწყვიტათ და არ ჩაეწერათ ის. ასეთ შემთხვევაში ქრისტიანობის ავთენტურ წყაროებამდე წვდომა უბრალოდ სამუდამოდ დაბლოკილი იქნებოდა.
ქრისტიანული მწერლობის ყველაზე ადრეულ ძეგლებს თუ მივმართავთ, აღმოვაჩენთ, რომ ისინი ქრისტეს ცხოვრების შესახებ მხოლოდ იმას გვატყობინებენ, რაც ახალი აღთქმის წიგნებშია ჩაწერილი:
კლიმენტი რომაელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«მოციქულები, ჩვენთვის სახარების საქადაგებლად უფალი იესო ქრისტეს მიერ იქნენ გამოგზავნილნი, იესო ქრისტე - ღმერთის მიერ. ქრისტე, ღმერთის მიერ იქნა გამოგზავნილი, მოციქულები კი ქრისტეს მიერ; ერთიც და მეორეც ღვთის ნებასთან იყო თანხმობაში. მაგალითად, დავალების მიღების შემდეგ, მოციქულები, სრულიად დარწმუნებულნი ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს აღდგომით და ღვთის სიტყვით რწმენაში განმტკიცებულნი, სულიწმინდის სისრულით წავიდნენ ღვთის მომავალი სამეფოს შესახებ სასიხარულო ცნობის საქადაგებლად.» (კლიმენტი რომაელი. წერილი კორინთელთა მიმართ. 42. სავარაუდოდ დაწერილია დაახლოებით ახ.წ. 95–125 წ.) შეად. მათე 28:19, იოანე 8:42, საქმეები 20:25, 28:31.
«რადგან ქრისტე თავმდაბლებს ეკუთვნის და არა მათ, რომლებიც მის ფარაზე ბატონობენ. ღვთის დიდების კვერთხი, ჩვენი უფალი იესო ქრისტე არ მოსულა დიდებულებისა და ქედმაღლობის ბრწყინვალებით, თუმცა კი შეეძლო, ის თავმდაბლურად მოვიდა, როგორც მასზე სულიწმინდამ თქვა» (კლიმენტი რომაელი. წერილი კორინთელთა მიმართ. 16) შეად. ლუკა 2:1-7, მათე 13:55, მარკოზი 6:3.
ეგნატე ანტიოქიელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«… იესო ქრისტეს შესახებ, რომელიც დავითის საგვარეულოდან მოვიდა მარიამისაგან, ჭეშმარიტად იშვა, ჭამდა და სვამდა, ჭეშმარიტად დაედო ბრალი პონტოელი პილატეს დროს, ჭეშმარიტად იქნა გაკრული და მოკვდა... — რომელიც ჭეშმარიტად აღდგა მკვდრეთით, რადგან მამამ მისმა აღადგინა ის, რომელიც მსგავსადვე აღგვადგენს ჩვენც, ვისაც იესო ქრისტეს რწმენა გვაქვს» (ეგნატე, წერილი ტრალიელთა მიმართ, 9.) შეად. მათე 1:1, ლუკა 2:4, ლუკა 1:32-33, იოანე 4:8,31, ლუკა 24:43, მათე 27:22,26, მარკოზი 16:6, საქმეები 2:24, 1კორინთელთა 6:14.
«ამას გწერთ… (რათა თქვენ) სრულიად დარწმუნებული იყოთ დაბადებასა და ტანჯვაში, მკვდრეთით აღდგომაში, რომელიც პილატე პონტოელის დროს მოხდა, რომ ეს ყოველივე ჭეშმარიტად და უეჭველად იესო ქრისტეს მიერ იქნა აღსრულებული – თქვენი იმედის მიერ» (ეგნატე, წერილი მაგნეზიელთა მიმართ, 11.) შეად. მათე 1:18-25, 1პეტრე 2:21, რომაელები 1.4, რომაელები 5:2.
«..აღვსილნი ვართ ჩვენი უფლისადმი რწმენით, რომელიც ნამდვილად დავითის საგვარეულოდანაა ხორციელად, თუმცა ღვთაებრივი ნებითა და ძალით ღვთის ძეა, ჭეშმარიტად დაიბადა ქალწულისაგან, მონათლულ იქნა იოანეს მიერ, ყოველგვარი სიმართლის შესასრულებლად ჭეშმარიტად გაკრულ იქნა ხორციელად პილატე პონტოელისა და ჰეროდეს დროს, რათა მკვდრეთით აღდგომის მეშვეობით მარადიულად აღემართა ნიშანი თავისი წმინდებისა და ერთგულებისათვის, როგორც იუდეველთა, ისე წარმართთა შორის, რომლებიც მისი ეკლესიის ერთ სხეულში არიან გაერთიანებულნი» (წერილი სმირნელთა მიმართ, 1.) შეად. ლუკა 1:34, ლუკა 23:7, 2კორინთელები 5:15.
«ისე მოვეპყროთ სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), როგორც იესოს სხეულს და მოციქულებს, როგორც ეკლესიის პრესვიტერობას. ისევე გვიყვარდეს, როგორც წინასწარმეტყველები, რადგან ისინიც იმას აცხადებდნენ რაც სახარებას შეეხება.» (წერილი ფილადელფიელთა მიმართ. 5.)
«ისინი (დოკეტები) ვერც წინასწარმეტყველებებმა დაარწმუნდა, ვერც მოსეს კანონმა და დღემდეც კი ვერ არწმუნებს ვერც სახარება და ვერც თითოეული ჩვენგანის ტანჯვა... ამიტომ საჭიროა დავშორდეთ ასეთ ხალხს და არც ერთი-ერთზე და არც კრებაში არ ვილაპარაკოთ მათ შესახებ, არამედ მოვუსმინოთ წინასწარმეტყველებს, განსაკუთრებით კი სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), რომელშიც ჩვენთვის გახსნილია ქრისტეს ტანჯვა და სრულიად ნათელია მისი აღდგომა» (წერილი სმირნელთა მიმართ. 5. 7.)
კოდრატე ათონელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«ჩვენი მხსნელის საქმეები ყოველთვის აშკარა იყო, რადგან ნამდვილი იყო: ადამიანებს, რომლებიც მან განკურნა, რომლებიც მკვდრეთით აღადგინა, მხოლოდ მათი განკურნების ან მკვდრეთით აღდგენის მომენტში როდი ხედავდნენ; ისინი მუდამ თვალსაწიერში იყვნენ არა მხოლოდ მაშინ როდესაც მხსნელი დედამიწაზე იმყოფებოდა, არამედ საკმაოდ დიდხანს ცოცხლობდნენ მისი მკვდრეთით აღდგომის შემდეგაც, ზოგიერთებმა კი ჩვენს დღეებამდეც კი მოაღწიეს» (ევსები, საეკლესიო ისტორია IV: III.) შეად. ლუკა 7:12-16, იოანე 11:1-45.
პოლიკარპე სმირნელი (გარდაიცვალა დაახ. 156 წ.) -
«ასევე ისიც მახარებს, რომ ჩვენი რწმენის ძლიერი ფესვი, რომელიც ადრეული დროიდანვე ცნობილია, დღემდე არსებობს და ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს საკადრისი ნაყოფი მოაქვს, რომელმაც ჩვენი ცოდვებისათვის თვით სიკვდილიც კი იგემა, მაგრამ რომელიც ღმერთმა აღადგინა მკვდრეთით, «დახსნა სიკვდილის სალმობანი».» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 1.) შეად. იოანე 15:4-5, 1კორინთელები 15:3, რომაელები 4:25,10:9, საქმეები 2:24.
«განუწყვეტლივ დავრჩეთ ჩვენს იმედში და ჩვენი სიმართლის საწინდარში – იესო ქრისტეში, რომელმაც «ჩვენი ცოდვები თავისი სხეულით აზიდა ძელზე». რომელსაც «არც შეუცოდავს» და რომლის ბაგეზეც არ იყო ტყუილი, და რომელმაც ყველაფერს გაუძლო ჩვენს გამო, რათა ჩვენ მასში გვეცხოვრა» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 8.) შეად. 1პეტრე 2:22,24, ებრაელები 2:18, იოანე 6:57.
ბარნაბას წერილი (130-155 წ.) -
«ის ხორცში უნდა მოსულიყო… ამასთანავე, ის თვითონვე ქადაგებდა, ისრაელ ერს ასწავლიდა და იმდენად დიად სასწაულებსა და ნიშნებს ახდენდა, და მათ მიმართ თავისი განსაკუთრებული სიყვარული გამოავლინა… საკუთარი მოციქულები ამოირჩია თავისი სახარების საქადაგებლად… თავად ინდომა ცნობილი სახით ტანჯვის ატანა; რადგან ის ძელზე უნდა დატანჯულიყო» (ბარბნაბას წერილი, 5.) შეად. ებრაელები 10:5, 1ტიმოთე 3:16, ლუკა 4:43, ლუკა 10:1, ლუკა 13:34, მათე 16:21, საქმეები 5:30.
არისტიდე (II საუკუნის პირველი ნახევარი) -
საკუთარ აპოლოგიაში, რომელიც დაახლოებით 124 - 140 წლებს შორისაა დაწერილი, არისტიდე სახარებისაკენ გზავნის მკითხველს, რომელიც იმისათვის დაიწერა, რომ ქრისტეს ცხოვრების შესახებ გავიგოთ:
«ქრისტიანები კი თავისი რელიგიის სათავეს უფალი იესო ქრისტესაგან იღებენ. ის ღვთის ძის მიერ იქადაგება; რომელიც წმინდა სულის მეშვეობით ჩამოვიდა ციდან და ებრაელი ქალწულისაგან იშვა, ხორცი შეისხა და ძე ღვთისა იქცა ადამიანად. მის შესახებ შენ, მეფეო, თუ გნებავს, შეგიძლია გაიგო წერილიდან რომელსაც ჩვენ სახარებას ვუწოდებთ. მაშ ასე, იესო ებრაელი ერისაგან იშვა. მას თორმეტი მოწაფე ჰყავდა და საკუთარი სასწაული საქმიანობის დასრულების შემდეგ, იუდეველების მიერ იქნა გაკრული. სამი დღის შემდეგ ის მკვდრეთით აღდგა და ზეცად ამაღლდა. თორმეტი მოწაფე კი ქვეყნიერებაზე გამოვიდა და მისი დიდებულების შესახებ ასწავლიდა დიდი წარმატებითა და ღირსებით, აქედან მოყოლებული ეწოდებათ მათი ქადაგების მიმღებებს ქრისტიანები, რომლებიც კარგად არიან ცნობილნი.» (აპოლოგია, 2.) შეად. მათე 16:16, ლუკა 1:34-35, ლუკა 6:13, მარკოზი 15:9-15, ლუკა 24:1-8, საქმეები 1:9-11.
იუსტინე ფილოსოფოსი (დაახ. 100—165 წ.) -
«პირველ აპოლოგიაში», რომელიც დაახ. ახ.წ. 150 წელს დაიწერა, იუსტინე იესოს ცხოვრების ზოგიერთ ასპექტებს ეხება. მის დაბადებაზე საუბრისას, იუსტინე მოიხსენიებს, რომ იესო ქალწულისაგან იქნა შობილი, და რომ ფიზიკურ წარმოშობას იუდას ტომამდე მივყავართ, იესეს შტომდე. შემდეგ, როდესაც იესოს ბეთლემში დაბადებას ეხება, იუსტინე განმარტავს:
«იუდას მიწაზე არის ერთი სოფელი, რომელიც იერუსალიმისაგან ოცდათხუთმეტი სტადიითაა დაშორებული, რომელშიც იესო ქრისტე დაიბადა, რომელიც შეგიძლიათ მოსახლეობის აღწერის იმ სიებიდან გაიგოთ, რომელიც კვირინეს დროს ჩატარდა, იუდეაში პირველი ჩვენი მმართველის დროს» (იუსტინე ფილისოფოსი, პირველი აპოლოგია, 32-34). შეად. მათე 1:5-6, მათე 2:1-6, ლუკა 2:1-7.
ქრისტეს სიკვდილსა და მკვდრეთით აღდგომაზე საუბრისას, იუსტინე წერს:
«მისი სიკვდილისას, მისმა ერთგულებმაც კი დატოვეს ის და უარყვეს; მაგრამ შემდგომ, როდესაც მკვდრეთით აღსდგა, გამოეცხადა მათ და იმ წინასწარმეტყველებების წაკითხვა ასწავლა, რომლებშიც ეს ყოველივეა ნაწინასწარმეტყველები, და როდესაც მათ ის ზეცად ამავალი იხილეს და ირწმუნეს, მიიღეს ძალა, რომელიც იქიდან გამოუგზავნა მათ, მთელ ქვეყნიერებაში წავიდნენ, სწავლება დაიწყეს და მოციქულთა სახელი მიიღეს» (პირველი აპოლოგია, 50.) შეად. იოანე 16:33, მათე 26:31, მარკოზი 14:27, ლუკა 24:13-26, ლუკა 24:36-53, საქმეები 1:4-11, საქმეები 2:1-4.
სხვა ნაწარმოებში - «დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან», იუსტინეს სახარებაზე დაფუძნებული რამოდენიმე სხვა ისტორიული ფაქტი მოჰყავს და ებრაელებს არწმუნებს, რომ იესოა – მესია:
«ამ მეფე ჰეროდემ, როდესაც მასთან არაბეთიდან მოსული ვარსკვლავთმრიცხველები მივიდნენ და უთხრეს, რომ მათ იმ ვარსკვლავის მეშვეობით, რომელიც ცაში გამოჩნდა, «გაიგეს, რომ მეფე დაიბადა თქვენს მიწაზე და მის თაყვანსაცემად მოვედითო», – გაიგო რა ჩვენი ერის უხუცესთაგან, რომ ის ბეთლემში დაიბადა, რადგან წინასწარმეტყველს, როგორც მათ უთხრეს, ასე უწერია: «შენ კი, ეფრატას ბეთლემო, უმცირესი ხარ იუდას ათასეულთა შორის, მაგრამ შენგან გამომივა ხელმწიფე ისრაელში და ძველითგან იქნება მისი წარმოშობა, საუკუნო დღეებიდან» (მიქა 5:2). ამგვარად, ამ ვარსკვლავთმრიცხველებმა, რომლებიც არაბეთიდან მოვიდნენ ბეთლემში, თაყვანი სცეს ყრმას და ძღვენი მიუტანეს – ოქრო, გუნდრუკი და სმირნა; შემდგომ, ბეთლემში ყრმის თაყვანისცემის შემდეგ, მათ გამოცხადების საშუალებით მიიღეს ბრძანება, რომ არ დაბრუნებულიყვნენ ჰეროდესთან. ასევე იოსებსაც, მარიამზე დანიშნულს, რომელსაც თავიდან თავისი დანიშნულის გაგდება სურდა, იმ მოსაზრებით, რომ ის სხვა კაცთან კავშირის, ანუ მრუშობის გამო იყო ფეხმძიმედ, ხილვაში ებრძანა არ გაეგდო თავისი ცოლი, იმიტომ რომ, როგორც მისთვის გამოცხადებული ანგელოზი ამბობდა, სულიწმინდის მეშვეობით იყო ის, რაც მას მუცლად ჰქონდა. მაშინ, რადგან ირწმუნა, აღარ გააგდო ის; მაგრამ ვინაიდან იუდეაში მაშინ აღწერა იყო, პირველი კვირინეის დროს, ის ნაზარეთიდან, სადაც ცხოვრობდა, აღსაწერად ბეთლემში გაემგზავრა, საიდანაც იყო წარმოშობით, ვინაიდან ის წარმოშობით იუდას შტოდან იყო, რომელიც ამ მხარეში ცხოვრობდა. შემდეგ კი მას მარიამთან ერთად ებრძანა ეგვიპტეში წასულიყვნენ და ჩვილთან ერთად მანამ დარჩენილიყვნენ იქ, სანამ ისევ იუდეაში დაბრუნება არ ებრძანებოდათ. როდესაც ჩვილს ბეთლემში დაბადების დრო დაუდგა, იოსები, იმ დასახლებაში ადგილების უკმარისობის გამო, სადაც გაჩერდნენ, ერთ გამოქვაბულში მივიდა დასახლებასთან ახლოს. და როდესაც იქ იმყოფებოდნენ, მარიამმა ქრისტე შვა და ბაგაში ჩააწვინა, სადაც ნახეს კიდევ იმ ვარსკვლავთმრიცხველებმა, რომლებიც არაბეთიდან მოვიდნენ.. როდესაც არაბეთიდან მოსული ვარსკვლავთმრიცხველები ჰეროდესთან არ დაბრუნდნენ, როგორც მან სთხოვა, არამედ, ბრძანების თანახმად, თავის ქვეყანაში სხვა გზით დაბრუნდნენ, და როდესაც იოსები მარიამითა და ჩვილით, ასევე გამოცხადების გამო, ეგვიპტისკენ გაემართნენ, ჰეროდემ, რომელიც არ იცნობდა იმ ჩვილს, რომლის თაყვანსაცემადაც მოვიდნენ ვარსკვლავთმრიცველები, ბრძანა, რომ ბეთლემის საერთოდ ყველა ჩვილი მოეკლათ» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 78.) შეად. მათე 2:1-11, მათე 1:18-21, ლუკა 2:1-7, მათე 2:7-16.
«მან წინასწარ იცოდა ის, რაც უნდა მოგვსვლოდა ჩვენ მისი მკვდრეთით აღდგომისა და ზეცად ამაღლების შემდეგ. ის ამბობდა, რომ დაგვხოცავდნენ და შეგვიზიზღებდნენ მისი სახელის გამო, და რომ მრავალი ცრუწინასწარმეტყველი და ცრუქრისტე მოვიდოდა მისი სახელით და მრავალს შეაცდენდნენ» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 82.) შეად. მათე 10:21–22, 24:5, 9, 11, 24.
«ვინაიდან როდესაც ის გააკრეს, ლურსმებით მიაჭედეს ის, «ხელები და ფეხები განუგმირეს», და ვინც ის გააკრა შემდეგ მისი ტანსაცმელი გაიყვეს, კენჭისყრის შემდეგ, თითოეული კენჭისყრის შედეგებს დაემორჩილა, თუ ვის რა წაეღო.» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 97) შეად. მათე 27:35, მარკოზი 15:24, ლუკა 23:34, იოანე 19:24.
«როდესაც ჯვარზე იყო გაკრული, მან თქვა: ღმერთო, ღმერთო, რატომ მიმატოვე?» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 99) შეად. მათე 27:46; მარკოზი 15:34.
«მან სამი მოწაფე წაიყვანა მთაზე, რომელსაც გეთსემანე ჰქვია და იერუსალიმის ტაძრის მოპირდაპირე მხარესაა, და ასე ლოცულობდა: მამაო ჩემო! თუკი შესაძლოა, ამცდეს ეს სასმისი», და შემდეგ ასე განაგრძო თავისი ლოცვა: «თუმცა არა როგორც მე მნებავს, არამედ - როგორც შენ» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 99) შეად. მათე 26:39, მარკოზი 14:36.
«რადგან ეს ეშმაკი...როგორც მოციქულების ჩანაწერებში წერია, მასთან მივიდა და სცდიდა მას, და ესაც კი უთხრა: «თაყვანი მეცი», მაგრამ ქრისტემ უპასუხა: გამშორდი, სატანა, რადგანაც დაწერილია: უფალს ღმერთს შენსას თაყვანი ეცი და მხოლოდ მას ემსახურე» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 103) შეად. მათე 4:9–10; ლუკა 4:7–8.
«სამახსოვრო ჩანაწერებში, რომელთა შესახებაც მე ვსაუბრობ და რომლებიც მისი მოციქულებისა და მათი მიმდევრების მიერაა შედგენილი, ნათქვამია, რომ მას ოფლი სდიოდა, როგორც სისხლის წვეთები, იმ დროს, როდესაც ლოცულობდა და ამბობდა: თუ გნებავს ამაცილე ეს სასმისი» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 103) შეად. ლუკა 22:44.
«როდესაც სულს ლევდა ჯვარზე, მან თქვა: «მამაო! შენს ხელს ვაბარებ ჩემს სულს», როგორც ასევე გავიგე სამახსოვრო ჩანაწერებიდან.» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 105) შეად. ლუკა 23:46.
«ჯვარცმის შემდეგ მესამე დღეს მისი მკვდრეთით აღდგომის შესახებ სამახსოვრო ჩანაწერებში წერია, რომ ადამიანებმა თქვენი ერიდან, რომლებიც მას ედავებოდნენ, უთხრეს მათ: «გვიჩვენე სასწაული»; მან კი უპასუხა მათ: «უკეთური და მემრუშე მოდგმა სასწაულს ეძებს. მაგრამ სასწაული არ მიეცემა მას, გარდა იონა წინასწარმეტყველის სასწაულისა» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 107) შეად. მათე 12:38–39.
იუსტინე იესოს ცხოვრების მრავალ სხვა მოვლენაზეც წერს, მაგრამ ყოველთვის აღნიშნავს, რომ ეს ცოდნა წერილებიდან აქვს მიღებული.
დასკვნა:
მოყვანილ ციტატებში იმის საკმარისი მაგალითებია მოცემული, რომ მეორე საუკუნის პირველი ნახევრის ქრისტიანებისთვის, ზუსტადაც რომ მოციქულთა წერილები წარმოადგენდა იესო ქრისტეს შესახებ ცოდნის წყაროს. იქიდან გამომდინარე, რომ ახალი აღთქმის წიგნები წარმოადგენენ ქრისტესა და მისი სწავლებების შესახებ ცოდნის მიღების ერთადერთ წყაროს - უკვე მხოლოდ ამიტომ წარმოადგენს ბიბლია ქრისტიანული მრწამსის წყაროსა და ქრისტიანობის ერთადერთ ეტალონს.
ის, რის შესახებაც მოციქულები სიტყვიერად ასწავლიდნენ, მათ ჩაიწერეს, რათა ეს წერილებად დარჩენილიყო. (შეად. იოანე 20.31, 1იოანე 1:5, 1იოანე 5:13, გამოცხადება 1:1-3). იმის წყალობით, რომ მოციქულებმა იესოს სწავლებები ჩაიწერეს - ის შემონახულ იქნა და არ დამახინჯებულა, რაც აუცილებლად მოხდებოდა, ის რომ სიტყვიერად გადაეცათ მათი სიკვდილის შემდეგ.
ბავშვობიდან ყველასთვის კარგად ნაცნობია თამაში «გაფუჭებული ტელეფონი», როდესაც ერთი მეორეს ყურში ჩასჩურჩულებს რაიმე წინადადებას, მეორე მესამეს და ბოლოს სრულიად სხვა რამ გამოდის, ვიდრე თავიდან იყო. ნებისმიერი ზეპირი ინფორმაცია აუცილებლად მახინჯდება ადამიანური ფაქტორის ზემოქმედებით.
გარდა ამისა, მსგავს ინფორმაციას მეორე სერიოზული პრობლემაც გააჩნია – ესაა მისი ვერიფიკაცია. როგორ დავრწმუნდეთ იმაში, რომ ადამიანმა მართლაც წარმოთქვა ის მოსაზრება, რომელსაც მას ასწლეულების შემდეგ მიაწერენ, თუ ის არ წერია მის პირად მემუარებსა და მისი უახლოესი მიმდევრების მემუარებში? ასეთი ხერხი არ არსებობს.
როგორც ცნობილია, იმის მცდელობებიც კი იყო, რომ ბიბლიურ ტექსტშიც კი შეეტანათ ისეთი სიტყვები და წინადადებებიც კი, რომელიც თავდაპირველ ტექსტში არ არსებობდა. მსგავსი ინტერპოლაციები გამოვლენილი იქნა მხოლოდ და მხოლოდ წერილობითი დოკუმენტების - წმინდა წერილების ასლების წყალობით. მაგრამ იმ ინფორმაციის ფალსიფიკაცია როგორ გამოვავლინოთ, რომელიც მრავალი ასწლეულების მანძილზე მხოლოდ და მხოლოდ «ზეპირად და საიდუმლოდ» გადაიცემოდა?
შეეძლოთ თუ არა მოციქულებს რომელიმე მნიშვნელოვანი ჭეშმარიტებების «მხოლოდ სიტყვიერად და საიდუმლოდ» გადაცემა, თუ ეცოდინებოდათ, რომ გადაცემის მსგავსი მეთოდისას შეუძლებელი იქნებოდა მათი დაცვა არა მხოლოდ დამახინჯებებისაგან, არამედ საერთოდ შეუძლებელი იქნებოდა მათი ავთენტურობის დადასტურება მას შემდეგ, როდესაც თავად მოციქულები ცოცხლები აღარ იქნებოდნენ? აშკარაა, რომ არა. მხოლოდ წერილობითი დოკუმენტები წარმოადგენდნენ მოციქულებისთვის იმის ერთადერთ საშუალებას, რომ ქრისტეს სწავლებები დაეფიქსირებინათ და მომავალი თაობებისათვის გადაეცათ. ზეპირი გადაცემა ამ მიზნისათვის სრულიად გამოუსადეგარი იყო.
იმის წარმოდგენაც კი რთულია, როგორ დამახინჯებებს შეიძლება დაქვემდებარებოდა ქრისტეს სწავლება, თანაც მისი აღდგენის ყოველგვარი იმედის გარეშე, მოციქულებს მართლაც რომ გადაეწყვიტათ და არ ჩაეწერათ ის. ასეთ შემთხვევაში ქრისტიანობის ავთენტურ წყაროებამდე წვდომა უბრალოდ სამუდამოდ დაბლოკილი იქნებოდა.
ქრისტიანული მწერლობის ყველაზე ადრეულ ძეგლებს თუ მივმართავთ, აღმოვაჩენთ, რომ ისინი ქრისტეს ცხოვრების შესახებ მხოლოდ იმას გვატყობინებენ, რაც ახალი აღთქმის წიგნებშია ჩაწერილი:
კლიმენტი რომაელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«მოციქულები, ჩვენთვის სახარების საქადაგებლად უფალი იესო ქრისტეს მიერ იქნენ გამოგზავნილნი, იესო ქრისტე - ღმერთის მიერ. ქრისტე, ღმერთის მიერ იქნა გამოგზავნილი, მოციქულები კი ქრისტეს მიერ; ერთიც და მეორეც ღვთის ნებასთან იყო თანხმობაში. მაგალითად, დავალების მიღების შემდეგ, მოციქულები, სრულიად დარწმუნებულნი ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს აღდგომით და ღვთის სიტყვით რწმენაში განმტკიცებულნი, სულიწმინდის სისრულით წავიდნენ ღვთის მომავალი სამეფოს შესახებ სასიხარულო ცნობის საქადაგებლად.» (კლიმენტი რომაელი. წერილი კორინთელთა მიმართ. 42. სავარაუდოდ დაწერილია დაახლოებით ახ.წ. 95–125 წ.) შეად. მათე 28:19, იოანე 8:42, საქმეები 20:25, 28:31.
«რადგან ქრისტე თავმდაბლებს ეკუთვნის და არა მათ, რომლებიც მის ფარაზე ბატონობენ. ღვთის დიდების კვერთხი, ჩვენი უფალი იესო ქრისტე არ მოსულა დიდებულებისა და ქედმაღლობის ბრწყინვალებით, თუმცა კი შეეძლო, ის თავმდაბლურად მოვიდა, როგორც მასზე სულიწმინდამ თქვა» (კლიმენტი რომაელი. წერილი კორინთელთა მიმართ. 16) შეად. ლუკა 2:1-7, მათე 13:55, მარკოზი 6:3.
ეგნატე ანტიოქიელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«… იესო ქრისტეს შესახებ, რომელიც დავითის საგვარეულოდან მოვიდა მარიამისაგან, ჭეშმარიტად იშვა, ჭამდა და სვამდა, ჭეშმარიტად დაედო ბრალი პონტოელი პილატეს დროს, ჭეშმარიტად იქნა გაკრული და მოკვდა... — რომელიც ჭეშმარიტად აღდგა მკვდრეთით, რადგან მამამ მისმა აღადგინა ის, რომელიც მსგავსადვე აღგვადგენს ჩვენც, ვისაც იესო ქრისტეს რწმენა გვაქვს» (ეგნატე, წერილი ტრალიელთა მიმართ, 9.) შეად. მათე 1:1, ლუკა 2:4, ლუკა 1:32-33, იოანე 4:8,31, ლუკა 24:43, მათე 27:22,26, მარკოზი 16:6, საქმეები 2:24, 1კორინთელთა 6:14.
«ამას გწერთ… (რათა თქვენ) სრულიად დარწმუნებული იყოთ დაბადებასა და ტანჯვაში, მკვდრეთით აღდგომაში, რომელიც პილატე პონტოელის დროს მოხდა, რომ ეს ყოველივე ჭეშმარიტად და უეჭველად იესო ქრისტეს მიერ იქნა აღსრულებული – თქვენი იმედის მიერ» (ეგნატე, წერილი მაგნეზიელთა მიმართ, 11.) შეად. მათე 1:18-25, 1პეტრე 2:21, რომაელები 1.4, რომაელები 5:2.
«..აღვსილნი ვართ ჩვენი უფლისადმი რწმენით, რომელიც ნამდვილად დავითის საგვარეულოდანაა ხორციელად, თუმცა ღვთაებრივი ნებითა და ძალით ღვთის ძეა, ჭეშმარიტად დაიბადა ქალწულისაგან, მონათლულ იქნა იოანეს მიერ, ყოველგვარი სიმართლის შესასრულებლად ჭეშმარიტად გაკრულ იქნა ხორციელად პილატე პონტოელისა და ჰეროდეს დროს, რათა მკვდრეთით აღდგომის მეშვეობით მარადიულად აღემართა ნიშანი თავისი წმინდებისა და ერთგულებისათვის, როგორც იუდეველთა, ისე წარმართთა შორის, რომლებიც მისი ეკლესიის ერთ სხეულში არიან გაერთიანებულნი» (წერილი სმირნელთა მიმართ, 1.) შეად. ლუკა 1:34, ლუკა 23:7, 2კორინთელები 5:15.
«ისე მოვეპყროთ სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), როგორც იესოს სხეულს და მოციქულებს, როგორც ეკლესიის პრესვიტერობას. ისევე გვიყვარდეს, როგორც წინასწარმეტყველები, რადგან ისინიც იმას აცხადებდნენ რაც სახარებას შეეხება.» (წერილი ფილადელფიელთა მიმართ. 5.)
«ისინი (დოკეტები) ვერც წინასწარმეტყველებებმა დაარწმუნდა, ვერც მოსეს კანონმა და დღემდეც კი ვერ არწმუნებს ვერც სახარება და ვერც თითოეული ჩვენგანის ტანჯვა... ამიტომ საჭიროა დავშორდეთ ასეთ ხალხს და არც ერთი-ერთზე და არც კრებაში არ ვილაპარაკოთ მათ შესახებ, არამედ მოვუსმინოთ წინასწარმეტყველებს, განსაკუთრებით კი სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), რომელშიც ჩვენთვის გახსნილია ქრისტეს ტანჯვა და სრულიად ნათელია მისი აღდგომა» (წერილი სმირნელთა მიმართ. 5. 7.)
კოდრატე ათონელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«ჩვენი მხსნელის საქმეები ყოველთვის აშკარა იყო, რადგან ნამდვილი იყო: ადამიანებს, რომლებიც მან განკურნა, რომლებიც მკვდრეთით აღადგინა, მხოლოდ მათი განკურნების ან მკვდრეთით აღდგენის მომენტში როდი ხედავდნენ; ისინი მუდამ თვალსაწიერში იყვნენ არა მხოლოდ მაშინ როდესაც მხსნელი დედამიწაზე იმყოფებოდა, არამედ საკმაოდ დიდხანს ცოცხლობდნენ მისი მკვდრეთით აღდგომის შემდეგაც, ზოგიერთებმა კი ჩვენს დღეებამდეც კი მოაღწიეს» (ევსები, საეკლესიო ისტორია IV: III.) შეად. ლუკა 7:12-16, იოანე 11:1-45.
პოლიკარპე სმირნელი (გარდაიცვალა დაახ. 156 წ.) -
«ასევე ისიც მახარებს, რომ ჩვენი რწმენის ძლიერი ფესვი, რომელიც ადრეული დროიდანვე ცნობილია, დღემდე არსებობს და ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს საკადრისი ნაყოფი მოაქვს, რომელმაც ჩვენი ცოდვებისათვის თვით სიკვდილიც კი იგემა, მაგრამ რომელიც ღმერთმა აღადგინა მკვდრეთით, «დახსნა სიკვდილის სალმობანი».» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 1.) შეად. იოანე 15:4-5, 1კორინთელები 15:3, რომაელები 4:25,10:9, საქმეები 2:24.
«განუწყვეტლივ დავრჩეთ ჩვენს იმედში და ჩვენი სიმართლის საწინდარში – იესო ქრისტეში, რომელმაც «ჩვენი ცოდვები თავისი სხეულით აზიდა ძელზე». რომელსაც «არც შეუცოდავს» და რომლის ბაგეზეც არ იყო ტყუილი, და რომელმაც ყველაფერს გაუძლო ჩვენს გამო, რათა ჩვენ მასში გვეცხოვრა» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 8.) შეად. 1პეტრე 2:22,24, ებრაელები 2:18, იოანე 6:57.
ბარნაბას წერილი (130-155 წ.) -
«ის ხორცში უნდა მოსულიყო… ამასთანავე, ის თვითონვე ქადაგებდა, ისრაელ ერს ასწავლიდა და იმდენად დიად სასწაულებსა და ნიშნებს ახდენდა, და მათ მიმართ თავისი განსაკუთრებული სიყვარული გამოავლინა… საკუთარი მოციქულები ამოირჩია თავისი სახარების საქადაგებლად… თავად ინდომა ცნობილი სახით ტანჯვის ატანა; რადგან ის ძელზე უნდა დატანჯულიყო» (ბარბნაბას წერილი, 5.) შეად. ებრაელები 10:5, 1ტიმოთე 3:16, ლუკა 4:43, ლუკა 10:1, ლუკა 13:34, მათე 16:21, საქმეები 5:30.
არისტიდე (II საუკუნის პირველი ნახევარი) -
საკუთარ აპოლოგიაში, რომელიც დაახლოებით 124 - 140 წლებს შორისაა დაწერილი, არისტიდე სახარებისაკენ გზავნის მკითხველს, რომელიც იმისათვის დაიწერა, რომ ქრისტეს ცხოვრების შესახებ გავიგოთ:
«ქრისტიანები კი თავისი რელიგიის სათავეს უფალი იესო ქრისტესაგან იღებენ. ის ღვთის ძის მიერ იქადაგება; რომელიც წმინდა სულის მეშვეობით ჩამოვიდა ციდან და ებრაელი ქალწულისაგან იშვა, ხორცი შეისხა და ძე ღვთისა იქცა ადამიანად. მის შესახებ შენ, მეფეო, თუ გნებავს, შეგიძლია გაიგო წერილიდან რომელსაც ჩვენ სახარებას ვუწოდებთ. მაშ ასე, იესო ებრაელი ერისაგან იშვა. მას თორმეტი მოწაფე ჰყავდა და საკუთარი სასწაული საქმიანობის დასრულების შემდეგ, იუდეველების მიერ იქნა გაკრული. სამი დღის შემდეგ ის მკვდრეთით აღდგა და ზეცად ამაღლდა. თორმეტი მოწაფე კი ქვეყნიერებაზე გამოვიდა და მისი დიდებულების შესახებ ასწავლიდა დიდი წარმატებითა და ღირსებით, აქედან მოყოლებული ეწოდებათ მათი ქადაგების მიმღებებს ქრისტიანები, რომლებიც კარგად არიან ცნობილნი.» (აპოლოგია, 2.) შეად. მათე 16:16, ლუკა 1:34-35, ლუკა 6:13, მარკოზი 15:9-15, ლუკა 24:1-8, საქმეები 1:9-11.
იუსტინე ფილოსოფოსი (დაახ. 100—165 წ.) -
«პირველ აპოლოგიაში», რომელიც დაახ. ახ.წ. 150 წელს დაიწერა, იუსტინე იესოს ცხოვრების ზოგიერთ ასპექტებს ეხება. მის დაბადებაზე საუბრისას, იუსტინე მოიხსენიებს, რომ იესო ქალწულისაგან იქნა შობილი, და რომ ფიზიკურ წარმოშობას იუდას ტომამდე მივყავართ, იესეს შტომდე. შემდეგ, როდესაც იესოს ბეთლემში დაბადებას ეხება, იუსტინე განმარტავს:
«იუდას მიწაზე არის ერთი სოფელი, რომელიც იერუსალიმისაგან ოცდათხუთმეტი სტადიითაა დაშორებული, რომელშიც იესო ქრისტე დაიბადა, რომელიც შეგიძლიათ მოსახლეობის აღწერის იმ სიებიდან გაიგოთ, რომელიც კვირინეს დროს ჩატარდა, იუდეაში პირველი ჩვენი მმართველის დროს» (იუსტინე ფილისოფოსი, პირველი აპოლოგია, 32-34). შეად. მათე 1:5-6, მათე 2:1-6, ლუკა 2:1-7.
ქრისტეს სიკვდილსა და მკვდრეთით აღდგომაზე საუბრისას, იუსტინე წერს:
«მისი სიკვდილისას, მისმა ერთგულებმაც კი დატოვეს ის და უარყვეს; მაგრამ შემდგომ, როდესაც მკვდრეთით აღსდგა, გამოეცხადა მათ და იმ წინასწარმეტყველებების წაკითხვა ასწავლა, რომლებშიც ეს ყოველივეა ნაწინასწარმეტყველები, და როდესაც მათ ის ზეცად ამავალი იხილეს და ირწმუნეს, მიიღეს ძალა, რომელიც იქიდან გამოუგზავნა მათ, მთელ ქვეყნიერებაში წავიდნენ, სწავლება დაიწყეს და მოციქულთა სახელი მიიღეს» (პირველი აპოლოგია, 50.) შეად. იოანე 16:33, მათე 26:31, მარკოზი 14:27, ლუკა 24:13-26, ლუკა 24:36-53, საქმეები 1:4-11, საქმეები 2:1-4.
სხვა ნაწარმოებში - «დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან», იუსტინეს სახარებაზე დაფუძნებული რამოდენიმე სხვა ისტორიული ფაქტი მოჰყავს და ებრაელებს არწმუნებს, რომ იესოა – მესია:
«ამ მეფე ჰეროდემ, როდესაც მასთან არაბეთიდან მოსული ვარსკვლავთმრიცხველები მივიდნენ და უთხრეს, რომ მათ იმ ვარსკვლავის მეშვეობით, რომელიც ცაში გამოჩნდა, «გაიგეს, რომ მეფე დაიბადა თქვენს მიწაზე და მის თაყვანსაცემად მოვედითო», – გაიგო რა ჩვენი ერის უხუცესთაგან, რომ ის ბეთლემში დაიბადა, რადგან წინასწარმეტყველს, როგორც მათ უთხრეს, ასე უწერია: «შენ კი, ეფრატას ბეთლემო, უმცირესი ხარ იუდას ათასეულთა შორის, მაგრამ შენგან გამომივა ხელმწიფე ისრაელში და ძველითგან იქნება მისი წარმოშობა, საუკუნო დღეებიდან» (მიქა 5:2). ამგვარად, ამ ვარსკვლავთმრიცხველებმა, რომლებიც არაბეთიდან მოვიდნენ ბეთლემში, თაყვანი სცეს ყრმას და ძღვენი მიუტანეს – ოქრო, გუნდრუკი და სმირნა; შემდგომ, ბეთლემში ყრმის თაყვანისცემის შემდეგ, მათ გამოცხადების საშუალებით მიიღეს ბრძანება, რომ არ დაბრუნებულიყვნენ ჰეროდესთან. ასევე იოსებსაც, მარიამზე დანიშნულს, რომელსაც თავიდან თავისი დანიშნულის გაგდება სურდა, იმ მოსაზრებით, რომ ის სხვა კაცთან კავშირის, ანუ მრუშობის გამო იყო ფეხმძიმედ, ხილვაში ებრძანა არ გაეგდო თავისი ცოლი, იმიტომ რომ, როგორც მისთვის გამოცხადებული ანგელოზი ამბობდა, სულიწმინდის მეშვეობით იყო ის, რაც მას მუცლად ჰქონდა. მაშინ, რადგან ირწმუნა, აღარ გააგდო ის; მაგრამ ვინაიდან იუდეაში მაშინ აღწერა იყო, პირველი კვირინეის დროს, ის ნაზარეთიდან, სადაც ცხოვრობდა, აღსაწერად ბეთლემში გაემგზავრა, საიდანაც იყო წარმოშობით, ვინაიდან ის წარმოშობით იუდას შტოდან იყო, რომელიც ამ მხარეში ცხოვრობდა. შემდეგ კი მას მარიამთან ერთად ებრძანა ეგვიპტეში წასულიყვნენ და ჩვილთან ერთად მანამ დარჩენილიყვნენ იქ, სანამ ისევ იუდეაში დაბრუნება არ ებრძანებოდათ. როდესაც ჩვილს ბეთლემში დაბადების დრო დაუდგა, იოსები, იმ დასახლებაში ადგილების უკმარისობის გამო, სადაც გაჩერდნენ, ერთ გამოქვაბულში მივიდა დასახლებასთან ახლოს. და როდესაც იქ იმყოფებოდნენ, მარიამმა ქრისტე შვა და ბაგაში ჩააწვინა, სადაც ნახეს კიდევ იმ ვარსკვლავთმრიცხველებმა, რომლებიც არაბეთიდან მოვიდნენ.. როდესაც არაბეთიდან მოსული ვარსკვლავთმრიცხველები ჰეროდესთან არ დაბრუნდნენ, როგორც მან სთხოვა, არამედ, ბრძანების თანახმად, თავის ქვეყანაში სხვა გზით დაბრუნდნენ, და როდესაც იოსები მარიამითა და ჩვილით, ასევე გამოცხადების გამო, ეგვიპტისკენ გაემართნენ, ჰეროდემ, რომელიც არ იცნობდა იმ ჩვილს, რომლის თაყვანსაცემადაც მოვიდნენ ვარსკვლავთმრიცველები, ბრძანა, რომ ბეთლემის საერთოდ ყველა ჩვილი მოეკლათ» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 78.) შეად. მათე 2:1-11, მათე 1:18-21, ლუკა 2:1-7, მათე 2:7-16.
«მან წინასწარ იცოდა ის, რაც უნდა მოგვსვლოდა ჩვენ მისი მკვდრეთით აღდგომისა და ზეცად ამაღლების შემდეგ. ის ამბობდა, რომ დაგვხოცავდნენ და შეგვიზიზღებდნენ მისი სახელის გამო, და რომ მრავალი ცრუწინასწარმეტყველი და ცრუქრისტე მოვიდოდა მისი სახელით და მრავალს შეაცდენდნენ» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 82.) შეად. მათე 10:21–22, 24:5, 9, 11, 24.
«ვინაიდან როდესაც ის გააკრეს, ლურსმებით მიაჭედეს ის, «ხელები და ფეხები განუგმირეს», და ვინც ის გააკრა შემდეგ მისი ტანსაცმელი გაიყვეს, კენჭისყრის შემდეგ, თითოეული კენჭისყრის შედეგებს დაემორჩილა, თუ ვის რა წაეღო.» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 97) შეად. მათე 27:35, მარკოზი 15:24, ლუკა 23:34, იოანე 19:24.
«როდესაც ჯვარზე იყო გაკრული, მან თქვა: ღმერთო, ღმერთო, რატომ მიმატოვე?» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 99) შეად. მათე 27:46; მარკოზი 15:34.
«მან სამი მოწაფე წაიყვანა მთაზე, რომელსაც გეთსემანე ჰქვია და იერუსალიმის ტაძრის მოპირდაპირე მხარესაა, და ასე ლოცულობდა: მამაო ჩემო! თუკი შესაძლოა, ამცდეს ეს სასმისი», და შემდეგ ასე განაგრძო თავისი ლოცვა: «თუმცა არა როგორც მე მნებავს, არამედ - როგორც შენ» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 99) შეად. მათე 26:39, მარკოზი 14:36.
«რადგან ეს ეშმაკი...როგორც მოციქულების ჩანაწერებში წერია, მასთან მივიდა და სცდიდა მას, და ესაც კი უთხრა: «თაყვანი მეცი», მაგრამ ქრისტემ უპასუხა: გამშორდი, სატანა, რადგანაც დაწერილია: უფალს ღმერთს შენსას თაყვანი ეცი და მხოლოდ მას ემსახურე» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 103) შეად. მათე 4:9–10; ლუკა 4:7–8.
«სამახსოვრო ჩანაწერებში, რომელთა შესახებაც მე ვსაუბრობ და რომლებიც მისი მოციქულებისა და მათი მიმდევრების მიერაა შედგენილი, ნათქვამია, რომ მას ოფლი სდიოდა, როგორც სისხლის წვეთები, იმ დროს, როდესაც ლოცულობდა და ამბობდა: თუ გნებავს ამაცილე ეს სასმისი» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 103) შეად. ლუკა 22:44.
«როდესაც სულს ლევდა ჯვარზე, მან თქვა: «მამაო! შენს ხელს ვაბარებ ჩემს სულს», როგორც ასევე გავიგე სამახსოვრო ჩანაწერებიდან.» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 105) შეად. ლუკა 23:46.
«ჯვარცმის შემდეგ მესამე დღეს მისი მკვდრეთით აღდგომის შესახებ სამახსოვრო ჩანაწერებში წერია, რომ ადამიანებმა თქვენი ერიდან, რომლებიც მას ედავებოდნენ, უთხრეს მათ: «გვიჩვენე სასწაული»; მან კი უპასუხა მათ: «უკეთური და მემრუშე მოდგმა სასწაულს ეძებს. მაგრამ სასწაული არ მიეცემა მას, გარდა იონა წინასწარმეტყველის სასწაულისა» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, 107) შეად. მათე 12:38–39.
იუსტინე იესოს ცხოვრების მრავალ სხვა მოვლენაზეც წერს, მაგრამ ყოველთვის აღნიშნავს, რომ ეს ცოდნა წერილებიდან აქვს მიღებული.
დასკვნა:
მოყვანილ ციტატებში იმის საკმარისი მაგალითებია მოცემული, რომ მეორე საუკუნის პირველი ნახევრის ქრისტიანებისთვის, ზუსტადაც რომ მოციქულთა წერილები წარმოადგენდა იესო ქრისტეს შესახებ ცოდნის წყაროს. იქიდან გამომდინარე, რომ ახალი აღთქმის წიგნები წარმოადგენენ ქრისტესა და მისი სწავლებების შესახებ ცოდნის მიღების ერთადერთ წყაროს - უკვე მხოლოდ ამიტომ წარმოადგენს ბიბლია ქრისტიანული მრწამსის წყაროსა და ქრისტიანობის ერთადერთ ეტალონს.
6. ახალი აღთქმის წიგნებს ყოველთვის პატივს სცემდნენ, როგორც წმინდა წერილებს
ა. ისტორიული მტკიცებულებები
1) მოციქულების მტკიცებულებები
მოციქული პეტრე პავლეს წერილებზე ისე საუბრობდა, როგორც წმინდა წერილებზე (2პეტრე 3:15-16). მოციქული პავლე წმინდა წერილს უწოდებს ლუკას სახარებას (1ტიმოთე 5:18).
დასკვნა:
პირველ ქრისტიანებს უკვე ჰქონდათ მოციქულთა წიგნების სია, რომლებსაც ისინი წმინდა წერილებად მიიჩნევდნენ.
მსგავსი სია პირადად მოციქულების მიერ იქნა შედგენილი, რომელსაც ისინი თავისი ახალი წიგნებით ავსებდნენ მათი დაწერის პარალელურად.
[შენიშვნა:
იმ ფაქტს, რომ მოციქულები იყვნენ პირველები, ვინც ახალი აღთქმის წიგნთა კანონი შეადგინა, ასევე აღიარებენ მართლმადიდებლობის სხვადასხვა წარმომადგენლები. მაგალითად, დიაკვანი ვასილი როჟდესტვენსკი წერს: «არსებობს ცნობა, რომელიც პატრიარქი ფოტიოსის მიერაა გადმოცემული მის ბიბლიოთეკაში, რომ თითქოს ჯერ კიდევ წმ. მოციქულმა იოანე ღვთისმეტყველმა, კუნძულ პატმოსზე პატიმრობიდან დაბრუნებისა და ეფესოში დასახლების შემდეგ, შეაგროვა და წესრიგში მოიყვანა ახალაღთქმისეული, მოციქულთა წერილები, არსებულ სამ სახარებას თავისი – მეოთხე სახარება მიუმატა... ამ ცნობის საფუძველში, როგორიც არ უნდა იყოს წყარო, უეჭველად სამართლიანი აზრი დევს, – არა მხოლოდ ის, რომ წმ. იოანე ღვთისმეტყველმა, როგორც მწერალი-მოციქულებიდან ბოლომ, ეკლესიისათვის საკუთარი ღვთივშთაგობენული წერილების ჩუქებით დაასრულა ახალაღთქმისეული წიგნების რიგი, არამედ ისიც, რომ ერთ შემადგენლობაში ან კანონში მათი შეკრების დაწყება, სხვადასხვა ადგილობრივ ეკლესიებში, ჯერ კიდევ მოციქულთა დროს მოხდა და, შესაძლოა, მრავალ მათგანში მოციქულთა ხელმძღვანელობის გარეშე როდი ხდებოდა ეს; და კერძოდ ზუსტადაც რომ წმ. მოციქულ იოანეს, რომლის წმინდა და საქმიან სიცოცხლეს განსაკუთრებული დიადი მიზნების გარეშე როდი ინახავდა ეკლესიის ღვთაებრივი მწყემსმთავარი ასე დიდხანს, გააჩნდა, შეგვიძლია ვიფიქროთ, არსებითი როლი ახალაღთქმისეული წერილების შეკრებისა და კანონის დამტკიცების საქმეში სხვადასხვა ქრისტიანულ ეკლესიებში» (დიაკვანი ვასილი როჟდესტვენსკი. ახალაღთქმისეული კანონის ისტორია. ახალაღთქმისეული კანონის ჩამოყალიბების ისტორიის პირველი პერიოდი. I.)
«ახალაღთქმისეული კანონის მეორე ნაწილზე გადასვლისას, რომელიც ოდითგანვე შედგებოდა მოციქულთა საქმეების წიგნის, კრებებისადმი მიწერილი შვიდი წერილის, მოციქული პავლეს თოთხმეტი წერილისა და აპოკალიპსისაგან, ჩვენ სრული დარწმუნებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მისი ეს ნაწილიც, თავისი ნამდვილი შემადგენლობის უმრავლესი წიგნებით, წარმოიშვა ასევე როგორც მთელი, როგორც განსაკუთრებული წმინდა ნაკრები ( πόστολος, ποστόλοι, ποστολικόν), ἀ ἀ ἀ ჯერ კიდევ მოციქულთა დროს, ან მალევე მათ შემდეგ.» (დიაკვანი ვასილი როჟდესტვენსკი. ახალაღთქმისეული კანონის ისტორია. ახალაღთქმისეული კანონის ჩამოყალიბების ისტორიის პირველი პერიოდი. В.)]
2) II საუკუნის პირველი ნახევრის ადრექრისტიანული წერილობითი ძეგლების მტკიცებულებები
ქრისტიანული მწერლობის ყველაზე ადრეულ ძეგლებში, რომლებიც 1-ლი საუკუნის დასასრულითა და მე-2 საუკუნის დასაწყისით თარიღდება, მრავალრიცხოვანი ციტატები და ალუზიებია მოცემული ახალი აღთქმის წიგნებიდან. მაგალითად:
კლიმენტი რომაელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
კლიმენტის წერილში კორინთელების მიმართ (დაახ. ახ.წ. 95-96 წ.), გვხვდება ციტატები მათეს სახარებიდან (თავი XV), ლუკას სახარებიდან (თავი XIII), იოანეს სახარებიდან (თავი XLIII) იაკობის წერილიდან (თავი XXX), 1-ლი და 2-რე პეტრედან (თავები VII, IX, XI, XLIX), 1-ლი კორინთელებიდან (თავი XXIV); ასევე ჩანს, რომ ავტორი იცნობს წერილს ებრაელების მიმართ (თავები IX, X, XII, XXXVI, LVI) და გამოცხადების წიგნს (თავი XXXIV).
პოლიკარპე სმირნელი (გარდაიცვალა დაახ.156 წ.) -
პოლიკარპე სმირნელის წერილში (110 - 135 წლებს შორის) ციტირებულია მათეს (თავები 2, 7) და ლუკას სახარებები (თავი 2); საქმეები (თავი 1), წერილი რომაელების მიმართ (თავი 6), 1-ლი და მე-2 კორინთელები (თავები 5, 6, 11), გალატელები (თავები 3, 5), ეფესელები (თავები 1, 2), ფილიპელები (თავები 2, 6), 1-ლი პეტრე (თავები 1, 2, 5, 7, 8), 1-ლი და მე-2 ტიმოთე (თავი 4), 1-ლი იოანე (თავი 7) და ებრაელები (თავი 12).
ბარნაბას წერილი (130-155 წ.) -
ბარნაბას წერილში ციტირებულია მათეს სახარება (თავები 4, 5, 6, 7), 1-ლი პეტრე (თავი 4), მე-2 ტიმოთე (თავი 7).
დიდაქე (II საუკუნის პირველი ნახევარი) -
დიდაქეში ციტირებულია ქრისტეს სიტყვები, რომელთა ნახვაც შეგვიძლია მათეს, მარკოზისა და ლუკას სახარებებში (თავები 1, 8). ასევე ციტირებულია 1-ლი პეტრეს 2:11 (თავი 1 – «თავი შეიკავეთ ხორციელ გულისთქმათაგან»), იაკობის წერილის 4:8 (თავი 2 - «ნუ იქნები ორგული»)
ეგნატე ანტიოქიელი (გარდაიცვალა 107/112 წ.) -
«ისე მოვეპყროთ სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), როგორც იესოს სხეულს და მოციქულებს, როგორც ეკლესიის პრესვიტერობას. ისევე გვიყვარდეს, როგორც წინასწარმეტყველები, რადგან ისინიც იმას აცხადებდნენ რაც სახარებას შეეხება.» (წერილი ფილადელფიელთა მიმართ. 5.)
«ისინი (დოკეტები) ვერც წინასწარმეტყველებებმა დაარწმუნა, ვერც მოსეს კანონმა, და დღემდეც კი ვერ არწმუნებს ვერც სახარება და ვერც თითოეული ჩვენგანის ტანჯვა... ამიტომ საჭიროა დავშორდეთ ასეთ ხალხს, და არც ერთი-ერთზე და არც კრებაში არ ვილაპარაკოთ მათ შესახებ, არამედ მოვუსმინოთ წინასწარმეტყველებს, განსაკუთრებით კი სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), რომელშიც ჩვენთვის გახსნილია ქრისტეს ტანჯვა და სრულიად ნათელია მისი აღდგომა» (წერილი სმირნელთა მიმართ. 5. 7.)
დასკვნა:
1-ლი საუკუნის ბოლოს უკვე ფართო საყოველთაო გავრცელება ჰქონდა მოციქულთა წიგნებს ქრისტიანულ კრებებში და ისე გამოიყენებოდა, როგორც რწმენის ავტორიტეტული წყაროები.
3) მარკიონის სიის მტკიცებულებები
მარკიონი (დაახ.85 — დაახ.160 წ.) იყო გნოსტიციზმის ერთერთი მიმართულების დამფუძნებელი. დაახლოებით 140 წელს მან წმინდა წერილის წიგნების საკუთარი სია შეადგინა, რომლიდანაც სრულიად გამორიცხა ძველი აღთქმა, ახალი აღთქმის წიგნებიდან კი მხოლოდ ლუკას სახარება და მოც. პავლეს ათი წერილი დატოვა - გალატელთა, 1-ლი და მე-2 კორინთელები, რომაელები, 1-ლი და მე-2 თესალონიკელები, ეფესელები (რომელსაც ის უწოდებდა «ლაოდიკიელთა»), კოლასელთა, ფილიმონი და ფილიპელთა. ამავდროულად, მარკიონმა რედაქტირებას დაუქვემდებარა ლუკას სახარებისა და სხვა წერილების ტექსტები და მათგან ყველაფერი ამოშალა, რაც მის დოქტრინას ეწინააღმდეგებოდა.
დასკვნა:
მარკიონის სია ადასტურებს, რომ 140 წლისთვის, ქრისტიანებს უკვე ჰქონდათ მოციქულების წიგნები, რომლებსაც ისინი წმინდა წერილებად მიიჩნევდნენ, ახალი აღთქმის წიგნების უმრავლესობა კი საყოველთაოდ აღიარებული იქნა მე-2 საუკუნის პირველ ნახევარში. მარკიონმა შერჩევა უკვე არსებული იმ ტექსტების კორპუსიდან გააკეთა, რომლებსაც ქრისტიანულ კრებებში წმინდა წერილებად აღიარებდნენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში მას არ დასჭირდებოდა მათი გამორიცხვა.
მარკიონის მიერ საკუთარი სიიდან ახალი აღთქმის წიგნების კონკრეტული გამორიცხვა, პეტრეს, იაკობის, იოანესა და გამოცხადების წერილების ჩათვლით, ამტკიცებს, რომ ისინი უკვე მიღებული იყო და ფართოდ გამოიყენებოდა ახ.წ. 125-144 წლებში. (იხ. Lee Martin McDonald, James A. Sanders, Editors: The Canon Debate; John Barton, Marcion Revisited, p 342, 2002)
«მარკიონმა და მისმა მიმდევრებმა წერილების შეკვეცას მიმართეს, ზოგიერთ მათგანს საერთოდ არ აღიარებდნენ, ლუკას სახარებასა და პავლეს წერილებს კი კვეცდნენ და მხოლოდ იმას აღიარებდნენ ნამდვილად, რაც ასეთი შემოკლებისას დატოვეს.» (ირინეოს ლიონელი. ერესების წინააღმდეგ. წგნ.3.12.12.)
«ერთი (მარკიონი) წერილებს ხელით ამახინჯებს, მეორე (ვალენტინი) – აზრს ბილწავს უკუღმართი განმარტებით. რადგან თუმცა ვალენტინი, როგორც ჩანს, კი იყენებს დაუზიანებელ ტექსტს, მან გაცილებით ცბიერი სახით, ვიდრე მარკიონმა, დაიწყო ჭეშმარიტების ხელყოფა. რადგან მარკიონმა პირდაპირ და ღიად გამოიყენა მახვილი და არა სტილი, რადგან თავისი განზრახვისათვის მოახდინა წმინდა წერილის კვეთა. ვალენტინმა კი დაინდო ის, იმიტომ რომ წმინდა წერილი მოარგო თავის მიზანს, მიზანი კი წმინდა წერილს.» (ტერტულიანე. პრესკრიფციის შესახებ. 38.)
«რა თქმა უნდა, მარკიონი აღმოჩნდა სახარების პირველი და ერთადერთი შემსწორებელი…ასე რომ, შესწორებით, ის ადასტურებს როგორც ერთს, ასევე მეორეს: იმასაც, რომ ჩვენი სახარება გაცილებით ადრეულია, რადგან ის იმას ასწორებს, რაც არსებულში აღმოაჩინა; და იმასაც, რომ ის გაცილებით უფრო გვიანია, რაც მან, ჩვენის შესწორებით შეადგინა, მიითვისა და განაახლა.» (ტერტულიანე. მარკიონის წინააღმდეგ, წიგნი 4.IV.5.)
4) მურატორის სიის მტკიცებულება
მურატორის სია, რომელიც დაახ. ახ.წ. 170 წლით თარიღდება, წარმოადგენს ყველაზე ადრეულ დოკუმენტს, რომელიც ახალი აღთქმის წიგნების სიას შეიცავს. მას სახელი მისი აღმომჩენის, იტალიელი ისტორიკოსისა და ღვთისმეტყველის ლუდოვიკო ანტონიო მურატორის საპატივცემულოდ ეწოდა და მის მიერ 1740 წელს იქნა გამოქვეყნებული.
როგორც ავტორიტეტული ქრისტიანული წერილები, ტექსტში ჩამოთვლილია თითქმის ყველა ის წიგნი, რომლებიც თანამედროვე ახალ აღთქმას შეადგენენ, ებრაელების მიმართ წერილის, 1-ლი და მე-2 პეტრეს წერილებისა და იაკობის წერილის გარდა. ამასთან დაკავშირებით ბ. მეცგერი შემდეგ კომენტარს იძლევა:
«მურატორის კანონის სიაში არ არის პეტრეს 1–ლი და მე-2 წერილები, იაკობის წერილი და წერილი ებრაელების მიმართ. ყველაზე საკვირველი ისაა, რომ გამოტოვებულია პეტრეს 1-ლი წერილი. თუ გავითვალისწინებთ ზოგიერთი ძველი მწერლების მიერ ამ წიგნის საკმაოდ ფართო გამოყენების ფაქტს, როგორც დასავლელი, ასევე აღმოსავლელი, ცანისა და სხვების კვალდაკვალ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ თავდაპირველად ამ სიაში პეტრეს 1-ლი წერილიც იყო, მაგრამ გადამწერების დაუდევრობის გამო შედეგად ის გამოტოვეს.»
ასევე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ გადამწერების დაუდევრობის გამო გამოტოვებული იქნა არა მხოლო პეტრეს 1-ლი წერილი, არამედ პეტრეს მე-2 წერილიც, იაკობის წერილიცა და ებრაელების მიმართ მიწერილი წერილიც. ან მოცემული წერილები იყო თავდაპირველ ტექსტში, მაგრამ შემონახული ვერ იქნა პირველი და ბოლო ფურცლების დაზიანების გამო.
მურატორის სიაში ასევე ნახსენებია პეტრეს აპოკალიფსი, თუმცა ავტორის კომენტარით, რომ ეკლესიაში მრავალმა თქვა უარი ამ წიგნის გამოყენებაზე.
დასკვნა:
თანამედროვე ახალ აღთქმასთან, მურატორის სიას მხოლოდ პეტრეს 1-ლი და მე-2 წერილების, იაკობის წერილისა და ებრაელების მიმართ წერილის არ არსებობა განასხვავებს (რომლებიც დიდი ალბათობით თავდაპირველად მასში იყო). ეს კი ადასტურებს, რომ მე-2 საუკუნის პირველი ნახევრის ქრისტიანები საყოველთაოდ აღიარებდნენ, როგორც მინიმუმ, თანამედროვე ახალი აღთქმის 27 წიგნიდან 23 წიგნს და მათ საკუთარი რწმენის წყაროდ იყენებდნენ.
5) II-III საუკუნეების მტკიცებულება
არისტიდე (II საუკუნის პირველი ნახევარი) -
თავის აპოლოგიაში, რომელიც დაახლოებით 124 - 140 წლებში დაწერა, არისტიდეს თუმცა კი არ მოჰყავს პირდაპირი ციტატები წმინდა წერილიდან, მაგრამ სახარებისაკენ გზავნის მკითხველს:
«ქრისტიანები კი თავისი რელიგიის სათავეს უფალი იესო ქრისტესაგან იღებენ. ის ღვთის ძის მიერ იქადაგება; რომელიც წმინდა სულის მეშვეობით ჩამოვიდა ციდან და ებრაელი ქალწულისაგან იშვა, ხორცი შეისხა და ძე ღვთისა იქცა ადამიანად. მის შესახებ შენ, მეფეო, თუ გნებავს, შეგიძლია გაიგო წერილიდან რომელსაც ჩვენ სახარებას ვუწოდებთ. მაშ ასე, იესო ებრაელი ერისაგან იშვა. მას თორმეტი მოწაფე ჰყავდა და საკუთარი სასწაული საქმიანობის დასრულების შემდეგ, იუდეველების მიერ იქნა გაკრული. სამი დღის შემდეგ ის მკვდრეთით აღდგა და ზეცად ამაღლდა. თორმეტი მოწაფე კი ქვეყნიერებაზე გამოვიდა და მისი დიდებულების შესახებ ასწავლიდა დიდი წარმატებითა და ღირსებით, აქედან მოყოლებული ეწოდებათ მათი ქადაგების მიმღებებს ქრისტიანები, რომლებიც კარგად არიან ცნობილნი.» (აპოლოგია, 2.)
ცად ამაღლების შესახებ სიტყვები იმას ნიშნავს, რომ არისტიდე მოციქულთა საქმეების წიგნს იცნობდა (საქმეები 1:9-11).
ასევე, არისტიდე იყენებს გამოთქმას, რომელიც მოციქული პავლეს წერილებში შეგვიძლია ვიპოვოთ:
«ბარბაროსებმა, რომელთაც არ შეიცნეს ღმერთი, სტიქიებისაკენ გადაიხარეს და ქმნილების თაყვანისცემა დაიწყეს შემოქმედის ნაცვლად» (თავი 3. შეად. რომაელები 1:25).
«ბერძნები, თუმცა ბრძენებს უწოდებენ საკუთარ თავს, ქალდეველებზე უგუნურნი აღმოჩნდნენ» (თავი 8. შეად. რომაელები 1:22).
ბერძენი ფილოსოფოსები «ცდებიან, როდესაც იმის შესაძლებლობას ეძებენ, რომ ისინი [ანუ წარმართული ღვთაებები] ღმერთს მიამსგავსონ, რომელიც ადამიანთაგან არავის უნახავს და არც არავის შეუძლია იმის დანახვა, თუ როგორია» (თავი 13, სირიული ტექსტი; შეად. 1ტიმოთე 6:16)
იუსტინე ფილოსოფოსი (დაახ.100—165 წ.) -
ქრისტიანული ღვთისმსახურების აღწერისას, იუსტინე შემდეგს წერს:
«ეგრეთ წოდებულ მზის დღეს, შეკრება გვაქვს ხოლმე ერთ ადგილას ყველასათვის, ქალაქში მცხოვრები იქნება თუ სოფლად; და დრო რის საშუალებასაც გვაძლევს, იკითხება მოციქულთა მონათხრობები ან წინასწარმეტყველთა წერილები. შემდეგ, როდესაც წამკითხველი გაჩერდება, წინ მდგომი სიტყვის მეშვეობით იწყებს დასწავლებასა და დარიგებას, რომ მიბაძონ მოსმენილს. შემდეგ ყველა ფეხზე ვდგებით და ლოცვებს აღვავლენთ» (აპოლოგია პირველი, 67)
იუსტინეს მოცემული სიტყვები ორ მნიშვნელოვან მომენტზე მიუთითებს:
1. II საუკუნის პირველი ნახევრის ქრისტიანულ კრებებზე წინასწარმეტყველებისა და მოციქულების წერილები იკითხება და არა «ზეპირი გადმოცემა».
2. II საუკუნის პირველი ნახევრის ქრისტიანებისათვის ზუსტადაც რომ მოციქულების წერილობითი დოკუმენტები წარმოადგენენ ცოდნის წყაროს იესო ქრისტესა და მისი სწავლებების შესახებ.
ირინეოს ლიონელი (დაახ. 130 წ. — 202 წ.) -
ირინეოს ლიონელის შემონახულ ნაწარმოებებში, ახალი აღთქმის თითქმის ყველა წიგნიდან კეთდება ციტირება. საკუთარ ნაწარმოებში "ერესების წინააღმდეგ", ათასზე მეტი ფრაგმენტი მოჰყავს სახარებებიდან, საქმეებიდან, პავლეს წერილებიდან, კრებებისთვის მიწერილი წერილებიდან და აპოკალიფსიდან. (J. Hцh, Die Lehre des hl. Irenaus uber das Neue Testament (Neutestamentliche Abhandlungen, vii; Munster i. W, 1919), pp. 189–197.)
ირინეოსი ახალი აღთქმის წიგნებს წმინდა წერილის სახით განიხილავს (ერესების წინააღმდეგ. წიგნები 1,3.6. წიგნი 2, თავი 22.3; თავი 30.2. წიგნი 3, თავი 1.1-2; თავი 11.8; თავი 12.9,12.)
ლიონისა და ვენის ეკლესიების წერილი (177 წ.) -
«ლიონისა და ვენის ეკლესიის წერილი (იხ. ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. V. 1, 1–2, 8) საყურადღებოა ციტირებული ახალაღთქმისეული ტექსტების მრავალფეროვნებითა და სიზუსტით. ჩვენ იქ ვპოულობთ ფრაზებს, რომლებიც აშკარად დასესხებულია საქმეებიდან, რომაელებიდან, ფილიპელებიდან, 1 და 2 ტიმოთედან, 1 პეტრედან და ებრაელებიდან. გარდა ამისა, მასში წარმოდგენილია (V. 1, 15) უფლის ფრაზები, რომლებიც მხოლოდ იოანეს სახარებიდან ვიცით («აჰა, მოდის დრო, როცა თქვენს ყველა მკვლელს ეგონება, რომ ამით ემსახურება ღმერთს», იოანე 16:2). იქ ერთი პირდაპირი ციტატაც კი არის, ისე მოწოდებული, როგორც ამონარიდი «წერილებიდან (γραφή)» (V. 1, 58). ეს თავისუფალი ფორმის ციტატა, აპოკალიფსიდანაა აღებული («უსამართლო კვლავ უსამართლობდეს, მართალი კვლავ მართლობდეს», გამოცხადება 22:11).» (ბ. მეცგერი. ახალი აღთქმის კანონი. II. გალია .1. ლიონისა და ვენის ეკლესიების წერილი)
თეოფილე ანტიოქიელი (გარდაიცვალა დაახ. 180—183 წ.) -
თეოფილესთვის მოციქულთა წიგნები ისევეა წმინდა სულით შთაგონებული, როგორც წინასწარმეტყველთა წერილები:
«და სამართლიანობის შესახებ, რომელსაც კანონი გვიდებს მცნებას, ერთმანეთთან თანხმობაში არიან წინასწარმეტყველთა სიტყვებიცა და სახარების დამწერთა სიტყვებიც, იმიტომ რომ ყველა მათგანი ერთი ღვთის სულით შთაგონებულნი ლაპარაკობდნენ» (ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 3.12, შეად. წიგნი 1.14; წიგნი 2.9.)
ლუკას სახარება - წმინდა წერილია (ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 2.13).
საქმეების წიგნი წმინდა წერილის ნაწილია (ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 2.34 - თეოფილე ციტირებს ოქროს წესს საქმეების 15:20-დან).
მოციქული იოანე ისევეა აღვსილი წმინდა სულით, როგორც ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველები: «როგორც გვასწავლიან წმინდა წერილები და სულით აღვსილნი, რომელთაგანაც იოანე ამბობს…» (ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 2.22).
ევსები კესარიელის თანახმად, წიგნში, რომელმაც ჩვენამდე ვერ მოაღწია, თეოფილე გამოცხადების წიგნს ციტირებს, რითაც გერმოგენეს ერესს უარყოფს (საეკლესიო ისტორია, IV. 24, 1).
«რაც შეეხება პავლეს წერილებს, (თეოფილეს) «წერილების» სხვადასხვა ადგილებში, ჩვენ ოცამდე ციტატას ვპოულობთ რომაელების, 1–ლი და მე-2 კორინთელების, ეფესელების, ფილიპელების, კოლოსელების მიმართ მიწერილი წერილებიდან და სამი სამწყემსო წერილიდან.» (ბ. მეცგერი. ახალი აღთქმის კანონი. თეოფილე ანტიოქიელი)
ათენაგორა ათონელი (დაახ. 133 წ. — დაახ. 190 წ.) -
ღვთის სიტყვის სახით ციტირებულია მათეს სახარება (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, 11), ლუკას სახარება (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, 12), წერილი გალატელების მიმართ (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო,16), 1-ლი ტიმოთე (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, 37), რომაელები (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, 2 და 13). ასევე გვხვდება რამოდენიმე იმპლიციტური მითითება იოანეს სახარებაზე (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, თავი 10, 1; შეად. იოანე 1:3. თავი 12, 3; შეად. იოანე 1:1 და 17:3).
ნაწარმოებში «მკვდრების აღდგომის შესახებ», ციტირებას უკეთებს 1-ლ და მე-2 კორინთელებს (მკვდრების აღდგომის შესახებ, 18).
ტერტულიანე (155/60–220/40 წ.) -
ტერტულიანეს ნაშრომებში გვხვდება ციტატები ახალი აღთქმის თითქმის ყველა წიგნიდან გარდა რამოდენიმე მცირე წიგნებისა, ისეთების როგორებიცაა მე-2 და მე-3 იოანე.
კლიმენტ ალექსანდრიელი (დაახ. 150 წ. — დაახ. 215 წ.) -
ციტირებს ახალი აღთქმის ყველა წიგნს.
ორიგენე (დაახ. 185 წ. — დაახ. 254 წ.) -
თავის წიგნებში ციტირებს ახალი აღთქმის ყველა წიგნს. იესო ნავეს-ძის 7, 1 - ზე ქადაგებისას ის ასახელებს თანამედროვე ახალი აღთქმის ყველა, 27-ვე წიგნს, როგორც ქრისტიანულ წერილებს:
«ასევე ჩვენმა უფალმა იესო ქრისტემაც… საკუთარი მოციქულები გაგზავნა, იმ მღვდლების მსგავსად, რომლებსაც საყვირები მიჰქონდათ. პირველად მათეს სამღვდლო საყვირი ახმიანდა მის სახარებაში. შემდეგ მარკოზმა, ლუკამ და იოანემ აახმიანეს თავისი სამღვდლო საყვირები. პეტრეს ორი საყვირი მის ორ წერილში ხმიანობს; ასევე იაკობისა და იუდასი. თუმცა ეს ჯერ კიდევ ყველაფერი არ არის, და იოანე უართდება წერილებითა და აპოკალიფსით; შემდეგ ლუკა მოციქულთა საქმეების აღწერით. ყველაზე გვიან საკუთარ თავზე მან განაცხადა, რომელმაც თქვა: «ვფიქრობ, რომ ჩვენ, მოციქულნი, ღმერთმა სულ ბოლოს გამოგვიყვანა» (1კორინთელები 4:9). თავისი წერილების თოთხმეტი საყვირით დასჭექა და მან დაანგრია იერიხონის კედლები საძირკვლამდე, ანუ კერპთაყვანისმცემლობის ყველა საშუალება და ფილოსოფიური დოგმები»
ძველი და ახალი აღთქმის წიგნები თანაბრად ღვთივშთაგონებული და ავტორიტეტულია:
«მაგრამ სულიწმინდამ ეს მხოლოდ იმ წერილებში როდი გააკეთა, რომლებიც ქრისტეს მოსვლამდე გაცხადდა: ვინაიდან სული – ერთიდაიგივეა და ერთიდაიგივე ღვთისგანაა, მან იგივე გააკეთა როგორც სახარებებში, ისე მოციქულთა წერილებში» (საწყისებზე, წიგნი 4. 16.)
ამასთანავე, ორიგენე აღნიშნავს, რომ მის დროს ზოგიერთს ეჭვი ეპარებოდა ზოგიერთი წერილის სამოციქულო წარმოშობაში.
ტიმოთეს მე-2 წერილის შესახებ ორიგენე აღნიშნავს:
«ზოგიერთი ამ წერილის უარყოფას ბედავდა, მაგრამ მათ ეს არ გამოუვიდა» (ჰომილია მათეზე 117).
იოანეზე გაკეთებული კომენტარების მეხუთე წიგნის ნაწყვეტში, რომელსაც ევსები ციტირებს (საეკლესიო ისტორია, VI. 25, 8), ორიგენე ამბობს, რომ «პეტრემ… ერთი საყოველთაოდ აღიარებული წერილი დატოვა; შესაძლოა, მეორეც იყო, თუმცა ეს დავის საგანია».
აქვე ის აღნიშნავს, რომ იოანემ, რომელმაც სახარება და აპოკალიფსი დაწერა, «კიდევ რამოდენიმე აბზაცით შემდგარი წერილიც დატოვა, და, შესაძლოა, კიდევ მე-2 და მე-3-ც იყო, თუმცა ყველა როდი მიიჩნევს მათ ავთენტურად».
თუმცა ორიგენე რამოდენიმეჯერ ციტირებს იაკობის წერილს, იოანეზე საკუთარ კომენტარებში (19, 61) ის მას უწოდებს «იაკობის წერილს, რომელიც ხმარებაშია», ალბათ გულისხმობს, რომ ზოგიერთს ეჭვი ეპარებოდა მის სამოციქულო წარმომავლობაში.
6) IV საუკუნის მტკიცებულება
ევსები კესარიელი (დაახ. 258/265—339/340 წ.) -
ახალი აღთქმის ყველა წიგნს იხსენიებს და აღნიშნავს, რომ ზოგიერთ მათგანთან დაკავშირებით დისკუსიები მიმდინარეობს, თუმცა უმრავლესობა მათ იღებს:
«აქ, სხვათაშორის, ჩამოთვლილია ახალი აღთქმის ჩვენთვის უკვე ცნობილი წიგნები. პირველ ადგილზე რათქმაუნდა, სახარების წმინდა ოთხეულს დავაყენებთ, მათ მოციქულთა საქმეები მოსდევს; შემდეგ პავლეს წერილები (14 წერილი), უშუალოდ მათ შემდეგ – პირველი იოანეს და უდავოდ პეტრეს, შემდეგ კი, თუ გნებავთ, იოანეს აპოკალიფსი, რომლის შესახებაც თავის დროზე ვისაუბრებთ. ეს წიგნები უდავოა. სადავოებს შორის, თუმცა უმრავლესობის მიერ მიღებული წერილების, ერთს უწოდებენ იაკობის, მეორეს იუდას, მეორე პეტრეს, ასევე მეორე და მესამე იოანეს, შესაძლოა, ისინი სახარების დამწერს ეკუთვნის, ხოლო შესაძლოა, რომელიმე მის სეხნიას.» (საეკლესიო ისტორია, წიგნი 3.25)
«საეკლესიო ისტორიაში», წიგნი 3.3 - ევსები ამბობს, რომ «პავლეს თოთხმეტივე წერილი ცნობილია და, ეჭვგარეშე მას ეკუთვნის», თუმცა იქვე ამატებს: «თუმცა აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგიერთი უარყოფს ებრაელების მიმართ მიწერილ წერილს და ამბობს, რომ მის გამო რომის ეკლესიაში დავობენ, რადგან საფუძველი არსებობს იფიქრონ, რომ ის პავლეს მიერ არაა დაწერილი».
ათანასე ალექსანდრიელი (დაახ. 295—373 წ.) -
თავის 39-ე სადღესასწაულო წერილში (367 წ.) ათანასე ახალი აღთქმის ყველა, 27-ე წიგნს მოიხსენიებს ქრისტიანული წმინდა წერილების სახით და მათ იმ «გადარჩენის წყაროს» უწოდებს, რომელიც ეკლესიის მიერაა მიღებული:
«… და კვლავ [ძველი აღთქმის წიგნების ჩამონათვალის შემდეგ] არ არის დამქანცველი ჩვენთვის ახალი აღთქმის [წიგნებზე] საუბარი. ესენია ოთხი სახარება, მათეს, მარკოზის, ლუკასა და იოანეს. მათ მოსდევს მოციქულთა საქმეები და წერილები, რომელთაც კრებებისთვის მიწერილი ეწოდება, შვიდი მოციქულისგან: იაკობისგან – ერთი, პეტრესგან – ორი, იოანესგან – სამი და ბოლოს, იუდასგან – ერთი. შემდეგ პავლე მოციქულის 14 წერილი, რომლების ასეთი თანმიმდევრობითაა დაწერილი: პირველი – რომაელების მიმართ, შემდეგ ორი წერილი კორინთელების მიმართ, მათ შემდეგ გალატელების მიმართ, შემდეგია ეფესელების მიმართ, შემდეგ ფილიპელების მიმართ, შემდეგ კოლასელების მიმართ, ორი წერილი თესალინიკელთა მიმართ და ებრაელთა მიმართ, მათ შემდეგ ორი წერილი ტიმოთეს მიმართ, ერთი ტიტეს მიმართ და, ბოლოს, ფილიმონის მიმართ. გარდა ამისა კიდევ იოანეს აპოკალიფსი. ესაა გადარჩენის წყარო, და მას, ვისაც სწყურია, წყურვილს მოუკლავს სიცოცხლის სიტყვები, რომლებიც მათშია. მხოლოდ ამ წიგნებშია გადმოცემული ღვთისთვის სასურველი სწავლება. დაე ნურავინ მოიმატებს მათ და ნურც მოაკლებს…»
კირილე იერუსალიმელი (315—386 წ.) -
«ქადაგების წინარე სიტყვაში» (4.36), კირილე ახალი აღთქმის ყველა წიგნს მოიხსენიებს გამოცხადების გარდა.
ეპიფანე კვიპროსელი (გარდაიცვალა 403 წ.) -
თავის «პანარიონში» ასახელებს ახალი აღთქმის 27-ვე წიგნს.
III კართაგენის მსოფლიო კრება (397 წ.) -
დაადგინა, რომ ღვთისმსახურებების დროს მხოლოდ წმინდა წერილის წიგნები უნდა იქნეს წაკითხული. ქრისტიანული წერილების სახით ჩამოთვლილია ახალი აღთქმის 27 წიგნი:
«წესი 47. კანონიკური წიგნების გარდა არაფერი უნდა იკითხებოდეს ეკლესიაში ღვთაებრივი წერილების სახელით. კანონიკური წიგნები კი შემდეგია: [ჩამოთვლილია ძველი აღთქმის წიგნები]. ახალი აღთქმის [წიგნები]: სახარებები, ოთხი წიგნი; მოციქულთა საქმეები, ერთი წიგნი; პავლეს წერილები, ცამეტი; მისივე ებრაელების მიმართ, ერთი წერილი; პეტრეს – ორი; იოანეს, მოციქულის, – სამი; იაკობის ერთი; იუდას ერთი; აპოკალიფსისი იოანესი. ამ წესის (კანონის) დადგენასთან დაკავშირებით ზღვასიქითა ეკლესიასთან მოთათბირებაა საჭირო. წამებულთა ხსოვნის წლისთავებზე მათი საქმეები უნდა იკითხებოდეს»
ბ. ახალი აღთქმის თითოეული წიგნის ისტორიული მიმოხილვა
1) სახარებები
ოთხი სახარების ავთენტურობა და ავტორიტეტი არასოდეს ექვემდებარებოდა ეჭვებს ადრეულ ქრისტიანებში.
«მაშინდელი მოწაფეებიდან (მოციქულებიდან) მრავალი... მოგზაურობაში მიემგზავრებოდა სახარების დამწერების საქმის შესასრულებლად, ჩქარობდნენ რწმენის სიტყვის მათთვის გადაცემას, ვისაც საერთოდ არ სმენია მის შესახებ, და ღვთაებრივი სახარებების გადაცემას.» (ევსები კესარიელი. წიგნი 3.37)
ირინეოს ლიონელის (გარდაიცვალა 202 წ.) თანახმად, ეკლესიაში თავიდანვე მხოლოდ ოთხ სახარებას აღიარებდნენ - მათეს, მარკოზის, ლუკასა და იოანეს. (ირინეოს ლიონელი. ერესების წინააღმდეგ. წიგნი 3, თავი 1.1-2; თავი 11.8.)
ტერტულიანეს ცნობილ ნაშრომს, «დიატესარონი», რომელიც 160-დან - 175 წლებს შორის იქნა შედგენილი, საფუძვლად მხოლოდ ოთხი სახარება დაედო - მათეს, მარკოზის, ლუკასა და იოანეს.
თეოფილე ანტიოქიელი (გარდაიცვალა ახ.წ. 180-181 წ.) სახარებების შესახებ შემდეგს წერდა:
«…ჩვენთან შეხვედრის ჟამს და უგუნურებად რაცხ ჭეშმარიტების სიტყვას და თვლი, რომ ჩვენეული წიგნები ახალია და არა ძველი. სწორედ ამიტომ არ დავაყოვნებ და როგორც ღმერთი მომმადლებს, გაუწყებ ჩვენი წერილის სიძველის შესახებ» (წერილი ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 3.1.)
«და სამართლიანობის შესახებ, რომელსაც კანონი გვიდებს მცნებად, ერთმანეთთან თანხმობაში არიან წინასწარმეტყველთა სიტყვებიცა და სახარების დამწერთა სიტყვებიც, იმიტომ რომ ყველა მათგანი ერთი ღვთის სულით შთაგონებულნი ლაპარაკობდნენ.» (წერილი ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 3.12.)
«სიწმინდის შესახებ კი ჩვენ წმინდა სიტყვა გვასწავლის, რომ არა მხოლოდ საქმით არ ვცოდავდეთ, არამედ აზრებითაც, გულშიც კი არ გავივლოთ რაიმე ცუდი საქმის შესახებ, ან, სხვისი ცოლის ცქერისას, მის მიმართ ვნება არ გვქოდეს...სახარებისეული ხმა კიდევ უფრო ძლიერ გვასწავლის სიწმინდის შესახებ, როდესაც ამბობს: «ყველამ, ვინც ნდომით შეხედა ქალს, უკვე იმრუშა მასთან საკუთარ გულში». «ვინც გაუშვებს თავის ცოლს სიძვის მიზეზის გარეშე, ამრუშებს მას, და ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს» (მათე 5.28–32).» (წერილი ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 3.13.)
«როგორც გვასწავლიან წმინდა წერილები და სულით აღვსილნი, რომელთაგანაც იოანე ამბობს: «დასაბამიდან იყო სიტყვა, და სიტყვა იყო ღმერთთან», და ამ სიტყვებით გვაჩვენებს, რომ თავდაპირველად მხოლოდ ღმერთი იყო და მასში სიტყვა.» (წერილი ავტოლიკეს მიმართ, წიგნი 2.22.)
აპოლოგეტი ათენაგორა (დაახ. 133 წ. — დაახ. 190 წ.), რომელიც ათონში ცხოვრობდა, მათესა და ლუკას სახარებებიდან ციტირებს (მათე 5. 44-45; ლუკა 6. 27-28 - შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, 11) და მათ ღვთისაგან წარმოშობილ "ჭეშმარიტებას"უწოდებს.
ორიგენესთან (გარდაიცვალა დაახ. 254 წ.) ახალი აღთქმის წიგნების ორ ნაწილად დაყოფას ვხვდებით - «სახარება» და «მოციქული» რომლებსაც საერთო სახელით, «ახალი აღთქმა» აერთიანებს; ის ამტკიცებს, რომ ეს - «ღვთაებრივი წერილებია», რომლებიც სახარების დამწერებმა და მოციქულებმა დაწერეს, ისინი კი იმავე სულით იყვნენ მართულნი, იმავე ღმერთისაგან გამომავალით, რომელიც ძველ აღთქმაში ამჟღავნებდა თავს» (ორიგენე. საწყისებზე. IV 11, 16);
«ორიგენე, საელესიო კანონის დაცვით, ადასტურებს, რომ მხოლოდ ოთხ სახარებას აღიარებს, და ასე წერს: აი რა გავიგე გადმოცემით ოთხი სახარების, ღვთის მთელი ეკლესიისათვის ერთადერთი უდავოს შესახებ, რაც კი ცისქვეშეთშია: პირველი მათეს მიერაა დაწერილი, ყოფილი გადასახადების ამკრეფის, შემდეგ კი ქრისტეს მოციქულის, განკუთვნილია ებრაელი ქრისტიანებისათვის და ებრაულადაა დაწერილი; მეორე, მარკოზის მიერ, დაწერილია პეტრეს რჩევებით...მესამეა – ლუკას სახარება, რომელსაც პავლე იწონებს, დაწერილია წარმართებიდან გამოსული ქრისტიანებისათვის. ბოლო – იოანეს სახარებაა». (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. წიგნი 6.25.)
- მათეს სახარება
«მათემ ებრაელებთან მათ საკუთარ ენაზე გამოსცა სახარების წერილი იმ დროს, როდესაც პეტრე და პავლე რომში აცხადებდნენ სასიხარულო ცნობას და ეკლესია დააფუძნეს» (ირინეოს ლიონელი, ერესების წინააღმდეგ. წიგნი III, 1, 1.)
ევსები კესარიელი (მე-4 საუკუნე) გვატყობინებს, რომ პაპიუს იეროპოლელის თანახმად (II საუკუნე) «მათემ იესოს საუბრები ებრაულ ენაზე ჩაიწერა, მას ვისაც როგორ შეეძლო ისე თარგმნიდა» (ევსები კესარიელი, საეკლესიო ისტორია, III, 39, 1.)
- მარკოზის სახარება
«მარკოზმა, პეტრეს მოწაფემ და განმმარტებელმა, წერილობით გადმოგვცა ის, რაც პეტრეს მიერ იქნა ნაქადაგები». (ირინეოს ლიონელი. ერესების წინააღმდეგ. წიგნი 3.1.2.)
პაპიუს იეროპოლელი (II საუკუნე), IV საუკუნის საეკლესიო ისტორიკოსის, ევსები კესარიელის თანახმად, შემდეგს იტყობინებოდა:
«მარკოზი პეტრეს განმმარტებელი იყო (έρμηνευτής Πέτρου); მან ზუსტად ჩაწერა ყველაფერი, რაც უფლის ნათქვამიდან და ნამოქმედარიდან დაიმახსოვრა, მაგრამ არა თანმიმდევრობით. რადგან პირადად მას არ მოუსმენია უფლისთვის და არ უვლია მასთან ერთად, როგორც უკვე ნათქვამი იყო, პეტრეს ახლდა. პეტრე კი ისე ასწავლიდა, როგორც ამას გარემოებები მოითხოვდა, და არ აპირებდა უფლის სიტყვების თანმიმდევრულად დაწყობას. ასე რომ მარკოზს მცირედაც კი არ შეუცოდავს როდესაც ყველაფერი ისე დაწერა, როგორც დაიმახსოვრა. ის მხოლოდ იმაზე ზრუნავდა, რომ არაფერი გამორჩენოდა და რამე არასწორად არ გადაეცა» (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. III. 39, 15.)
- ლუკას სახარება
ირინეოს ლიონელი წერდა:
«ლუკამ, პავლეს თანამგზავრმა, მოციქულის მიერ გადმოცემული სახარება ცალკე წიგნად გადმოსცა» (ერესების წინააღმდეგ, III,1).
- იოანეს სახარება
«უკვე მარკოზმაც და ლუკამაც მისცა ხალხს საკუთარი სახარებები, იოანე კი, როგორც ამბობენ, გამუდმებით სიტყვიერად ქადაგებდა და მხოლოდ ბოლოს მოჰკიდა ხელი წერილს შემდეგი მიზეზის გამო. როდესაც პირველი სამი სახარება ყველგან გავრცელდა და იოანემდეც მიაღწია, მან, როგორც ამბობენ, საკუთარ მოვალეობად ჩათვალა მათი ჭეშმარიტების დადასტურება, მაგრამ აღნიშნა, რომ მათში ქრისტეს პირველი საქმეების შესახებ მონათხრობი აკლდა, რომლებიც თავისი ქადაგების დასაწყისში მოიმოქმედა... იოანეს, როგორც ამბობენ, ამიტომ თხოვნა დაუწყეს, რომ თავის სახარებაში იმ დროის შესახებ ეამბო, რომლის შესახებაც პირველი სახარების დამწერები სდუმან» (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. წიგნი III.24.7,11-12).
«პირველი მწერალი, რომელმაც სახარების ავტორი სახელით მოიხსენია, იყო ირინეოსი, რომელიც არა მხოლოდ გასაგებად ამბობს, რომ ეს იოანე იყო, ჩვენი უფლის მოწაფე, არამედ იმასაც, რომ მან სახარება ეფესოში დაწერა და ამ ქალაქში ტრაიანეს მეფობამდე რჩებოდა. გარდა ამისა, ევსები წერს, რომ ირინეოსისთვის ავტორიტეტს პოლიკარპე წარმოადგენდა, რომელმაც ჭეშმარიტება მოციქულებისაგან ისწავლა. და ზუსტად ამ გაგებით ითქმება, რომ იოანე ეფესოში შეხვდა კერინფს. პოლიკარპეს კიდევ ერთ ციტირებას ჩვენ ვხვდებით ირინეოსის წერილში ფლორინუსისადმი, რომელშიც ის თავის ბავშვობის მეგობარს შეახსენებს, რომ იცნობენ პოლიკარპეს და იციან ამ უკანასკნელის იოანესა და სხვებთან საუბრების შესახებ, მათთან ვინც უფალი ნახა. ამიტომ იმის არავითარი ეჭვი არ შეიძლება არსებობდეს, რომ ირინეოსი პოლიკარპეს მტკიცებულებების საფუძველზე მიიჩნევდა მოციქულ იოანეს სახარების ავტორად და რომ ის ეფესოში დაიწერა. ასეთივე მტკიცებულებას ვპოულობთ პოლიკრატესთან, ეფესოს ეპისკოპოსთან (189-198), რომელიც ვიქტორ რომაელისადმი მიწერილ წერილში წერს, რომ იოანე, რომელიც მოწმე და მასწავლებელი იყო, ამჯერად ეფესოში განისვენებს. ირინეოსისადმი ჩვენს ნდობას ის ამყარებს, რომ მის შემდეგ ყველა უსიტყვოდ აღიარებდა სახარების სამოციქულო ავტორობას (ტერტულიანე, კლიმენტი ალექსანდრიელი, ორიგენე). მათ რომ უბრალოდ ირინეოსის აზრი გაემეორებინათ, მაშინ ის საკმარისად სანდოდ უნდა მიეჩნიათ, რათა ყოველგვარი ჭოჭმანის გარეშე დაეციტირებინათ ის.» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 7. იოანეს სახარება)
2) მოციქულთა საქმეები
ლუკას სახარების მსგავსად, თეოფილესადმი მიწერილი (1:1) ამ წიგნის პირველივე აბზაცებში, საუბარია იმაზე, რომ საქმეების წიგნი — ამ სახარების გაგრძელებაა.
ირინეოს ლიონელი ადასტურებს, რომ ამ წიგნის დამწერი ლუკაა, პავლე მოციქულის თანამგზავრი. (ერესების წინააღმდეგ. წიგნი 3, თავი 12. 11; თავი 13. 3 ).
ადრეულ ეკლესიაში «მოციქულთა საქმეების» წიგნის ავთენტურობა, არასოდეს დამდგარა ეჭვქვეშ.
ტერტულიანეს (გარდაიცვალა 220 წ.) სიტყვების თანახმად, «მათ, ვინც წმინდა წერილის ამ წიგნს არ ცნობენ, ვერც სულიწმინდა ექნებათ, რადგან არ შეუძლიათ იმის აღიარება, რომ სულიწმინდა იყო მოფენილი მოწაფეებზე» (პრესკრიფციის შესახებ. 22)
3) იაკობის წერილი
«ყველაზე ადრეული ქრისტიანი მწერალი, რომელმაც ამ შემოქმედებას იაკობის შემოქმედება უწოდა, ორიგენე იყო, რომელიც მას ასევე წმინდა წერილადაც მიიჩნევდა. მიიჩნევა, ამ წერილის ერთერთი ციტირებისას ორიგენემ ეჭვქვეშ დააყენა იაკობის ავტორობა, თუმცა ვინაიდან უმეტეს შემთხვევაში ის ყოველგვარი ეჭვის გარეშე ციტირებს მას როგორც წმინდა წერილს, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მას ეჭვი შეჰპარვოდა იაკობის ავტორობაში. მურატორის კანონში იაკობის წერილი არ მოიხსენიება (ისევე როგორც ებრაელების მიმართ წერილი და პირველი პეტრეს წერილი), თუმცა ეს შეიძლება ამ კანონის ტექსტის ცუდ მდგომარეობასთან იყოს დაკავშირებული და ამიტომ ვერ ჩაითვლება იმის საფუძვლად, რომ წერილი რომის ეკლესიის კანონიდან იქნას ამოღებული. ევსების მტკიცებულება საინტერესოა, იმიტომ რომ, თუმცა იაკობის წერილს სადავო წიგნებს (ანტილეგომენებს) მიაკუთვნებს, ის მას ისე ციტირებს, როგორც ავთენტურს. ის წერს, რომ, თუმცა კი ამბობენ, რომ წერილი იაკობმა, უფლის ძმამ დაწერაო, ზოგიერთი მას "გაყალბებულად" მიიჩნევსო. ეს ეჭვგარეშე იმაზე მეტყველებს, რომ ევსების ნაცნობთაგან, ყველა ქრისტიანი როდი მიიჩნევდა მას ავთენტურად. სრულიად შესაძლებელია, რომ, მისი, როგორც იაკობის წერილის სახით ციტირებისას, ევსები უბრალოდ გავრცელებულ პრაქტიკას მიჰყვებოდა, იმიტომ რომ ის ამბობს: "თუმცა მიუხედავად ამისა ჩვენ ვიცით, რომ ის სხვა წერილებთან ერთად გამოიყენება ეკლესიათა უმრავლესობაში". იერონიმე...მას (იაკობის წერილს) ციტირებს როგორც ავთენტურ წმინდა წერილს.» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 20. იაკობის წერილი)
«წერილის ზოგიერთი ადგილის, წმ. კლიმენტ რომაელის 1-ლი წერილის ადგილებთან (თავი 10 და 31, შეად. იაკობი 2:21, თავი 17, ან თავი 38 იხ. იაკობი 3:13) და ერმას "მწყემსის" ადგილებთან (ხილვა 3:9, შეად. იაკობი 1:27; მსგავსება 9:23, იხ. იაკობი 4:12) მსგავსება ამტკიცებს.. წმინდა იაკობის წერილის სრულ ცნობილობასა და საყოველთაოდ აღიარებულ ავტორიტეტს ამ ორი საეკლესიო მწერლის სიცოცხლეშივე..იაკობის წერილის ავთენტურობის საკმაოდ მნიშვნელოვან მტკიცებულებას ის გარემოება წარმოადგენს, რომ ეს წერილი, უშუალოდ როგორც მოციქული იაკობის კუთვნილება, პეშიტოს მე-2 საუკუნის სირიულ თარგმანში იმყოფება. ეს მით უმეტეს იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ ეს თარგმანი გაჩნდა ქვეყანაში, რომელიც იმ ქვეყანას ესაზღვრება, სადაც ეს წერილი დაიწერა. ევსები კესარიელი, ისევე როგორც ნეტარი იერონიმე, ამ წერილს სადავოების, antilegomena, რიცხვს მიაწერს, თუმცა თავადვე ადასტურებს წერილის საყოველთაო გამოყენებას მრავალ ეკლესიაში (საეკ. ისტ. 3:25). წერილის ავთენტურობა, გარდა წმ. კლიმენტი რომაელისა და ერმას მიერ ციტირებისა, ასევე დასტურდება ეკლესიის სხვა ძველ მწერლებთან: წმ. ირინეოს ლიონელთან, ტერტულიანესთან, ასევე კლიმენტი, დიდიმე და დიონისე ალექსანდრიელებთან და სხვა.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია – იაკობის წერილი)
იაკობის წერილი ცნობილი იყო ირინეოს ლიონელისათვის (გარდაიცვალა 202 წ.), მას წერილიდან ციტატა მოჰყავს (ერესების წინააღმდეგ. IV 16. 2; შეად.: იაკობი 2. 23.)
4) პეტრეს 1-ლი წერილი
«ჯერ კიდევ ირინეოსამდე, მისი ციტირება ხშირად ხდებოდა პეტრეს წერილის სახელით, მაგალითად, როგორც, ტერტულიანესთან და კლიმენტ ალექსანდრიელთან, ასევე თეოფილე ანტიოქიელთან და დიოგნეტესთან. ეს კი იმაზე მეტყველებს, რომ ის ისევე ავტორიტეტული იყო, როგორც ახალაღთქმისეული წერილების უმრავლესობა. თუმცა ერთი საეჭვო ფაქტი რჩება. ვინაიდან მურატორის კანონში პეტრეს არცერთი წერილი არ არის, ზოგიერთი მეცნიერი მიიჩნევს, რომ ზუსტად ამის გამო არ მიიჩნევდა რომის ეკლესია II საუკუნის ბოლომდე მას კანონიკურად. მაგრამ ვინაიდან მურატორის კანონის ტექსტი ამ ადგილას ეჭვებს ბადებს, ვესკოტის ვარაუდი, რომ აქ ჩვენ ხარვეზთან გვაქვს საქმე, შესაძლებელი და სწორია. უკიდურეს შემთხვევაში ეჭვგარეშეა ის, რომ ტექსტის ცუდი მდგომარეობა საშუალებას არ იძლევა ამასთან დაკავშირებით განსაზღვრული დასკვნები გავაკეთოთ. შეუძლებელია იმ ფაქტის უყურადღებოდ დატოვება, რომ წერილი ფართოდ იყო აღიარებული, როგორც ამას ზემოთმოყვანილი მონაცემები გვიჩვენებენ. თუმცა შესაძლოა ის არც თუ ისე ფართოდ გამოიყენებოდა დასავლეთში, აღმოსავლეთისგან განსხვავებით, მაგრამ ყოველ შემთხვევაში ის არასოდეს იწვევდა ეჭვებს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მტკიცებულებები საკმაოდ ძლიერად ადასტურებენ წერილის ავთენტურობას, ის ხანდახან მაინც ხდებოდა დავის საგანი იმ მიზეზით, რომ, ის რომ პეტრეს მიერ ყოფილიყო დაწერილი რომში, მაშინ ლათინურ ეკლესიებს უფრო ხშირად უნდა მოეხდინათ მისი ციტირება, თუმცა ამგვარი არგუმენტი უსაფუძვლოა, რადგან ის დასავლეთის ეკლესიებისთვის იყო გაგზავნილი და არა აღმოსავლეთის ეკლესიებისთვის. და დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ პეტრეს პირველმა წერილმა არა მხოლოდ დიდი გავლენა იქონია ადრექრისტიანულ მწერლობაზე, არამედ მათთვის მას სამოციქულო ავტორიტეტიც გააჩნდა. და ეჭვგარეშეა, რომ ადრეული ეკლესია მას ნამდვილად პეტრეს წერილად აღიარებდა, რაც არ უნდა დაივიწყონ ამ წერილის პეტრეს ავტორობის მოწინააღმდეგეებმა.» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 21. პეტრეს პირველი წერილი)
«მტკიცებულებებთან დაკავშირებით აღნიშვნის ღირსია, რომ უკვე წმ. პოლიკარპე სმირნელს, მოციქულებრივს მამას და წმ. მოციქული იოანე ღვთისმეტყველის მოწაფეს, ფილიპელებისადმი მიწერილ საკუთარ წერილში, როგორც ევსები ადასტურებს (საეკლესიო ისტორია IV, 14) "რამოდენიმე მტკიცებულება მოჰყავს პეტრეს პირველი წერილიდან", და ეს სავსებით დასტურდება პოლიკარპეს ფილიპელებისადმი მიწერილი წერილის, მოც. პეტრეს პირველ წერილთან შეჯერებით (ამ უკანასკნელიდან წმ. პოლიკარპესთან მოყვანილია: I, 8, 13, 21; II, 11, 12, 22, 24; III, 9; IV, 7). მოც. პეტრეს პირველი წერილის ავთენტურობის სასარგებლოდ ასეთივე ნათელ მტკიცებულებებს ვპოულობთ წმ. ირინეოს ლიონელთან, რომელსაც ასევე მოჰყავს ადგილები წმინდა წერილიდან და მიუთითებს, რომ ისინი მოც. პეტრეს ეკუთვნის (Adv. halres. IV, 9, 2, 16, 5), ევსები კესარიელთან (საეკლესიო ისტორია. V, 8), ტერტულიანესთან ("იუდეველთა წინააღმდეგ"), კლიმენტი ალექსანდრიელთან (Strom. IV, 20). საერთოდ ორიგენე და ევსები 1 პეტრეს უდავოდ ავთენტურს უწოდებენ epistolh omologoumenh (საეკლესიო ისტორია VI, 25). პირველი ორი საუკუნის ადრეული ეკლესიის მხრიდან, 1 პეტრეს წერილის ავთენტურობის საერთო რწმენის მტკიცებულებას, ბოლოს და ბოლოს, წარმოადგენს, ამ წერილის არსებობა პეშიტოს II საუკუნის სირიულ თარგმანში. და ყველა შემდგომი საუკუნეების განმავლობაში მსოფლიო ეკლესია, როგორც აღმოსავლეთში, ისე დასავლეთში, ერთხმად აღიარებდა ამ წერილს პეტრეს წერილად.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია – პეტრეს 1-ლი წერილი)
5) პეტრეს მე-2 წერილი
«ევსები (კესარიელი) ამ წერილს ანტილეგომენეს (სადავოებს) მიაკუთვნებს. ის ამბობს, რომ უმრავლესობა მას ავთენტურად მიიჩნევდა, ისევე როგორც იაკობისა და იუდას წერილებს, მაგრამ თვითონ ეჭვი ეპარება მის ავთენტურობაში იმ მიზეზით, რომ, პირველ რიგში, მის თვალში პატივდებული მწერლები მას კანონიკურად არ მიიჩნევდნენ და, მეორე, მას არ ციტირებდნენ "ძველი პრესვიტერები". რაც შეეხება ამ უკანასკნელს, როგორც ჩანს ევსები გულისხმობდა "სახელწოდების ციტირების გარეშე". ყველა ვარიანტში ევსების კომენტარები ძალიან მნიშვნელოვანია იმიტომ, რომ პირველი, ისინი განმარტავენ წერილის ავთენტურობისადმი ეჭვების მიზეზებს, თუმცა მათ კიდევ უფრო დიდი მნიშვნელობა ექნებოდათ, მას რომ ის მწერლებიც დაესახელებინა, რომელთა აზრსაც პატივს სცემდა. ყოველ შემთხვევაში ჩვენ უნდა დავასკვნათ, რომ ევსების და ზოგიერთ სხვა მწერალს ეჭვი ეპარებოდა წერილის ავთენტურობაში, თუმცა უმეტესობა მას კანონიკურად მიიჩნევდა. თუმცა ევსები არ მიაკუთვნებს პეტრეს მეორე წერილს "გაყალბებულებს", რომელსაც ის პეტრეს აპოკალიფსს მიაკუთვნებს. თუმცა კვიპრიანე თავად არ ციტირებს პეტრეს მეორე წერილს, მისი თანამედროვე ფირმილიან კესარიელი, კვიპრიანესთან საკუთარ მიმოწერაში, აშკარად ციტირებს ამ წერილს და საეჭვოა კვიპრიანესთვის ნაცნობი არ ყოფილიყო ის. ცოტა ხნით ადრე იპოლიტემ არაერთხელ გამოიყენა სიტყვები ამ წერილიდან, რაც იმას ნიშნავს, რომ ორიგენეს დროს ის ცნობილი უნდა ყოფილიყო როგორც დასავლეთში, ისე აღმოსავლეთში. ძალიან მნიშვნელოვანია იერონიმეს მტკიცებულება, იმიტომ რომ, თუმცა ის უსიტყვოდ აღიარებს ამ წერილის ავთენტურობას სხვა წერილებთან ერთად, ის გამოთქვავს იმ ეჭვებს, რომლებიც მის ავთენტურობასთან დაკავშირებით არსებობდა და განსხვავებულ სტილზე იყო დაფუძნებული. თავად კი ამას იმით ხსნის, რომ პეტრე, როგორც ჩანს, სხვა და სხვა მდივნებს იყენებდა თავისი ორი წერილის შედგენისას» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 22. პეტრეს მეორე წერილი)
«მიუხედავად იმის შიდა მტკიცებულებებისა, რომ მოც. პეტრეს მე-2 წერილი მართლაც მოციქულს ეკუთვნის, ახალი დროის მრავალი მკვლევარი, ჯერ კიდევ ერაზმიდან, კალვინიდან და გ. გროციუსიდან მოყოლებული, ეჭვქვეშ აყენებენ ამ წერილის ავთენტურობას და მას მოციქულის უცნობი მოწაფის მიერ დაწერილად მიიჩნევენ. ამის საფუძვლად უპირველესად მიუთითებენ, III ქრისტიანული საუკუნის დასაწყისამდე მე-2 პეტრეს წერილის შესახებ პირდაპირი მტკიცებულებების არარსებობას, თანაც არაერთხელ იქნა გამოთქმული ეჭვები იმასთან დაკავშირებითაც, რომ ის წმ. მოც. პეტრეს საერთოდ არ ეკუთვნის. პეტრეს მეორე წერილი არ გვხვდება პეშიტოს სირიულ თარგმანში (მე-2 საუკუნე), ის ნახსენები არ არის ასევე ეგრეთ წოდებულ მურატორის ფრაგმენტში. თუმცა, თუ მხოლოდ IV საუკუნის ბოლოს მართლაც მთელი ეკლესია აღიარებდა ამ წერილს ავთენტურად, წინა საუკუნეებში კი ზოგიერთ ეკლესიაში ეს წერილი უცნობი რჩებოდა, მაშინ ეს დიდი ალბათობით იმ უკიდურეს სიფრთხილეზე და გარჩევითობაზე მეტყველებს, რომლითაც უდგებოდა ახალაღთქმისეული კანონის დადგენას ეკლესია. თუმცა, უძველესი საეკლესიო მწერლებისათვის მე-2 პეტრეს წერილის ცნობადობის ირიბი მტკიცებულებები, უდავოდ არსებობს, როგორც ამას ცალკეული წინადადებები და აზრები აჩვენებენ, რომლებიც ძალიან ახლოს მოგვაგონებენ შესაბამის ადგილებს პეტრეს მე-2 წერილიდან. ეს უშუალოდ უნდა ითქვას წმ. კლიმენტი რომაელის პირველ წერილზე კორინთელების მიმართ (თავი IX, შეად. 2პეტრე I:17; II:5; თავი XXXV, შეად. 2პეტრე II:2), "ერმის მწყემსზე" (ხილვა. 3:7; შეად. 2პეტრე II:15, 21, 22), წმ. იუსტინე წამებულის ნაწარმოებზე "საუბარი ტრიფონ იუდეველთან" (თავი LXXXI, შეად. 2პეტრე III:8) და თეოფილე ანტიოქიელის თხზულებაზე, Ad Autol. 2:9; შეად. 2პეტრე I:21. ევსები კესარიელის თანახმად, კლიმენტი ალექსანდრიელმა განმარტებაც კი დაწერა პეტრეს მე-2 წერილზე (საეკლესიო ისტორია 6:14, 1), რაც, რაღა თქმა უნდა, ადრეულ ეკლესიაში ამ წერილისადმი ღრმა პატივისცემაზე მიუთითებს. ხოლო ორიგენე, როდესაც იმაზე საუბრობს, რომ პეტრეს მე-2 წერილის ავთენტურობას ზოგიერთი ეჭვქვეშ აყენებს, თვითონ, მას ავთენტურად მიიჩნევს, როდესაც მაგალითად ამბობს: "პეტრე თავისი ორი ნაშრომით გვაუწყებს" (Migne. s. gr. t. 12:857). მე-2 პეტრეს ავთენტურობას სრულიად აღიარებდნენ წმ. დიდიმე და ათანასე ალექსანდრიელები» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია – პეტრეს მე-2 წერილი)
ირინეოსი მე-2 პეტრეს ციტირებს, როგორც იმდენადვე კანონიკურს, როგორც ბერძნული წერილების დანარჩენი წიგნებია (ირინეოს ლიონელი. ერესების წინააღმდეგ. V. 23. 2; 28. 3.)
6) იოანეს 1-ლი წერილი
«ყველაზე ადრეულ ციტატას ამ წერილიდან პოლიკარპესთან ვპოულობთ. ასევე მას ციტირებს პალიუსიც. ენისა და სტილის ზოგიერთ მსგავსებებს პოულობენ იუსტინე წამებულთან, ბარნაბასთან, ერმის მწყემსში და კლიმეტი ალექსანდრიელთანაც კი.. მაგალითად, ირინეოსი ამ წერილს ისე ციტირებს როგორც იოანეს, უფლის საყვარელი მოწაფის, მეოთხე სახარების ავტორის ნაწარმოებს. კლიმენტი ალექსანდრიელი და ტერტულიანე ისე ციტირებენ მას როგორც იოანეს ნაწარმოებს.. ორიგენე ხშირად ასახელებს მის ავტორად იოანეს. ორიგენეს მოწაფე დიონისე მიიჩნევდა, რომ ის მეოთხე სახარების ავტორის მიერ იყო დაწერილი. ეს მონაცემები დარწმუნებით გვიჩვენებენ, რომ ძალიან ადრეული დროიდანვე ეს წერილი არა მხოლოდ წმინდად ითვლებოდა, არამედ იოანეს მიერ დაწერილადაც მიიჩნეოდა, მიუხედავად იმისა, რომ თავად ავტორი არსად არ უთითებს საკუთარ ავტორობას.» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 23. იოანეს წერილები).
«მთელი ადრეული ქრისტიანობა ერთსულოვნად აღიარებდა ამ წერილს მოციქულისა და სახარების დამწერი იოანეს წერილად: ევსების მტკიცებულების თანახმად, "იოანეს წერილებიდან, სახარების გარდა, როგორც ეხლანდელი, ისე ადრეული ქრისტიანები აღიარებენ, ყოველგვარი დავის გარეშე, მის პირველ წერილსაც" (საეკლესიო ისტორია. 3:24). უკვე წმ. პოლიკარპე სმირნელს, მოციქულებრივ მამას, მოციქული იოანეს მოწაფეს ("წერილი ფილიპეს მიმართ" თავი VII) მოჰყავს ერთი ადგილი (IV:3) წმ. იოანეს პირველი წერილიდან. ასევე ადრეული მამა, პაპიუს იეროპოლელი, ევსების მტკიცებულების თანახმად (საეკლესიო ისტორია. 3:39), იოანეს პირველ წერილითაც სარგებლობდა, ისევე როგორც მოც. პეტრეს პირველი წერილით. წმ. ირინეოს ლიონელსაც, ისევ ევსების მტკიცებულებით (საეკლესიო ისტორია. 5:8), თავის ნაწარმოებში "ერესების წინააღმდეგ" მრავალი მტკიცებულებები მოჰყავს მოც. იოანეს პირველი წერილიდან (კონკრეტულად წიგნში 3:15, 5 მას მოჰყავს 1იოანეს 2:18-22, ხოლო 3:15, 8-1; იოანეს 4:1-3; V:1). ამ სამი ადრეული მამის მტკიცებულებები, რომლებიც დროით მოციქულთა საუკუნეს ემიჯნებიან, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან წერილის კანონიკური ღირებულებებისადმი ეკლესიის თავდაპირველ რწმენას ადასტურებენ. II საუკუნიდან მოც. იოანეს წერილის ნაცნობობა ეჭვს არ იწვევს - წმ. იუსტინე წამებულთან ("საუბარი ტრიფონ იუდეველთან", თავი CXXIII, იხ. 1იოანე 3:1), "წერილი დიოგნეტეს მიმართ" ავტორთან (თავი II, იხ. 1იოანე 4:9-10). II საუკუნის ბოლოს ან III საუკუნის პირველ ნახევარს მიეკუთვნება იოანეს პირველი წერილის საყოველთაო კანონიკური ღირებულებების მნიშვნელოვანი და ავტორიტეტული მტკიცებულებები - ე. წ. მურატორის კანონში, პეშიტოს ახალაღთქმისეული წმინდა წიგნების სირიულ თარგმანში და ძველ-ლათინურ თარგმანში. წერილის ავთენტურობისა და კანონიკურობის მსაგავსი მტკიცებულებები გვხვდება კლიმენტი ალექსანდრიელთან (სტრომატები. II, იხ. 1იოანე 5:16), ტერტულიანესთან (Adv. Рrax. გვ. 15 1იოანე 1:1), ორიგენესთან (ევსები. საეკლესიო ისტორია. 6:24) დიონისე ალექსანდრიელთან (ევსები. საეკლესიოისტორია. 7:25) და სხვა. საერთოდ მოყვანილი მტკიცებულებებიდან აშკარაა, რომ იოანეს პირველი წერილის ღირებულებები და ავთენტურობა საყოველთაოდ იყო გავრცელებული და არავითარ ეჭვებსა და დავებს არ ექვემდებარებოდა.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია – იოანეს 1-ლი წერილი)
7) იოანეს მე-2 და მე-3 წერილი
«ბიბლეისტთა უმრავლესობა მიიჩევს, რომ იოანეს სამივე წერილი ერთ ადამიანს ეკუთვნის, მეოთხე სახარების ავტორს, რომელიც ტრადიციულად მოციქულ იოანე ღვთისმეტყველთან ასოცირდება. მეორე და მესამე წერილებში ავტორი საკუთარ თავს უხუცესს უწოდებს. ისინი, დიდი ალბათობით, I საუკუნის 90-იან წლებშია დაწერილი. მიუხედავად მეორე წერილის მცირე ზომისა, ნათელია, რომ ის შეკვეცილი სახით იმეორებს იოანეს პირველი წერილის შინაარსს — ქრისტიანთა შორის ძმური სიყვარულის აუცილებლობას და გაფრთხილებას ცრუსწავლებებთან დაკავშირებით. ეკლესიის ადრეულ მამებიდან, ციტატები ამ წერილიდან გვხვდება ირინეოს ლიონელთან და მურატორის ფრაგმენტში, რაც იმას ადასტურებს, რომ უკვე II საუკუნის ბოლოს, წერილი ახალი აღთქმის კანონში იყო შეტანილი.» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 23. იოანეს წერილები)
«იოანე ღვთისმეტყველის მეორე წერილი, მისი მესამე წერილისა და, ასევე მოც. იუდას წერილის მსგავსად, ადრეულ ეკლესიაში IV საუკუნემდე ეგრეთ წოდებულ "სადავო" წერილებს მიეკუთვნებოდა, როგორც ამის შესახებ ამოწმებენ ორიგენე (ევსები, საეკლესიო ისტორია 6:25), იერონიმე ("ბრწყინვალე კაცთა შესახებ" თავი XIX) და ევსები (საეკლესიო ისტორია 3:25). ამასთანავე ევსებისა და იერონიმეს შემოქმედებიდან ცნობილია, რომ მეორე და მესამე წერილები ხანდახან ზოგიერთის მიერ ვინმე ეფესოელ პრესვიტერ იოანეს მიეწერებოდა, რომელსაც პაპიუსი მოიხსენიებს (ევსები, საეკლესიო ისტორია. 3:39): ამ იოანე-პრესვიტერის სამარხსაც ეფესოში მიგვითითებდნენ, სადაც წმ. მოც. იოანე ღვთისმეტყველის სამარხიც იყო (იქვე, ასევე იერონიმესთან "ბრწყინვალე კაცთა შესახებ", თავი IX). ამის საფუძველზე, მრავალი ახალი მკვლევარი ამ პრესვიტერ იოანეს მიაწერს იოანეს მე-2 და მე-3 წერილებს, ზოგჯერ კი მოც. მარკოზს, რომელსაც მოციქულთა საქმეების წიგნში იოანე ეწოდება (XII:12, 25; 15:37). წერილის სამოციქულო წარმომავლობის ეჭვების საბაბს ნაწილობრივ წერილის მცირე ზომა და ნაკლები ცნობადობა წარმოადგენდა, რომელიც განპირობებულია კონკრეტული პიროვნებისადმი მიწერით - "რჩეულ ქალბატონს და მის შვილებს" (მუხლი I), ნაწილობრივ კი წერილის ტექსტში მოციქულის სახელის არყოფნა წარმოადგენდა (მოციქული მხოლოდ უხუცესს უწოდებს თავს). თუმცა წერილის პირველ სამ საუკუნეში არ მოხსენიება და მისი არ ყოფნა, მაგალითად, პეშიტოს II საუკუნის სირიულ თარგმანში, ჯერ კიდევ არ მეტყველებს წერილის მოციქულის ავტორობისადმი და ავტორიტეტისადმი ადრეული ეკლესიის ეჭვებზე. ეკლესიის ცალკეული მწერლების მერყეობის პარალელურად, ეკლესიის სხვა წარმომადგენლების ავტორიტეტული მტკიცებულებები დგას იმასთან დაკავშირებით, რომ წერილი მოციქულსა და სახარების დამწერ იოანეს ეკუთვნის. მურატორის კანონი მოც. იოანეს რამოდენიმე წერილს მოიხსენიებს. წმ. ირინეოს ლიონელს, წმ. პოლიკარპე სმირნელის ყოფილ მოწაფეს, რომელიც თავად მოც. იოანეს მოწაფე იყო, მე-2 იოანედან მოჰყავს სიტყვები. გვ. 7, 8, 10-11 (ცრუმასწავლებლებისა და მათთან ურთიერთობის აკრძალვის შესახებ), როგორც უფლის მოწაფის ავთენტური სიტყვები (Adv. haer. 3:16, 8). კლიმენტი ალექსანდრიელმა მასზეც დაწერა განმარტება, ისე როგორც ჭეშმარიტად სამოციქულო ნაწარმოებზე. დიონისე ალექსანდრიელი (ევსები, საეკლესიო ისტორია. 7:25) და ორიგენე (ევსები, საეკლესიო ისტორია. 6:25) იოანეს მეორე წერილს წმ. მოციქული იოანეს წერილად აღიარებენ. აქეთვე იხრებიან თავად ევსები (Demonstr. Evang. 3:5. საეკლესიო ისტორია. 2:23) და ნეტარი იერონიმე (epist. ad. Euagr. 80). და თუმცა პეშიტოს სირიულ თარგმანში ეს წერილი არ არის, წმ. ეფრემ ასური მას მაინც ციტირებს, როგორც ავთენტურს. თვით წერილის სულის და ხასიათის და, მიუხედავად მისი მცირე ზომისა, მისი შინაარსისა და ენის მსგავსებამ პირველ წერილთან, ასევე უნდა დაარწმუნოს წერილის მკითხველი იმაში, რომ ის სიყვარულის დიდებულ მოციქულს ეკუთვნის» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია – იოანეს მე-2 წერილი) «მოციქულისა და სახარების დამწერის, იოანეს მესამე წერილის ავთენტურობისა და კანონიკურობის საკითხი, სრულიად ანალოგიურია და განუყოფლად დაკავშირებულია მსგავს საკითხთან, იგივე მოციქულის მეორე წერილის ავთენტურობასთან დაკავშირებით. როგორც გარეგნულად, ეკლესიის გადმოცემით იოანეს მე-3 წერილის ისტორიული მტკიცებულებით, ისე ამ წერილის იოანეს პირველ წერილთან და იოანეს სახარებასთან აზრებისა და წინადადებების შინაგანი მსგავსებებით, მისი ავთებნტურობა არ შეიძლება ეჭვქვეშ დგებოდეს.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია – იოანეს მე-2 წერილი)
ირინეოსი იოანეს წერილებს ციტირებს როგორც იმდენადვე კანონიკურებს, როგორც ბერძნული წერილების სხვა წიგნებია (ირინეოს ლიონელი. ერესების წინააღმდეგ. I. 16. 3; III. 16. 8.)
8) იუდას წერილი
«ამ წერილის ციტატების პოვნა შეგვიძლია კლიმენტი ალექსანდრიელის წერილში, ერმის მწყემსში, პოლიკარპესთან, ბარნაბას წერილსა და დიდაქეში. ჩამოთვლილი წერილებიდან პოლიკარპესთან არსებული ციტატები ეჭვს თითქმის არ იწვევენ, ხოლო რაც შეეხება ათენაგორას, ის აშკარად იცნობდა ამ წერილს. მურატორის კანონი იუდას წერილსა და იოანეს წერილს ისე მოიხსენიებს როგორც აღიარებულებს… ტერტულიანე იცნობდა ამ წერილს… კლიმენტი ალექსანდრიელი ასევე კომენტარს უკეთებს ამ წერილს თავის ნაწარმოებებში, ხოლო ორიგენეს როგორც ჩანს თავად ეჭვი არ ეპარებოდა მის ავთენტურობაში, თუმცა სხვების ეჭვებზე საუბრობს. მოგვიანებით ალექსანდრიაში დიდიმე გამოვიდა ამ წერილის დაცვითი სიტყვით. ევსები კესარიელმა ნაკლები დარწმუნება გამოთქვა ამ წერილის ავთენტურობისადმი და ის სადავო წერილებს მიაკუთვნა.. ჩვენ საკმარისი მტკიცებულებები გვაქვს ამ წერილის გამოყენების შესახებ ადრეულ პერიოდში, და მოგვიანებით გამოჩენილმა ეჭვებმა არ უნდა დაგვიჩრდილოს ეს ფაქტი. მისი ავთენტურობის მტკიცებულებები საკმაოდ ძლიერია» (დ. გატრი. ახალი აღთქმის შესავალი. თავი 24, კანონიკურობა)
«ამ წერილის ავთენტურობის შესახებ ნათლად ამოწმებენ ტერტულიანე და კლიმენტი ალექსანდრიელი. ორიგენე ისე აქებს მას, როგორც ზეციური მადლით აღსავსეს. ის ჩართულია ეგრეთ წოდებულ მურატორის კანონში, ან კატალოგში, თუმცა არ არის პეშიტოს სირიულ თარგმანში. ევსები, იერონიმე და ამფილოქიუსი აღნიშნავენ, რომ ყველა ეკლესია როდი აღიარებდა ამ წერილს კანონიკურად. იუდას წერილის კანონიკურობისადმი ამ ეჭვის მიზეზს, იერონიმეს აზრით, მისი შინაარსი წარმოადგენდა. მე-14 მუხლში, იუდას, პატრიარქს ენოქის წინასწარმეტყველება მოჰყავს, რომელიც აპოკრიფული "ენოქის წიგნი"-დან დასესხებულად მიიჩნეოდა და ამიტომ იძლეოდა იუდას წერილის უარყოფის მიზეზს. გარდა ამისა, მე-9 მუხლში საუბარია მოსეს სხეულის გამო მთავარანგელოზი მიქაელისა და ეშმაკის დავაზე, თუმცა ამ დავის შესახებ არაფერია ცნობილი ძველი აღთქმის წმინდა წერილებიდან. ის მოცემული იყო აპოკრიფში "მიძინება", ან სხვაგვარად "ასვლა", ან "მოსეს ამაღლება". IV საუკუნეში ყველა ეჭვები შეწყდა, და წმ. მოციქული იუდას წერილი მიღებული იქნა ახალაღთქმისეული წმინდა წერილების კანონში როგორც ავთენტური.» (საეკლესიო-სამეცნიერო ცენტრი «მართლმადიდებლური ენციკლოპედია», წმინდა მოციქული იუდას წერილი)
«კლიმენტი ალექსანდრიელის მტკიცებულების თანახმად, იუდა, რომელმაც წერილი დაწერა, იოსების (დურგალი) ვაჟების ძმა იყო; მას შეეძლო უფალთან ხორციელი ნათესავობის შესახებ ეთქვა, თუმცა საკუთარი თავის მის მონად მოხსენიებას ამჯობინებს: ის იაკობის ძმა იყო, მხოლოდ მამით, იოსებით (Ad umbr. Megne. gr. 9:731). მოც. იუდას წერილის ავთენტურობა ეჭვგარეშეა. თუმცა საეკლესიო მწერლების ადრეულ ცნობებში მის შესახებ დაეჭვებები უცხო არ არის, როგორც ეს შეიმჩნევა ორიგენესთან (Comment, in Matth. 22:23), ევსებისთან, რომელიც მის წერილს სადავოებს მიაკუთვნებდა (საეკლესიო ისტორია. 2:23), ნეტარ იერონიმესთან (De vir. illustr. 4), - ასევე მისი წერილი არ გვხვდება პეშიტოშიც, თუმცა უკვე კლიმენტი ალექსანდრიელი, ევსების მტკიცებულების თანახმად (საეკლესიო ისტორია. 6:14), წერილს უდავოდ ავთენტურად მიიჩნევდა და მასზე, ისევე როგორც სხვა წერილებზე, განმარტებები დაწერა. ორიგენესთან, მცირედ ჭოჭმანთან ერთად, ასევე ვხვდებით მტკიცე მტკიცებულებას წერილის ავთენტურობასთან დაკავშირებით: "იუდამ დაწერა წერილი, რომელიც მუხლების მცირე რაოდენობას შეიცავს, თუმცა აღვსილია ძლიერი ზეციური მადლით" (Comm. in. Matth. t. 10:17, Migne 13:877). ტერტულიანე წერილს პირდაპირ მოციქულისას უწოდებს (De half. mulieh. III). მთელი ეკლესიის მიერ წერილი კანონში მიღებული იქნა IV საუკუნეში (საეკლესიო ისტორია. 3:25), თუმცა ის ასევე მოხსენიებულია მურატორის კანონშიც. საერთო-საეკლესიო გამოყენებაში წერილის შედარემით გვიანი გამოჩენა ნაწილობრივ მისი სპეციფიური შინაარსით, დაწერის მიზეზით აიხსნება, ნაწილობრივ კი იმ გარემოებით, რომ მრავალს აშფოთებდა წერილის დამწერის მიერ აპოკრიფების შესაძლო გამოყენება - მე-14-15 მუხლებში "ენოქის წიგნის" (თავი I მუხლი 9) - "მოსეს ამაღლების". თუმცა ღვთივშთაგონებული მწერლის მიერ აპოკრიფების ისეთი გამოყენება, რომლებშიც გამონაგონთა გვერდით ჭეშმარიტი ამბებიც ეწერა, რომელიც იუდაურ გადმოცემაშია დაცული, დასაშვებია და არ შეიძლება ეს წერილი კანონიკურობის წინააღმდეგ გამოდიოდეს. საერთოდ კი შინაარსის მცირე ზომისა და სიმკაცრის ნაკლებობასთან ერთად, არავითარი სერიოზული საფუძველი არ შეიძლება არსებობდეს მის ავთენტურობასთან დაკავშირებით.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია –იუდას წერილი)
9) წერილი რომაელების მიმართ
წერილის ავთენტურობა და ავტორიტეტი არასოდეს გამხდარა დაეჭვების მიზეზი მოციქულთა შემდგომ ეკლესიაში: მას მოიხსენიებენ კლიმენტი რომაელი, ეგნატე ანტიოქიელი, პოლიკარპე სმირნელი (მე-2 საუკუნის დასაწყისი); მას ციტირებენ იუსტინე, ირინეოს ლიონელი, კლიმენტი ალექსანდრიელი, ტერტულიანე და მრავალი სხვა.
«როგორც ძველი განმმარტებლები, ისე უახლესი მკვლევრები ერთსულოვნად ამტკიცებენ (ორი-სამი გამონაკლისი არ ითვლება), რომ რომაელების მიმართ მიწერილი წერილის ავტორი, მოც. პავლე გახლდათ. Julicher-ი რომაელების წერილის განმარტების თავის წინასიტყვაობაში (გამომცემლობა Weiss) ამბობს: წერილის ავთენტურობა მხოლოდ მან შეიძლება გახადოს სადავო, ვინც მოც. პავლეს პიროვნების ისტორიიდან გამოთიშვას გაბედავს» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — წერილი რომაელების მიმართ)
10) პირველი და მეორე წერილი კორინთელების მიმართ
წერილების ავთენტურობას უძველესი მტკიცებულებები ადასტურებენ; კერძოდ კლიმენტი რომაელის, ეგნატე ანტიოქიელისა და პოლიკარპე სმირნელის (მე-2 საუკუნის დასაწყისი).
წერილის ავტორიტეტი არასოდეს გამხდარა ეჭვის მიზეზი ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში.
11) წერილი გალატელების მიმართ
წერილის ავტორიტეტს ერთსულოვნად აღიარებდნენ ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში.
«ციტატები გალატელთა მიმართ მიწერილი წერილიდან, ქრისტიანული მწერლობის ყველაზე ადრეულ ნაწარმოებებში გვხვდება – მოციქულებრივი მამების წერილებში, თუმცა ესაა არა ციტატები, არამედ წერილში მოცემული აზრების მცირედ სახეცვლილი გამეორებები. რაც უფრო დრო გადის, მით უფრო ნათელი ხდება ეს დასესხებები. მურატორის კანონში და პეშიტოში ის უკვე მოცემულია როგორც მოც. პავლეს წერილი» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — წერილი რომაელების მიმართ)
12) წერილი ეფესელთა მიმართ
წერილი, ახალაღთქმისეული წიგნების სიაში, მოხსენიებული აქვს ირინეოს ლიონელს (II საუკუნე). ( იხ.: ბარკლის კომენტარები ეფესელთა მიმართ წერილზე). ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში წერილის ავტორიტეტს ეჭვქვეშ არავინ აყენებდა.
13) წერილი ფილიპელების მიმართ
წერილი ცნობილი იყო ადრეული ქრისტიანი მწერლებისთვის. მაგალითად, პოლიკარპე სმირნელი (მე-2 საუკუნის პირველი ნახევარი) მას ციტირება თავის წერილში ფილიპელების მიმართ. წერილის ავტორიტეტი არასოდეს გამხდარა ეჭვის საბაბი.
«წერილი, რომელიც ასე მჭიდროდაა დაკავშირებული მოციქული პავლეს ცხოვრების ცალკეულ მოვლენებთან და მის მიერ ფილიპეს ეკლესიის ჩამოყალიბებასთან, უგუნურება იქნებოდა არაავთენტურად მიგვეჩნია. შეუძლებელია დავასკვნათ, რომ რომელიმე ფსევდონიმმა საჭიროდ ჩათვალა მოციქული პავლეს ტონისთვის მიებაძა..გარეგნულად კი წერილის ავთენტურობა სრულიად საკმარისადაა დადასტურებული. ასე, მაგალითად, მას ციტირებს პოლიკარპე სმირნელი.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — წერილი ფილიპელთა მიმართ)
14) წერილი კოლასელთა მიმართ
წერილს ციტირებენ ადრეული ქრისტიანი მწერლები, ის მოიხსენიება ირინეოს ლიონელთან, ტერტულიანესთან, კლიმენტი ალექსანდრიელთან. შესულია მურატორის კანონში (II საუკუნე). ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში წერილის ავტორიტეტი ეჭვქვეშ არავის დაუყენებია.
«მოციქულებრივ მამებს რამოდენიმე ადგილი მოჰყავთ ამ წერილიდან, კლიმენტი ალექსანდრიელი კი პირდაპირ ამბობს, რომ კოლასელების მიმართ წერილი (პავლე) მოციქულის ნაწარმოებს წარმოადგენს.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — წერილი კოლასელთა მიმართ)
15) პირველი წერილი თესალონიკელთა მიმართ
ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში წერილის ავტორიტეტი ეჭვქვეშ არავის დაუყენებია.
«თესალონიკელთა მიმართ მიწერილი წერილის ავთენტურობისადმი ეჭვები XIX საუკუნეში გაჩნდა; ამ დრომდე კი წერილი, საკუთარი უდავო ავთენტურბის, სრული აღიარებით სარგებლობდა, თუმცა გარეშე მტკიცებულებებით ამ მხრივ არცთუ მთლად მდიდარია. სრულიად შესაძლებელია, რომ წერილის გამოძახილები შეიძლება იყოს მითითებული წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილთან, მის წერილებში რომაელ. 2– 1თეს. 2; ეფეს. 10– 1თეს. V:17; და ერმისთან მის «მწყემსში» (ხილვა III, IX:10, 1თეს. 5:13 ). ჩვენი წერილის სასარგებლოდ, პირდაპირ მტკიცებულებას ჩვენ ირინეოს ლიონელთან (ახ.წ. 180 წ.) ვპოულობთ მის Adv. haeres. V:6, 1: «in prima epistola acl Thessalonicenses» (ibid V:30, 2), კლიმენტი ალექსანდრიელთან (190 წ.) მის «პედაგოგში» (I თავი 5), და «სრომატებში» (I თავი 2), და ტერტულიანესთან (200 წ.). წერილი გვხვდება ერეტიკოსი მარკიონის კანონში (140 წ.) პეშიტოში, ძველ ლათინურ ვერსიებში, მურატორის კანონში კი (170 წ.) მოციქული პავლეს წერილებს შორის მეექვსე ადგილზეა დაყენებული.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — პირველი წერილი თესალონიკელთა მიმართ)
16) მეორე წერილი თესალონიკელთა მიმართ
ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში წერილის ავტორიტეტი ეჭვქვეშ არავის დაუყენებია.
«თესალონიკელთა მიმართ მიწერილი მეორე წერილის მტკიცებულებები პირველივე საუკუნეებიდან არსებობს. ამ წერილს იცნობდა წმ. პოლიკარპე სმირნელი, რომელიც, ფილიპელების მიმართ საკუთარ წერილში, შემდეგს წერს: «sobrii ergo estote et vos in hoc; et non sicut inimicos tales existimetis, sed sicut passibilia membra et errantia eos revocate, ut omnium vestrum corpus saluetis». აქ მოცემული სიტყვები «non sicut ininucos tales existimetis"… იმ სიტყვებს მოგვაგონებს, რომლებიც მეორე თესალონიკელების მიმართ მიწერილ წერილშია 2.3. იმავე თავში წმ. პოლიკარპე ცოტა ზევით წერს: «de vobis etenim gloriatur (Paulus) in omnibus ecclesiis"… რაც ძალიან ჰგავს ჩვენის წერილის 2.1. უნდა ვიფიქროთ, რომ აქ წმ. პოლიკარპე სიტყვებს მოციქული პავლესაგან სესხულობს, რომლების ამ უკანასკნელმა თეს. ეკლესიაზე თქვა, და მას ფილიპელთა ეკლესიას ურთავს, რომელთანაც მოციქულს განსაკუთრებით კარგი ურთიერთობა ჰქონდა. ჩვენი წერილის გამოძახილების პოვნა შეიძლება წმ. იუსტინე წამებულთან (ახ.წ. 140 წ.) მის Dial. cum Tryph. თავები XXXII, СХ, СХИИ. მეორე წერილი პირდაპირაა ციტირებული წმ. ირინეოს ლიონელთან (მაგ. в Adv. haeres. V:25, Ï"in epistula, quae est ad Thessalonicenses secunda"…), კლიმენტი ალექსანდრიელთან და ტერტულიანესთან. ის არის ერეტიკოსი მარკიონის კანონსა და მურატორის კანონში. რომ დავუშვათ, რომ ჩვენი წერილი არაავთენტურია, მაშინ ის ფაქტი, რომ ის უკვე მარკიონის კანონში იმყოფება, ყოველგვარი ჰიპოთეზის საწინააღმდეგოდ მეტყველებს, ჩვენი წერილის ახ.წ. 100 - 120 წლებში დაწერასთან დაკავშირებით. ხოლო რაც შეეხება წერილის ავთენტურობის სასარგებლოდ შიდა მონაცემებს, ისინი საკმარისია საიმისოდ, რომ წერილი უშუალოდ პავლე მოციქულს მივაწეროთ. ის საკუთარ თავში მოციქული პავლეს ხასიათის კვალს ატარებს; აქ ჩვენ ვხვდებით როგორც საკუთარი მოწაფეებისადმი მის ცოცხალ სიმპათიას (2თეს.1:4), ასევე მათდამი ფაქიზ საყვედურებს (2თეს.3:14–15), მათ ქებას (2თეს.1:5), და ასევე მოციქულისათვის დამახასიათებელ საკუთარი თავის მოხსენიებას (2თეს.3:7–9) და მის სურვილს, რომ თეს-ბმა ილოცონ მისთვის და მისი სამქადაგებლო საქმიანობისთვის (2თეს.3:1).» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — მეორე წერილი თესალონიკელთა მიმართ)
17) მოციქული პავლეს წერილი ტიტეს მიმართ, 1-ლი და მე-2 წერილი ტიმოთეს მიმართ
«რაც შეეხება მოციქული პავლეს მოცემული წერილის წარმოშობის ისტორიულ მტკიცებულებებს, მათი რიცხვი სრულიად საკმარისია. ჯერ კიდევ პოლიკარპე, ფილიპესადმი საკუთარ წერილში, ამჟღავნებს, რომ იცნობს ტიმოთესადმი მიწერილ პირველ წერილს (1ტიმ. 4-ე, 1ტიმ. 6-ე და სხვა ადგილები). წერილში მოცემული ფრაზების გამეორებებს ვხვდებით ბარნაბასთან, კლიმენტთან, ეგეზიპესთან, ირინეოსთან და ეკლესიის სხვა უძველეს მამებთან და მწერლებთან.» (ლოპუხინის გასაგები ბიბლია — 1-ლი წერილი ტიმოთეს მიმართ. მოძღვრული წერილების ავთენტურობა).
«ტერტულიანემ თავის დროზე თქვა, რომ პავლემ დაწერა ორი წერილი ტიმოთესადმი და წერილი ტიტესადმი, რომლის შინაარსსაც ეკლესიის სტრუქტურა და მდგომარეობა წარმოადგენს. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ ამ წერილებს თავიდანვე მიენიჭა მოძღვრულის სახელწოდებები» (ბარკლის კომენტარები. ტიმოთეს 1-ლი წერილი - საეკლესიო, სულიერი წერილები).
18) წერილი ფილიმონის მიმართ
ფილიმონის მიმართ მიწერილი წერილის ავთენტურობა არასოდეს დამდგარა ეჭვქვეშ.
19) წერილი ებრაელების მიმართ
ებრაელების მიმართ მიწერილი წერილი ცნობილი იყო და ავტორიტეტული ტექსტის სახით ციტირებდნენ უკვე I და II საუკუნეების გასაყარზე. კლიმენტი რომაელი მას კორინთელებისადმი მიწერილ საკუთარ წერილში ციტირებს (თავი 9 - შეად. ებრაელები 11. 5-7; თავი 12 - შეად. ებრაელები 11. 31; თავი. 17 - შეად. ებრაელები 11. 37).
ის ასევე ცნობილი იყო ერმის, «მწყემსის» ავტორისთვის (Herma. Pastor. Vis. II 2. 7 (შეად.: ებრაელები 11. 33); Pastor. Vis. II 3. 2 (შეად.: ებრაელები 3. 13); Pastor. Vis. III 7. 2 (შეად.: ებრაელები 3. 13), და სხვა.): მას იყენებდა იუსტინე ფილისოფოსი. (Iust. Martyr. I Apol. 12. 9 (შეად.: ებრაელები 3. 1); Idem. Dial. 13. 1 (შეად.: ებრაელები 9. 13-14); 19. 3 (შეად.: ებრაელები 11. 5); 19. 4 (შეად.: ებრაელები 5. 6; 6. 20; 7. 1-2); 46. 3; 56. 1 (შეად.: ებრაელები 3. 5); 67. 9 (შეად.: ებრაელები 12. 21) და მრავალი სხვა.).
ევსები კესარიელის მოწმობის თანახმად, ებრაელების მიმართ წერილი, როგორც კანონიკური, გამოიყენებოდა ირინეოს ლიონელის მიერ (საეკლესიო ისტორია. V. 26). ცნობილი იყო იპოლიტე რომაელისთვის (Hipp. Refut. VI 30. 9). IV საუკუნის ლათინური მწერლებიდან, სამოციქულო წარმოშობის წერილად მიიჩნევენ ილარიონ პიქტავიელი (Hilar. Pict. De Trinit. IV 11), და იერონიმე სტრიდონელი (Hieron. Ep. 53. 8; 129. 3; Idem. De vir. Illustr. 5).
ტრადიციული ვერსია, ავტორად მოციქულ პავლეს მოიაზრებს და წერილს 63-64 წლებით ათარიღებს. ამ ვერსიის სასარგებლოდ მეტყველებენ სიტყვები განთავისუფლების შესახებ და ასევე ტიმოთესა და იტალიელი ძმების მოხსენიება (ებრაელები 13:23-24). მოციქული პავლეს ავტორობის ვერსიას, ძველი მწერლებიდან მხარს უჭერდნენ, ალექსანდრიული საღვთისმეტყველო სკოლის ფუძემდებელი პანთენი (II საუკუნე). (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. VI. 14, 4), კლიმენტი ალექსანდრიელი (III საუკუნე). (Clem. Alex. Strom. VI 8. 62. 2; შეად.: Ibid. V 10. 62).
ორიგენე კი მიიჩნევდა, რომ წერილი იმ მოწაფეთაგან ერთერთის დაწერილი იყო, რომლებიც მოციქულს უსმენდნენ:
«წერილის ენაში, რომელსაც «ებრაელებისადმი» ჰქვია, არ არის ის თავისებურებები, რომლებიც პავლეს ენას ახასიათებს, რომელიც აღიარებს, რომ ის «უბირია სიტყვით», ანუ საკუთარი აზრების გადმოცემაში. წერილი შედგენილია კარგი ბერძნული ენით და თითოეული, ვისაც სტილებს შორის განსხვავების გარჩევა ძალუძს, ამას აღიარებს. თუმცა, აზრები ამ წერილში ნამდვილად საკვირველია და არ ჩამოუვარდება მათ, რომლებიც იმ წერილებშია, რომელიც ნამდვილად პავლეს წერილებადაა აღიარებული. ეს რომ ნამდვილად ასეა, ამას დაეთანხმება ნებისმიერი, ვინ ყურადღებით კითხულობს ამ წერილებს... მე რომ აზრის ღიად გამოთქმა მომიწიოს, ასე ვიტყოდი: ამ წერილში მოცემული აზრები მოციქულს ეკუთვნის, სიტყვების არჩევა და აზრთა წყობა კი - იმ ადამიანს, რომელიც მოციქულის მიერ ნათქვამს იხსენებს და ისე წერს, თითქოს მოძღვრის მიერ ნათქვამს განმარტავს. თუ ამ წერილს რომელიმე ეკლესია პავლეს წერილად აღიარებს, ქებას იმსახურებს ამის გამო. ტყუილად ხომ არ მიიჩნევდნენ ამ წერილს ძველი მამები პავლეს წერილად. ვინ იყო მისი ნამდვილი ავტორი, მხოლოდ ღმერთმა იცის. ჯერ კიდევ ჩვენამდე მას ზოგი კლიმენტს მიაწერდა, რომის ეპისკოპოსს, სხვები - ლუკას, რომელმაც სახარება და საქმეები დაწერა» (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. VI 25. 11-14).
ორიგენეს შემონახულ ნაწარმოებებში გვხვდება მოწმობა მოციქული პავლეს 14 წერილის შესახებ, რაც მათ რიცხვში ებრაელების მიმართ წერილის ჩართულობასაც მოიაზრებს. (Orig. In Jesu Nav. 7 // PG. 12. Col. 857), ხოლო ამ წერილიდან მოყვანილი ციტატები იწყება სიტყვებით «მოციქული ამბობს» (Idem. In Ioan. Comm. 1. 20) და «პავლე ამბობს» (Idem. De princip. I 5. 1).
დიონისე ალექსანდრიელი (III საუკუნე) ებრაელების მიმართ წერილის ავტორად ასევე მოციქულ პავლეს ასახელებდა. (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. VI 41. 5).
20) მოციქული იოანეს გამოცხადება
წმინდა წერილის სახით, გამოცხადების წიგნს ციტირებდა კლიმენტი რომაელი (მე-2 საუკუნის დასაწყისი) კორინთელების მიმართ საკუთარ წერილში (თავი XXXIV): «რადგან წმინდა წერილი გვიწინასწარმეტყველებს ჩვენ: «აჰა უფალი, მის წინაშეა ჯილდო მისი, რათა ყველას მათი საქმეებისამებრ მიაგოს» (შეად. გამოცხადება 22, 12).
როგორც მოციქულებრივი წარმოშობის წიგნს, გამოცხადების წიგნს იყენებდა იუსტინე ფილოსოფოსი (საუბარი ტრიფონ იუდეველთან. 81. 3) და ირინეოს ლიონელი (ერესების წინააღმდეგ. V 26 - 36).
იუსტინე გამოცხადებას ციტირებს, როდესაც დედამიწაზე ქრისტესთან ერთად მართლების ათასწლიანი სამეფოსადმი საკუთარ რწმენაზე საუბრობს და წიგნის ავტორს «ქრისტეს მოციქულთაგან ერთერთს» უწოდებს. ირინეოსი, რომელიც ხშირად ციტირებდა გამოცხადებას, წიგნს წმინდა სულისაგან მომდინარეს უწოდებს (შეად.: ერესების წინააღმდეგ. V. 30. 4), მის ავტორს კი იმავე სახელით მოიხსენიებს, რომლითაც მეოთხე სახარების ავტორს (ერესების წინააღმდეგ. III 11. 1). იუსტინეს მსგავსად, გამოცხადების მე-20 თავის ტექსტს ისიც დედამიწაზე მართალთა ათასწლიანი სამეფოს შესახებ მითითებად მიიჩნევს. ირინეოსი გამოცხადების მიღების დროსაც გვატყობინებს - იოანემ ის მიიღო იმპერატორი დომიციანეს მეფობის დასასრულს (ერესების წინააღმდეგ. V 30. 3). გამოცხადება შესულია მურატორის კანონში (II საუკუნე).
გამოცხადების ციტატა (გამოცხადება 22. 11), რომელსაც შემდეგი სიტყვები უძღვის წინ «დაე შესრულდეს წმინდა წერილი», გვხვდება ვენისა და ლიონის ეკლესიების (II საუკუნე) წერილში ასიისა და ფრიგიის ეკლესიებისადმი (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. V 1. 58). გარდა ამისა, აქ გვხვდება აშკარა ალუზია გამოცხადებაზე (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. V. 1. 10; შეად.: გამოცხადება 14. 4).
გამოცხადებას ხშირად იყენებდა თავის ნაწარმოებებში იპოლიტე რომაელი (II საუკუნე).
ნაწარმოებში «ქრისტესა და ანტიქრისტეს შესახებ», გამოცხადება - მისი საღვთისმეტყველო იდეის ერთერთი მთავარი წყაროა; ამ ნაშრომის მნიშვნელოვანი ნაწილი, გამოცხადების მე-11-მე-13 და მე-17 თავების, როგორც ქრისტეს დაბრუნებამდე ბოლო წლების ისტორიული მოვლენების წინასწარმეტყველების, სიმბოლიკის განმარტებასაა მიძღვნილი. გამოცხადების წიგნის მრავალრიცხოვანი ციტატები გვხვდება ასევე იპოლიტეს განმარტებებში დანიელის წიგნზე (დანიელის წიგნის განმარტებები. IV 23).
იპოლიტეს მხრიდან გამოცხადებისადმი განსაკუთრებულ ინტერესზე, ასევე მისი ვერშემორჩენილი ნაწარმოებების სახელწოდებებიც მოწმობს. იერონიმე სტრიდონელი (Hieron. De vir. illustr. LXI) მის ნაშრომთა შორის ასახელებს ნაშრომს «აპოკალიფსისის შესახებ».
გამოცხადების წიგნს, როგორც სამოციქულო წარმოშობისას, ციტირებს ტერტულიანე (Tertull. De resurr. 25; Idem. Adv. Marcion. III. 24).
პრაქტიკულად ყველა ადრეული ქრისტიანი მწერლები გამოცხადების ავტორს მოციქულ იოანესთან აიგივებენ. ევსები კესარიელი (IV საუკუნე) II საუკუნის საეკლესიო მწერლების ზოგიერთ არშემონახულ ნაშრომებს მოიხსენიებს, რომლებიც გამოცხადებას იყენებდნენ: მელიტო სარდისელის «ეშმაკზე და იოანეს გამოცხადებაზე» (საეკლესიო ისტორია. IV 26. 2); თეოფილე ალექსანდრიელის «ჰერმოგენეს ერესის წინააღმდეგ» და მცირეაზიელი მწერლის, აპოლონიუსის ნაშრომი მონტანისტთა წინააღმდეგ (საეკლესიო ისტორია. IV 24. 1; V 18. 12-13).
«დიონისე ალექსანდრიელის შემდეგ (III საუკუნის შუა პერიოდი), ბერძნულენოვან ეკლესიებში აღარ შეიმჩნევა გამოცხადებისადმი მნიშვნელოვანი ინტერესი და მისი მოციქულებრივი წარმოშობის სტატუსი დროებით ეჭვქვეშ აღმოჩნდა, თითქმის IV საუკუნის ბოლომდე. ლათინურ დასავლეთში, გამოცხადების კანონიკური ღირსება ეჭვქვეშ არ დამდგარა და მისადმი ინტერესი კვლავ მაღალი რჩებოდა.» («იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადება» //მართლმადიდებლური ენციკლოპედია. ტომი 24, გვ. 705—745).
შეჯამება:
- მე-4 საუკუნემდე ახალი აღთქმის ყველა, 27-ვე წიგნი იყო "მიმოქცევაში". იმის მიუხედავად, რომ ახალი აღთქმის წიგნების ოფიციალურად დადგენილი სია არ არსებობდა, ისინი საყოველთაოდ გამოიყენებოდა როგორც წმინდა წერილები. ამაში არაფერი ექსტრაორდინარული არ არის, ზუსტად ასევე არ არსებობდა ვინმეს მიერ ძველი აღთქმის წიგნების ოფიციალურად დადგენილი სია იესოს მიწიერი ცხოვრებისას, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ყველამ იცოდა, თუ რა წარმოადგენდა წმინდა წერილს. მაგალითად, როდესაც იესო წმინდა წერილების შესახებ საუბრობდა, მის მსმენელებს მშვენივრად ესმოდათ, თუ რაზე იყო საუბარი (შეად. იოანე 5:39).
- ქრისტიანობის ისტორიაში არ არსებულა ეკლესიის რომელიმე ხელმძღვანელი, რომელმაც თქვა: «ამიერიდან ეს წიგნი ღვთისშთაგონებული იქნება და წმინდა წერილის სიას მიეკუთვნება» და მსოფლიო საეკლესიო კრებებს არ განუსაზღვრიათ ამ სიის შინაარსი. თუნდაც იგივე კართაგენის III კრებამ (397 წ.), ახალი აღთქმის 27 წიგნის ჩამოთვლით, მხოლოდ დაადასტურა ის გავლენა, რომლითაც ეს წიგნები ოდითგანვე სარგებლობდნენ, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მათ ფაქტიურ ავტორიტეტს გაუსვა ხაზი – «კანონიკური წიგნების გარდა არაფერი უნდა იკითხებოდეს ეკლესიაში ღვთაებრივი წერილების სახელით…», ანუ, მათ უკვე მანამდე ჰქონდათ «კანონიკურის» სტატუსი.
«გადაწყვეტილება იმის შესახებ, თუ რომელი წიგნები შევიდოდა ახალი აღთქმის კანონში და რომელი არა, მიღებული არ ყოფილა საეკლესიო კრებებზე ან რომელიმე ცალკეული ადამიანის მიერ... კრიტერიუმები საკმაოდ ღია და უბრალო გახლდათ: უტყუარად მიიჩნეოდნენ წიგნები, რომლებიც ახ.წ. I საუკუნეში იყო დაწერილი მოციქულებისა და სხვა ერთგული ქრისტიანების მიერ. დანარჩენი წიგნები, წერილები ან „სახარებები“, რომლებიც მოგვიანებით იქნა დაწერილი, შეტანილი არ იქნა... ეს პროცესი კონსტანტინემდე და მანამდე ძალიან ადრე დასრულდა, სანამ მისმა ეკლესიამ ძალაუფლება მიიღო. ჩვენ ახალი აღთქმა მოწამეთა ეკლესიის წყალობით მივიღეთ და არა იმ ეკლესიის წყალობით, რომელიც ძალაუფლებას ფლობს» (საეკლესიო ისტორიის პროფესორი ოსკარ სკარსონე).
«ეკლესიას არ აურჩევია, თუ რომელი წიგნები შევიდოდა კანონში. მან, ალბათ უფრო აღიარა ის წიგნები, რომლებსაც ყოველთვის პატივს სცემდნენ ქრისტიანები როგორც ღვთივშთაგონებულებსა და წიგნებს, რომლებიც ნდობას იმსახურებდნენ» (კენ ბერდინგი, ადიუნქტპროფესორი ახალი აღთქმის შესწავლის სფეროში)
«ადამიანები ხშირად ცდებიან, როდესაც მიიჩნევენ, რომ კანონი საეკლესიო კრებებზე იქნა შემუშავებული. ეს ასე არ არის, რადგან ცალკეული საეკლესიო კრებები, რომლებიც ახალი აღთქმის კანონიზაციის ჩატარებას ცდილობდნენ, მხოლოდ საჯაროდ აცხადებდნენ იმას, რაც უკვე საყოველთაოდ აღიარებული გახდა იმ დროის ეკლესიაში» (ისტორიკოსი ერლ ე. კერნსი «ქრისტიანობის გზებით»).
«ეკლესიას კანონი არ შეუქმნია, არამედ მხოლოდ აღიარა, მიიღო და დაადასტურა განსაზღვრული დოკუმენტების ისედაც ცხადი ფასეულობა. ჩვენ თუ ამას იგნორირებას ვუკეთებთ, სერიოზულ დაპირისპირებაში შევალთ არა დოგმასთან, არამედ რეალურ ისტორიასთან» (ბრიუს მეცგერი «ახალი აღთქმის კანონი»).
«კანონი — არ წარმოადგენს იმ იდეას, რომელიც II საუკუნეში წერილებში შეიტანეს ისეთმა ადამიანებმა, როგორებიც იყვნენ იერონიმე ან ათანასე. მათმა გამონათქვამებმა და გადაწყვეტილებებმა მხოლოდ ის აირეკლეს, რაც უკვე არსებობდა საეკლესიო ცხოვრებაში. მათ არ დავუსაჩუქრებივართ ახალი აღთქმის ავტორიტეტით. მათ უბრალოდ აღიარეს, რომ ეს ავტორიტეტი თავისთავად არსებობდა... ეს წიგნები, ძველი აღთქმის წიგნებთან ერთად, იმაზე დიდი ხნით ადრე მოქმედებდნენ, ვიდრე მათი [ფრომალურად კანონიკური] სიები შედგებოდა. ისინი იმიტომ გახდნენ კანონიკური, რომ უკვე ფლობდნენ ავტორიტეტს. იმის განმარტებები, თუ რატომ მიიჩნევიან ეს წიგნები კანონიკურად, უკვე მას შემდეგ გაჩნდა, როდესაც ისინი კანონში შევიდნენ, მას შემდეგ, რაც მათი ავტორიტეტი იქნა აღიარებული... ამგვარად, კანონი — ესაა ავტორიტეტული წიგნების კრებული და არა წიგნების ავტორიტეტული კრებული» (კლაინ სნოდგრასი «განჭვრეტა საკმარისი არ არის»).
- ქრისტიანებს ყოველთვის ჰქონდათ მოციქულთა წერილები, თუმცა ზოგიერთ წიგნთან მიმართებით გარკვეული დროის განმავლობაში დისკუსიები მიმდინარეობდა.
მაგალითად, ორიგენეს თანახმად, მის დროს ზოგს ეჭვი ეპარებოდა იაკობის წერილის, პეტრეს მე-2 წერილის, იოანეს მე-2 და მე-3 წერილების, იუდას წერილისა და ებრაელებისადმი მიწერილი წერილის სამოციქულო წარმოშობაში, თუმცა უმრავლესობა მათ ყოველთვის აღიარებდა, რაც ასევე იყო აღნიშნული მე-4 საუკუნეში ევსები კესარიელის მიერ (საეკლესიო ისტორია, წიგნი 3.25).
- მოციქული იოანეს გამოცხადების წიგნიც საყოველთაო ავტორიტეტით სარგებლობდა და მხოლოდ მე-3 საუკუნის შუა პერიოდიდან და მთელი მე-4 საუკუნის განმავლობაში, მისი ავტორიტეტი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა აღმოსავლეთში, რაც რაღა თქმა უნდა იმას არ ნიშნავდა, რომ იქ მისი, როგორც წმინდა წერილის გამოყენება შეწყვიტეს.
7. რატომაა ახალ აღთქმაში მხოლოდ 27 წიგნი?
ბიბლია არ წარმოადგენს განსხვავებული ისტორიების, ერთმანეთთან კავშირის არმქონე რელიგიური დარიგებების ფრაგმენტების შემთხვევით ნაკრებს, სადაც მრავალი რამ დაკარგულია. ბიბლია დაწერილია ღვთის წმინდა სულის შთაგონებით და მასში ხშირად მეორდება, რომ ღმერთი თავის წინასწარმეტყველებს უბრძანებდა, რომ მათ ზუსტად ჩაეწერათ მისი სიტყვები. ამიტომ წმინდა წერილში ზუსტად ის მოხვდა, რაც ღმერთს სურდა, იმიტომ რომ ის ფხიზლობს თავის სიტყვებზე (შეად. იერემია 1:12).
ღმერთი თუ ფხიზლობს თავის სიტყვაზე, შესაბამისად, 27 სამოციქულო წიგნი, რომლებმაც ჩვენამდე მოაღწია - შემთხვევითი ისტორიული შერჩევის შედეგი კი არა, შემოქმედის ნების შედეგია. მოციქულებმა ქრისტიანულ კრებას ზუსტად ის წიგნები დაუტოვეს, რომელთა დატოვებაც უბრძანა მათ ღმერთმა (შეად. გამოცხადება 1:1-3, 22:18-19).
ახალი აღთქმის 27 წიგნი, თავისთავად ქმნიან მონოლითურ კრებულს, რომელიც თავისი შემადგენლობიდან გამორიცხავს ნებისმიერ სხვა ნაწარმოებებს. თავად წიგნების შინაარსი ადგენს მკაფიო სხვაობას ღვთისგან შთაგონებულ სამოციქულო წერილებსა და დანარჩენ ლიტერატურას შორის, რომელთაც ტყუილად ჰქონდათ ღვთივშთაგონებულობის პრეტენზია ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში. რამოდენიმე მაგალითი მოვიყვანოთ:
1) კლიმენტი რომაელის წერილი -
«წერილი დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა და საკმაოდ პატივს სცემდნენ ადრეულ ეკლესიაში: კლიმენტი ალექსანდრიელი მას ახალაღთქმისეულ წიგნებს მიაწერდა, ევსები კესარიელი კი იტყობინება, რომ მის დროს წმ. კლიმენტის წერილი ეკლესიებში იკითხებოდა»(ალექსეი სიდოროვი. პატროლოგიის კურსი. თავი 2.)
«ტექსტი, სახელწოდებით «კლიმენტი რომაელის პირველი წერილი», წარმოადგენს წერილს, რომელიც დაახლოებით ახ.წ. 95–96 წ.-დან - ახ.წ. 150 წ.-მდე დაიწერა) რომის ეკლესიის სახელით, რომელიც ტრადიციულად კლიმენტის მიეწერება, რომის ერთერთ გამორჩეულ ეპისკოპოსს.» (ბრიუს მ. მეცგერი. ახალი აღთქმის კანონი. ნაწ.2.1.)
თავად ავტორი საკუთარ თავს არ მიიჩნევს ავტორიტეტად, თუმცა «ჩვენი ნეტარი მოციქულების» ავტორიტეტით აპელირებს (1 კლიმ. 5), და მოციქულთა წერილებს და ძველი აღთქმის წერილებს ციტირებს. სამოციქულო ავტორიტეტის არარსებობა გამორიცხავს ამ ნაწარმოებს ახალი აღთქმის წიგნების სიიდან.
ასევე კლიმენტის წერილის ღვთიშთაგონებულობის წინააღმდეგ, ზოგიერთი მონაკვეთები მეტყველებენ. მაგალითად წერილის ავტორი 25-ე თავში ამტკიცებს, რომ არაბეთთან ახლოს ზღაპრული ფრინველი ფენიქსი ცხოვრობს:
«შევხედოთ არაჩვეულებრივ ნიშანს, რომელიც აღმოსავლურ ქვეყნებში, ანუ არაბეთთან ახლოს არის. არის იქ ფრინველი, რომელსაც ფენიქსი ჰქვია. ის ერთადერთი იბადება და ხუთასი წელი ცოცხლობს. როდესაც საკუთარ სასიკვდილო განადგურებას უახლოვდება, ის ლიბანით, სმირნითა და სხვა არომატებით ბუდეს იკეთებს, რომელშიც, დროის შესრულებისას, ჯდება და კვდება. გახრწნილი სხეულისგან კი მატლი იბადება, რომელიც, მკვდარი ფრინველით იკვებება და ბუმბულს ისხავს; შემდეგ, როდესაც მომაგრდება, იმ ბუდეს იღებს, რომელშიც მისი წინაპრის ძვლები ეწყო, და ამ ტვირთით გადის გზას არაბეთიდან ეგვიპტემდე, ქალაქამდე, რომელსაც ილიოპოლისი ეწოდება, და რომელ დღესაც მოფრინდება, ყველას თვალწინ დებს მას მზის სამსხვერპლოზე, და ამგვარად ბრუნდება უკან. ქურუმები ხელნაწერებს ნახულობენ, და პოულობენ, რომ ეს ფრინველი ხუთასი წლის გასრულებისას გამოჩნდა».
2) პეტრეს აპოკალიფსისი
«ყველაზე მნიშვნელოვანი აპოკრიფული წიგნებიდან – პეტრეს აპოკალიფსისია, რომელიც 125–150 წლებით თარიღდება. პირველად მის შესახებ მურატორის კანონიდან ვიგებთ, სადაც ის უშუალოდ იოანეს აპოკალიფსისის შემდეგაა განთავსებული გაფრთხილებასთან ერთად, რომ «ჩვენ ხალხთაგან მრავალს არ სურს, რომ ის ეკლესიაში იკითხებოდეს» (სტრიქონი 72–73). კლიმენტი ალექსანდრიელი მასში თავად პეტრეს ნაწარმოებს ხედავდა (Ecl. Proph. 41, 2 და 48, 1) და მისი კომენტარები დაწერა (ასე წერს ევსები, საეკლესიო ისტორია, VI. 14, 1). მეორეს მხრივ, მას არაკანონიკურად მიიჩნევდნენ ევსები (III. 25, 4) და იერონიმე (De viris ill I). V საუკუნის საეკლესიო ისტორიკოსის, სოზომენეს თანახმად (7,9), მის დროს პალესტინის ზოგიერთ ეკლესიებში პეტრეს აპოკალიფსისს ჩვეულებრივ დიდ პარასკევს კითხულობდნენ. ის შესულია კანონიკური წიგნების კლარომონტანის კოდექსის სიაში… უცნობმა ავტორმა, რომელიც პასუხისმგებელია იმაზე, რომ პირველმა ჩანერგა წარმართული იდეები ჯოჯოხეთისა და სამოთხის შესახებ ქრისტიანულ ლიტერატურაში, სხვადასხვა ქრისტიანობამდელი ტრადიციებიდან მომავალი ცხოვრების საკუთარი კონცეფცია წამოაყენა. ესენია როგორც ნახატი, რომელიც ოდისევსის მეთერთმეტე წიგნშია ჩართული, ასევე პლატონის ესქატოლოგიური მითები, ენეიდას მეექვსე წიგნი, ორფეოსისა და პითაგორას გადმოცემები. პეტრეს აპოკალიფსისის საშუალებით ამ იდეების გავლენა ძალიან შორ მანძილებს სწვდებოდა. მისი გავლენა იგრძნობა ღვთაებრივ კომედიაზე, შუასაუკუნეების სკულპტურასა და რენესანსის მთელ ხელოვნებაზე. (იხ. დანართი IV. 4)» (ბრიუს მ. მიცგერი. ახალი აღთქმის კანონი. პეტრეს აპოკალიფსისი).
«პეტრეს აპოკალიფსისში» აღწერილია ჯოჯოხეთი, როგორც ადგილი, სადაც ღვთის ანგელოზები (და არა დემონები) მარადიულად ტანჯავენ მათ, ვინც ღვთის მიერ იქნა უარყოფილი - მათ ჰკიდებენ ენით, აგდებენ მდუღარე შლამში ან ცეცხლოვან მდინარეში, მატლებით სავსე ხევში, თვალებს სთხრიან გავარვაგებული შანთით, აიძულებენ კისრამდე ჩირქში ჯდომას; ზოგს შამფურზე წამოცმულს წვავენ, ზოგს საკუთარი ენის მოჭმას აიძულებენ და ა.შ.
3) გნოსტიციზმის სხვადასხვა მიმდინარეობებში, ასევე იქმნებოდა მრავალი აპოკრიფები, რომლებსაც მოციქულთა სახელით აწერდნენ ხელს. გნოსტიკოსები მათი მეშვეობით ცდილობდნენ იმ საკუთარი იდეების ლეგიტიმაციას, რომელთა დადასტურებაც ავთენტური წმინდა წერილებით შეუძლებელი იყო. მსგავს ნაწარმოებებში წარმოდგენილი იესო ქრისტეს სწავლებები და სახე - სრულიად განსხვავდებოდა იმისგან, რასაც მოციქულთა წერილები უჭერდა მხარს ახალი აღთქმის წიგნებში.
მაგალითად, სიყრმის სახარებაში (თომას სახარება) იესო წარმოდგენილია როგორც სასტიკი ბავშვი, რომელიც განზრახ ართმევს სიცოცხლეს სხვა ბავშვს:
«III. მაგრამ მწიგნობარი ანას ვაჟი [5] იქ იდგა იოსების გვერდით, აიღო ლერწი და ის წყალი დაღვარა, რომელიც იესომ შეაგროვა. როდესაც იესომ დაინახა, რაც მან გააკეთა, გაცხარდა და უთხრა მას: შენ, არამზადავ, უღმერთო სულელო, რა ზიანი მოგაყენეს გუბეებმა და წყალმა? ნახე, ეხლა ისევე გახმები, როგორც ხე, და არც ფოთლები გექნება, არც ფესვები და არც ნაყოფი. და ის ბიჭი მაშინვე მთლიანად გახმა, იესო კი წავიდა და იოსების სახლში შევიდა. მაგრამ იმ ბიჭის მშობლებმა, რომელიც გახმა, აიყვანეს ის, მის სიყვაწვილეს დასტიროდნენ, იოსებთან მიიტანეს და საყვედურობდნენ მას, რომ მისმა ძემ ასეთი რამ ჩაიდინა!»
იმავე «თომას სახარებაში» იესო კლავს ბიჭს, რომელმაც ხელი ჰკრა:
«ამის შემდეგ ის (იესო) კვლავ დასახლების გავლით მიდიოდა, და ბიჭმა მიირბინა და მხარში ჰკრა ხელი. იესო გაბრაზდა და მას უთხრა: შენ ვეღარსად წახვალ, და ბავშვი მაშინვე დაეცა და მოკვდა» (IV).
ის ხალხი კი, რომლებმაც ამ საქციელის გამო საყვედური უთხრეს - დააბრმო:
«და მისი მბრალმდებლები მაშინვე დაბრმნენ» (V).
«სიყრმის არაბული სახარება» გვატყობინებს, რომ იესო, როდესაც ჯერ კიდევ ახალშობილი ჩვილი იყო, ისევე ლაპარაკობდა, როგორც ზრდასრული:
«იესო ქრისტე უკვე ლაპარაკობდა, როდესაც აკვანში იწვა. მან თავის მშობელ დედას უთხრა: «მე ვარ იესო ქრისტე, ღვთის ძე, მე ვარ – ლოგოსი, რომელიც შენ შობე, როგორც გაცნობა კიდეც ანგელოზმა გაბრიელმა. და ქვეყნიერების სახსნელად გამომგზავნა მე მამაჩემმა» (არაბული სახარება, თავი 1).
იმავე «სიყრმის არაბულ სახარებაში» მოთხრობილია იმის შესახებ, თუ ჯერ კიდევ პატარა ბიჭმა იესომ, როგორ მოკლა თავისი მასწავლებელი:
«მაშინ ის სხვა მასწავლებელთან წაიყვანეს, უფრო განათლებულთან. და ის-ის იყო იესოს შეხედა, უთხრა: — მითხარი, — ეუბნება: "ალეფი". ხოლო როდესაც მან უთხრა "ალეფ", უბრძანა, რომ მას "ბეტა" წარმოეთქვა. უფალმა იესომ კი უპასუხა: — ჯერ ის მითხარი, — ეუბნება, — "ალეფი" რას ნიშნავს, შემდეგ კი "ბეტას" გეტყვი. როდესაც მასწავლებელმა ხელი მოიქნია, იესოსთვის რომ დაერტყა, მაშინვე გაუხმა მას ხელი და მოკვდა. მაშინ იოსებმა უთხრა მარიამს: — უფლებას ნუღარ მივცემთ მას რომ სახლიდან გამოვიდეს, რადგან სიკვდილით ისჯება მისი ყველა მწყენინებელი (49)»
თომას სახარებაში, ერთ შემთხვევაში იესომ ვითომდა თქვა, რომ მარიამის მამაკაცად გადაქცევას აპირებდა, რათა ზეციურ სამეფოში შესძლებოდა მას შესვლა...
აპოკრიფული პეტრეს საქმეები და პავლეს საქმეები, ინტიმური ურთიერთობებისაგან სრული თავშეკავებისაკენ მოუწოდებენ. მათში ასევე ნათქვამია, რომ მოციქულები ქალებს არწმუნებდნენ ქმრები მიეტოვებინათ…
იუდას სახარებაში, იესო მოწაფეებს დასცინის იმის გამო, რომ ისინი ლოცვაში ღმერთს უხდიან მადლობას საზრდოსათვის…
ეგვიპტელტა სახარებაში საუბარია ქრისტეს დიალოგის შესახებ ერთ ქალთან:
«როდესაც სალომეამ ჰკითხა, კიდევ რამდენ ხანს იბატონებს სიკვდილი, უფალმა უთხრა: მანამ, სანამ თქვენ, ქალები, ბავშვებს გააჩენთ», და ა.შ.
დასკვნა:
«იმის გასაცნობიერებლად, თუ რა დიდი ხრამია ჩვენი ახალი აღთქმის წიგნებსა და სხვა მსგავს ლიტერატურას შორის, ისინი უბრალოდ ერთმანეთს უნდა შევადაროთ. ხშირად ამბობენ, რომ არაკანონიკური სახარებები ნამდვილი სახარებების კანონიკურობის საუკეთესო მტკიცებულებებს წარმოადგენენ» (Milligan G. The New Testament Documents. გვ. 228).
«იმ ნაშრომებიდან, რომლებმაც ადრეული ეკლესიიდან ჩვენამდე მოაღწია და რომლებიც ახალ აღთქმას არ ეკუთვნიან, არ არსებობს არცერთი, რომელსაც უფლება აქვს დღეს კანონში შევიდეს» (Aland K. The Problem of the New Testament Canon. გვ. 24).
«თუ ამ დოკუმენტებს ახალი აღთქმის კანონიკურ წერილებს შევადარებთ, მაშინვე ნათელი ხდება, რომ ისინი საკმაოდ ჩამორჩებიან ორიგინალს (ახალი აღთქმის წიგნებს) სულის ძალით, სიღრმითა და სისრულით, და ამით მოციქულთა ნაწარმოებების ღვთივშთაგობენულობის ძლიერ ირიბ მტკიცებულებას წარმოაჩენენ» (ფილიპ შაფი. ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია. ტომი 2. ნიკეამდელი ქრისტიანობა. ახ.წ. 100-325 წ. გვ. 424.)
«ახალი აღთქმიდან მათი ამოღების საჭიროება არ არსებობდა: ეს თავადვე გააკეთეს» (James M. R. The Apocryphal New Testament. С. xi, xii).
8. რა წარმოადგენს ახალი აღთქმის წიგნების ავტორიტეტის წყაროს?
მოციქული პავლეს სიტყვების თანახმად, ქრისტიანული კრება (ეკლესია) ფუძნდება «მოციქულთა და წინასწარმეტყველთა საძირკველზე... თვითონ ქრისტე იესო კი ამ საძირკვლის ქვაკუთხედია» (ეფესოელები 2:20)
მაგრამ თუ ეკლესიის საძირკველს მოციქულებისა და წინასწარმეტყველების სწავლებები წარმოადგენენ, მაშინ აქედან გამომდინარეობს, რომ მათი სწავლებები წინ უსწრებს მის საძირკველზე აგებულ ეკლესიას, როგორც საძირკველი უსწრებს წინ შენობას. ქრისტიანები მოციქულთა წერილებს (ისევე როგორც სხვა ბიბლიურ წიგნებს) იღებენ არა შემთხვევითი გადაწყვეტილებების შედეგად, არამედ ღვთისმოსაობის მოვალეობიდან გამომდინარე.
თუ ეკლესია გადაწყვეტს, რომ არ მიიღოს რომელიმე სახარება ან წერილი, ამით ისინი თავის ღვთივშთაგონებულობას არ დაკარგავენ, ასეთი ეკლესია კი ქრისტიანულად ყოფნას შეწყვეტს. ამ გაგებით, წმინდა წერილების ავტორიტეტი ეკლესიის ავტორიტეტზე მაღლა დგას.
როდესაც მეცნიერები ფიზიკის კანონებს აღმოაჩენენ, ისინი როდი სძენენ ამ კანონებს ძალას. მსოფლიო მიზიდულობის კანონი ნიუტონმა აღმოაჩინა, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ნიუტონამდე არავინ იქცეოდა და თავს არავინ იტეხდა. როგორც მეცნიერები იღებენ ფიზიკის კანონებს ისე, რომ ძალას ვერ სძენენ მათ, ზუსტად ასევე იღებენ ქრისტიანებიც წმინდა წერილს და ვერ აღჭურვავენ მას წმინდა სულის ძალითა და ავტორიტეტით.
სტუდენტები იღებენ დიპლომს, რომლის ავტორიტეტულობაც განისაზღვრება არა თავად სტუდენტების მიერ, არამედ სასწავლო დაწესებულებით, რომელშიც ისინი სწავლობდნენ. ასევე წმინდა წერილის ავტორიტეტი განისაზღვრება ღვთის მიერ, რომელმაც ის მოგვცა, და არა ადამიანების მიერ, რომლეთათვისაცაა ის განკუთვნილი.
საეკლესიო ტრადიციები და სწავლებები საჭიროებენ, რომ ვიღაც აკონტროლებდეს მათ, და ეს კონტროლი წმინდა სულის მეშვეობით ხორციელდება იმ ჭეშმარიტი სამოციქულო გადმოცემის დახმარებით, რომელიც წმინდა წერილშია დაფიქსირებული. ბიბლია მიცემულია ეკლესიისთვის, როგორც რწმენის წესდება.
9. IV საუკუნემდე წმინდა წერილები განიხილებოდა, როგორც ქრისტიანული რწმენის ერთადერთი ავტორიტეტი და წყარო
ეგნატე ანტიოქიელი (გარდაიცვალა 107/112 წ.) -
«ისე მოვეპყროთ სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), როგორც იესოს სხეულს და მოციქულებს, როგორც ეკლესიის პრესვიტერობას. ისევე გვიყვარდეს, როგორც წინასწარმეტყველები, რადგან ისინიც იმას აცხადებდნენ რაც სახარებას შეეხება.» (წერილი ფილადელფიელთა მიმართ. 5.)
«ისინი (დოკეტები) ვერც წინასწარმეტყველებებმა დაარწმუნ და ვერც მოსეს კანონმა, და დღემდეც კი ვერ არწმუნებს ვერც სახარება და ვერც თითოეული ჩვენგანის ტანჯვა... ამიტომ საჭიროა დავშორდეთ ასეთ ხალხს და არც ერთი-ერთზე და არც კრებაში არ ვილაპარაკოთ მათ შესახებ, არამედ მოვუსმინოთ წინასწარმეტყველებს, განსაკუთრებით კი სახარებას (იგულისხმება ოთხივე სახარება), რომელშიც ჩვენთვის გახსნილია ქრისტეს ტანჯვა და სრულიად ნათელია მისი აღდგომა» (წერილი სმირნელთა მიმართ. 5. 7.)
დასკვნა: ეგნატე მოუწოდებს სახარებისეულ წერილებს მიმართონ იმისათვის, რათა ქრისტეს შესახებ გაიგონ.
კლიმენტი რომაელი (II საუკუნის დასაწყისი) -
«განსაკუთრებით დავიხსომოთ უფალი იესოს სიტყვები, რომელიც მან წარმოთქვა, როდესაც თავდამბლობასა და დიდსულოვნებას ასწავლიდა. მან ასე თქვა: «აპატიეთ, რათა პატიებული იქნათ, მიუტევეთ, რათა მოგეტევოთ; როგორც თქვენ იქცევით, თქვენც ისე მოგექცევიან; როგორც გასცემთ, ისევე მოგეცემათ; როგორც ასამართლებთ, ასევე გასამართლდებით; როგორც დაივიწყებთ, ისევე დაივიწყებენ თქვენსას; როგორი საწყაოთიც მიუწყავთ, ისეთითვე მოგეწყვებათ». ამ მცნებით და ამ დარიგებებით გავიმაგროთ თავი, რათა ვიაროთ თავმდაბლობით და მის წმინდა მითითებებს ვემორჩილებოდეთ» (წერილი კორინთელთა მიმართ. 13.) შეად. მათე 7:1–2 და ლუკა 6:36–38.
დასკვნა: კლიმენტის თანახმად - უფალი იესოს სიტყვები რომ გვახსოვდეს, საჭიროა მოციქულთა წერილებს მივმართოთ, რომლებშიცაა ისინი მოცემული. რადგან კლიმეტი ნათქვამ სიტყვებში სახარებას ციტირებს.
პოლიკარპე სმირნელი (გარდაიცვალა დაახ.156 წ.) -
«ამიტომ, «მოისარტყლეთ თქვენი გონების წელი» (1პეტრე 1:13; ეფესელთა 6:14), «ემსახურეთ უფალს შიშით»: (ფსალმუნები 2:11) და ჭეშმარიტებით; მიატოვეთ ფუჭი ყბედობა და მრავალთა შეცდენა, იწამეთ მისი, «მკვდრეთით რომ აღადგინა იგი... ჩვენი უფალი იესო ქრისტე და მისცა დიდება» (1პეტრე 1:21) და ტახტი თავის მარჯვნივ, რომელსაც ემორჩილება ყველაფერი ცაში და დედამიწაზე, რომელსაც ემსახურება ყველაფერი რაც სუნთქავს, რომელიც მოვა ცოცხლებისა და მკვდრების მოსამართლედ და რომლის სისხლსაც მოკითხვას ღმერთი მათ, ვისაც ის არ სწამს. ვინც ის აღადგინა მკვდრეთით ჩვენს აღგვადგენს, თუ მის ნებას შევასრულებთ, დავიცავთ მის მცნებებს და გვეყვარება ის, რაც მას უყვარს; თუ თავს ავარიდებთ ყოველგვარ სიცრუეს, სიმდიდრის სიყვარულს, ვერცხლისმოყვარეობას, ბილწსიტყვაობას, ცრუმოწმეობას, «არ მივაგებთ ბოროტებით ბოროტის წილ», გინებას გინების წილ (1პეტრე 3:9), დარტყმას დარტყმის წილ, წყევლას წყევლის წილ, და თუ გვემახსოვრება ის, რასაც უფალი გვასწავლიდა, როდესაც თქვა: «ნუ განსჟით..., რათა არ განისაჯოთ» (მათე 7:1). მიუტევეთ, და მოგეტევებათ (ლუკა 6:37; მათე 6:12, 14). შეიწყალეთ, რათა შეწყალებულ იქნეთ. «როგორი საწყაოთიც მიუწყავთ, /ისეთივე საწყაოთი/: მოგეწყვებათ თქვენ» (მათე 7:2; ლუკა 6:38). და ნეტარ არიან ღარიბნი და სიმართლისათვის დევნილნი, ვინაიდან მათია ღვთის სამეფო (მათე 5:3, 10; ლუკა 6:20)» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 2.)
««ყოველი ბოროტების ფესვი [კი] ვერცხლისმოყვარეობაა» (1ტიმოთე 6:10). და რადგან, ვიცით, რომ «ამ ქვეყნად არაფერი მოგვიტანია... და... ვერც რას წავიღებთ /მისგან/» (1ტიმოთე 6:7), აღვიჭურვოთ სიმართლის იარაღით და პირველ რიგში საკუთარ თავებს ვასწავლოთ უფლის მცნებების თანახმად მოქცევა» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 4.)
«რადგან კარგია თუ განვიშორებთ ქვეყნიურ ხორციელ გულისთქმას, იმიტომ რომ ყოველგვარი «ხორციელი გულისთქმა... აღიძვრიან სულის წინააღმდეგ» (1პეტრე 2:11), და «ვერც მრუშნი..., ვერც მხდალნი, ვერც მამათმავალნი... ვერ დაიმკვიდრებენ ღვთის სასუფეველს» (1კორინთელები 6:9–10)» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 5.)
«ამიტომ, მივატოვოთ მრავალთა ამაო და ცრუ სწავლებები და ძველთაგანვე გადმოცემულ სიტყვებს მივმართოთ; ვიყოთ «ლოცვებისთვის ფხიზელნი» (1პეტრე 4:7), დავიცვათ მარხვა; ლოცვებში ყოვლისმხედველ ღმერთს ვთხოვოთ «ნუ შეგვიყვანს ჩვენ განსაცდელში» (მათე 6:13), როგორც უფალმა თქვა: «სული მხნეა, მაგრამ ხორცია უძლური» (მათე 26:41; მარკოზი 14:38)» (წერილი ფილიპელთა მიმართ. 7.)
დასკვნა: პოლიკარპე მოგვიწოდებს ღმერთს ვემსახუროთ, ოღონდ იმის თანახმად, რაც მოციქულთა წერილებში წერია; «ძველთაგანვე გადმოცემული სიტყვა», რომლისკენაც ის მოგვიწოდებს, ახალი აღთქმის იმ წიგნებშია მოცემული, რომლებსაც ის ციტირებს.
იუსტინე ფილოსოფოსი (დაახ. 100—165 წ.) -
«ეგრეთ წოდებულ მზის დღეს, შეკრება გვაქვს ხოლმე ერთ ადგილას ყველასათვის, ქალაქში მცხოვრები იქნება თუ სოფლად; და დრო რის საშუალებასაც გვაძლევს, იკითხება მოციქულთა მონათხრობები ან წინასწარმეტყველთა წერილები. შემდეგ, როდესაც წამკითხველი გაჩერდება, წინ მდგომი სიტყვის მეშვეობით იწყებს დასწავლებასა და დარიგებას, რომ მიბაძონ მოსმენილს. შემდეგ ყველა ფეხზე ვდგებით და ლოცვებს აღვავლენთ» (აპოლოგია პირველი, 67)
«ფსალმუნის სიტყვები ნათლად ქადაგებენ მარადიული მეფის, ანუ ქრისტეს შესახებ; რადგან ქრისტეს ეწოდება მეფე, მღვდელი, ღმერთი, უფალი, ანგელოზი და ადამიანი, ლაშქართა მეთაური, ქვა, ყლორტი, ჯერ ტანჯვის დამთმენი და შემდეგ კი ზეცად ამავალი და კვლავ დიდებით ვინც მოვა, და ბოლოს, ის ვისაც მარადიული მეფობა აქვს, როგორც გიმტკიცებთ კიდეც ყველა წერილების საშუალებით» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან. 34.)
«თუმცა როდესაც მათ წერილებიდან მოყვანილ იმ ადგილებს ვუპირისპირებთ, რომლებიც ზემოთ მოვიყვანე და რომლებიც აშკარად წარმოაჩენენ ქრისტეს… მაშინ იძულებულნი არიან დაგვეთანხმონ, რომ ეს ქრისტეზეა ნათქვამი» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან. 68.)
«ჩვენ ვცდილობთ წერილებთან შეთანხმებულად ვისაუბროთ მათთან» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან. 82.)
«და რადგან მისი მოციქულების წერილებში წერია, რომ ის (იესო) ღვთის ძეა, ამიტომ ჩვენც ღვთის ძეს ვუწოდებთ მას, და ვიცით, რომ ის არსებობს ყველა ქმნილებათა უწინარეს და მამისაგან წარმოიშვა მისი ძალითა და ნებით» (დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან.100.)
დასკვნა: იუსტინეს თანახმად - მისი დროის ქრისტიანულ კრებებზე, მხოლოდ მოციქულებისა და წინასწარმეტყველების წერილები იკითხებოდა. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ უშუალოდ წმინდა წერილი განიხილებოდა II საუკუნის პირველი ნახევრის ქრისტიანების მიერ რწმენის წყაროდ. ასევე ყურადღება გავამახვილოთ ერთ მნიშვნელოვან დეტალზე იუსტინეს ნაშრომში «დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან» - იუსტინესა და ტრიფონის საუბარი მხოლოდ და მხოლოდ წმინდა წერილის ფარგლებში მიმდინარეობს. იუსტინე ვერ პოულობს ვერავითარ ცოდნას «რწმენის მეორე წყაროში» წმინდა წერილის პარალელურად. საკუთარ არგუმენტაციაში ის ძველი აღთქმისა და მოციქულთა წერილების წიგნებს მიმართავს.
ირინეოს ლიონელი (დაახ. 130 წ. — 202 წ.) -
«ჩვენი ხსნის მოწყობის შესახებ გავიგეთ არა ვიღაც სხვის საშუალებით, არამედ მათი მეშვეობით, რომელთა საშუალებითაც მოაღწია ჩვენამდე სახარებამ, რომელსაც ისინი (მოციქულები) მაშინ ქადაგებდნენ (ზეპირად), შემდეგ კი, ღვთის ნებით, წერილების სახით გადმოგვცეს, როგორც ჩვენი რწმენის მომავალი საძირკველი და გოდოლი» (ერესების წინააღმდეგ. წიგნი.3.თავი.1.1).
«იმას კი, რომ ამ ქადაგებებს ყველა მისი (მოც. პავლე) წერილი ეთანხმება, თავად წერილებიდან დავამტკიცებ სათანადო ადგილას, მოციქულის განმარტებით. ხოლო, თუ მტკიცებულებების გასაძლიერებლად წმინდა წერილებიდან მომყავს ადგილები, და რაც მათში მრავალსიტყვიერადაა ნათქვამი, მოკლედ და შეკვეცილად გადმოვცემ, დიდსულოვნად მიაპყარი მათ ყურადღება და სიტყვაუხვობად ნუ მიიჩნევ, გესმოდეს, რომ ის მტკიცებულებები, რომლებიც წერილებშია, სხვაგვარად ვერ იქნება წარმოდგენილი, თუ არა თავად წმინდა წერილებიდან» (ერესების წინააღმდეგ. წიგნი.3, თავი.12.9.)
«და რომ მოციქულთა ყველა სწავლებები ერთი და იმავე ღმერთის შესახებ აუწყებდნენ, რომელმაც აბრაამი გადაასახლა, შთამომავლობა აღუთქვა მას, სათანადო დროს წინადაცვეთის აღთქმა დაუდო, ეგვიპტიდან გამოიხმო ის და აშკარად სიცოცხლე შეუნარჩუნა წინადაცვეთის საშუალებით, – რადგან მან ის ნიშნად მისცა, რათა ისინი ეგვიპტელებს არ დამსგავსებოდნენ, – (და განადიდებდა მას) როგორც თავის შემოქმედს, როგორც ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მამას, როგორც დიდების ღმერთს; მსურველებს ამის გაგება თავად მოციქულების სიტყვებიდან და საქმეებიდან შეუძლიათ და დაინახავენ, რომ მხოლოდ ისაა ერთადერთი ღმერთი და არ არსებობს მასზე დიდი სხვა (ღმერთი)» (ერესების წინააღმდეგ, 3.11.)
დასკვნა: ირინეოსის თანახმად - ყველაფერი რასაც მოციქულები ასწავლიდნენ, მათ საკუთარ წერილებში გადმოგვცეს; იმისათვის, მოციქულთა სწავლებები რომ გავიგოთ, აუცილებელია მათ წიგნებს მივმართოთ.
არისტიდე (II საუკუნის პირველი ნახევარი) -
«ქრისტიანები კი თავისი რელიგიის სათავეს უფალი იესო ქრისტესაგან იღებენ. ის ღვთის ძის მიერ იქადაგება; რომელიც წმინდა სულის მეშვეობით ჩამოვიდა ციდან და ებრაელი ქალწულისაგან იშვა, ხორცი შეისხა და ძე ღვთისა იქცა ადამიანად. მის შესახებ შენ, მეფეო, თუ გნებავს, შეგიძლია გაიგო წერილიდან რომელსაც ჩვენ სახარებას ვუწოდებთ. მაშ ასე, იესო ებრაელი ერისაგან იშვა. მას თორმეტი მოწაფე ჰყავდა და საკუთარი სასწაული საქმიანობის დასრულების შემდეგ, იუდეველების მიერ იქნა გაკრული. სამი დღის შემდეგ ის მკვდრეთით აღდგა და ზეცად ამაღლდა. თორმეტი მოწაფე კი ქვეყნიერებაზე გამოვიდა და მისი დიდებულების შესახებ ასწავლიდა დიდი წარმატებითა და ღირსებით, აქედან მოყოლებული ეწოდებათ მათი ქადაგების მიმღებებს ქრისტიანები, რომლებიც კარგად არიან ცნობილნი.» (აპოლოგია, 2.)
დასკვნა: თავის აპოლოგიაში, რომელიც დაახლოებით 124 - 140 წლებს შორის დაწერა, არისტადე «სახარებისეული წერილებისაკენ» გზავნის მკითხველს, რათა ქრისტეს ცხოვრებისა და სწავლებების შესახებ გაიგონ.
ათენაგორა ათონელი (დაახ. 133 წ. — დაახ. 190 წ.) -
«ნუ გაიკვირვებთ, დაწვრილებით რომ გადმოვცემ ჩქვენს სწავლებას: მინდა, რომ არ გაგიტყუოთ საყოველთაო ამაო აზრმა და ჭეშმარიტება იცოდეთ. და თავად იმ წესებით, რომლითაც ჩვენ ვხელმძღვანელობთ, წესებით, რომლებიც მომდინარეობენ არა ადამიანისაგან, არამედ ღვთის მიერ არიან წარმოთქმულნი და გადმოცემულნი, შეგვიძლია დავარწმუნოთ, რომ უღვთოებად არ მიგვიჩნიოთ. და რა წესებია ის, რომლებშიც ჩვენ აღვიზრდებით? «გეუბნებით თქვენ: გიყვარდეთ თქვენი მტერნი; დალოცეთ თქვენი მაწყევარნი; ...ილოცეთ თქვენსავ მდევნელთა... რათა იყოთ შვილნი თქვენი ზეციერი მამისა, ვისაც თავისი მზე ამოჰყავს კეთილთა და ბოროტთათვის და წვიმას უგზავნის მართალთაც და უსამართლოთაც» (მათე 5:44–45)» (შუამდგომლობა ქრისტიანთა გამო, 11)
დასკვნა: იმ ჭეშმარიტებისა და წესების გასაგებად, რომლებიც ღვთის მიერაა გადმოცემული, ათენაგორა სახარებას ციტირებს.
თეოფილე ანტიოქიელი (გარდაიცვალა 180—183 წ.) -
«შემდეგ, ღვთაებრივი საქმეების, ანუ წინასწარმეტყველთა წერილების, სიყვარულით გამოკვლევა გჭირდება, რათა სხვების სიტყვებთან იმის შედარებით, რაც მათშია ნათქვამი, ჭეშმარიტების პოვნა შესძლო» (წერილი ავტოლიკესადმი. წიგნი. 2,34.)
დასკვნა: თეოფილე ისე აღიქვავდა წმინდა წერილებს, როგორც რწმენის ერთადერთ ავტორიტეტს, რომელიც ჭეშმარიტების კრიტერიუმს წარმოადგენს.
ტერტულიანე (155/165 — 220/240 წ.) -
«მე ქედს ვიხრი წმინდა წერილის სისავსის წინაშე, რადგან ის მაჩვენებს მე შემოქმედსაც და ქმნილებასაც» (ჰერმოგენეს წინააღმდეგ.22.)
«რა ბედნიერია ეს ეკლესია! ის ერთმანეთს აკავშირებს კანონსა და წინასწარმეტყველებს - სახარებასთან და მოციქულთა წერილებთან, და აქედან ამოხაპავს რწმენას» (პრესკრიფციის შესახებ. 36)
«რაც წმინდა წერილია თავისი დასაბამიდან, ის ვართ ჩვენც. ჩვენ უპირველესად მისგან გამოვედით» (პრესკრიფციის შესახებ. 38.)
«თუმცა ამას მტკიცებულება არ გააჩნია, იმიტომ რომ წმინდა წერილი არაფერს ამბობს...ამის შესახებ არაფერია ცნობილი, რადგან წმინდა წერილი არ მიუთითებს...ხოლო რასაც შენით მეუბნები წერილების გვერდის ავლით, ამას არ ვიღებ» (ქრისტეს ხორცის შესახებ.6,7.)
«ამგვარად, რაც არ მომხდარა, არც წმინდა წერილს შეეძლო მის შესახებ განეცხადებინა. და თავად ამ სიჩუმით საკმარისადაა ნათქვამი, რომ არაფერი ყოფილა, რადგან, რამე რომ ყოფილიყო, წმინდა წერილი გვეტყოდა ამის შესახებ» (ჰერმოგენეს წინააღმდეგ.20.)
დასკვნა: ტერტულიანეს თანახმად - წმინდა წერილს გააჩნია ჭეშმარიტების სისავსე და წარმოადგენს ქრისტიანული მრწამსის უზენაეს ავტორიტეტსა და წყაროს.
იპოლიტე რომაელი (დაახ. 170 წ. — დაახ. 235 წ.) -
«ერთია ღმერთი, რომელსაც ჩვენ ვაღიარებთ, ძმებო, წმინდა წერილის თანახმად. ისევე, როგორც ამ საუკუნის სიბრძნის შესწავლის მსურველი სხვაგვარად ვერ დაიკმაყოფილებს თავის სურვილს, თუ არა მხოლოდ ფილოსოფიური სწავლებების (δόγμασιи) კითხვით, ასევე მათ შორის ყველა ჩვენგანსაც, თუ ღვთის შიშში გვსურს რომ გავძლიერდეთ, სხვაგვარად ვერ გავძლიერდებით, თუ არა ღვთის სიტყვების (τώи λογίωи Фεοΰ) საფუძველზე. ამგვარად, შევიმეცნებთ ყოველივე იმას, რის შესახებაც ღვთაებრივი წერილები გვამცნობენ…როგორც თავად ღმერთმა ინება წმინდა წერილებით ჩვენი დასწავლება, ჩვენც ზუსტად ისევე შევიცნობთ (მას)» (ვინმე ნოეტის ერესის წინააღმდეგ. 9.)
დასკვნა: იპოლიტეს თანახმად, ჩვენ ღმერთს მხოლოდ წმინდა წერილის დახმარებით შევიცნობთ.
კლიმენტი ალექსანდრიელი (დაახ. 150 წ. — დაახ. 215 წ.) -
«ადამიანები, რომლებიც ყველაზე უფრო სრულყოფილის ძიებისკენ არიან მიდრეკილნი, არაფერს აღიარებენ ჭეშმარიტებად მანამ, სანამ მის მტკიცებულებას წმინდა წერილებში არ იპოვიან...ის, ვინც საკუთარი ცდომილებების მიტოვება და წერილისათვის ყურის დაგდება შეძლო და კვლავ გახსნა საკუთარი სული ჭეშმარიტების მისაღებად, ადამიანური მდგომარეობიდან ღვთაებრივს უახლოვდება…ნუ დავუჯერებს ზოგიერთების უსაფუძვლო სიტყვებს, რადგან მათ ხომ შემდგომ საპირისპიროს მტკიცებაც შეუძლიათ. (8) და თუ ზოგიერთ შემთხვევებში უბრალო მტკიცებულება საკმარისი არ არის და დასაბუთებაა საჭირო, მაშინ ჩვენ დავეყრდნობით უმალ არა ადამიანურ მტკიცებულებებს, არამედ უფლის სიტყვას, ყველა მტკიცებულებათაგან ყველაზე სწორს. გარდა ამისა, ზუსტადაც რომ ის წარმოადგენს ერთადერთ სწორ მტკიცებულებას... ჩვენ, თავად წმინდა წერილის საფუძველზე დარწმუნებულნი მის ჭეშმარიტებაში, სხვების დარწმუნებაც უნდა შეგვეძლოს როგორც ამაში, ისე დანარჩენში. მე შემედავებიან, რომ ერეტიკოსებიც იმავე მოციქულის წერილებს ეყრდნობიანო. ჩვენ ვუპასუხებთ შენიშვნით, რომ ისინი ყველა წმინდა წიგნს როდი აღიარებენ და ყოველთვის როდის ციტირებენ ისინი შესაბამის პასაჟებს სრულად, როგორც ამას წინასწარმეტყველური წერილების შესაბამისი ადგილების აზრი და კომპოზიცია მოითხოვს. ზოგიერთი ორაზროვანი ადგილების სპეციალურად შერჩევით, ისინი მას თავის ნებაზე განმარტავენ, კონტექსტიდან გლეჯენ ცალკეულ სიტყვებს იმის ნაცვლად, რომ წმინდა ტექსტების ჭეშმარიტ აზრსა და მნიშვნელობას ჩასწვდნენ. თქვენ აღმოაჩენთ, რომ ისინი საყოველთაოდ მხოლოდ ცალკეულ ფრაზებს აქცევენ ყურადღებას, ხშირად მათი მნიშვნელობის დამახინჯებით, რადგან არ ესმით დაწერილის აზრი, თუმცა კი საპირისპიროს ამტკიცებენ, და არ იყენებენ შესაბამის პასაჟებს უშუალოდ იმ აზრში, რაც მათში დევს. თუმცა ჭეშმარიტება მიიღწევა არა სიტყვიერი ეკვილიბრისტიკით (ასეთი სახით მხოლოდ ჭეშმარიტი სწავლების დამახინჯებაა შესაძლებელი), არამედ მხოლოდ ძალისხმევითა და დაჟინებული ძიების წყალობით იხსნება, როდესაც იკვლევენ, საკადრისია თუ არა ესა თუ ის ყოვლისშემძლე უფლისა და ღვთის სახელისათვის და შეესაბამება თუ არა წმინდა წერილიდან ეხლახანს გაგებული, იმავე წმინდა წერილის სხვა ადგილებს... ასე რომ, მხოლოდ მას შეიძლება ეწოდოს ჭეშმარიტი გნოსტიკოსი, ვინც წმინდა წერილის კვლევაში დაბერდა, ურყევად ინახავს მოციქულებისა და ეკლესიის სწავლებების სიწმინდეს, მაღალზმეობრივ ცხოვრებას ეწევა, სახარების თანახმად, და მტკიცებულებებს უფლის მიერ გაცხადებულში, კანონში და წინასწარმეტყველებში პოულობს.» (სტრომატები. წიგნი 7. თავი 16. წმინდა წერილი როგორც ჭეშმარიტების კრიტერიუმი.)
«ჩვენ მათ (ერეტიკოსებს) ვუჩვენებთ, რომ მათი სწავლება წმინდა წერილს ეწინააღმდეგება» (სტრომატები. წიგნი 7. თავი 16. წმინდა წერილი როგორც ჭეშმარიტების კრიტერიუმი.)
«ხოლო თუ მოციქულის სიტყვა გულისხმობს ცოდნას მთელ მის ჭეშმარიტებასა და სიდიადეში, მაშინ დავა თავისთავად გვარდება; და ასეთ გაგებას მივიჩნევთ ჩვენ ყველაზე სწორად. წმინდა წერილის ნაბიჯ-ნაბიჯ გამოკვლევით, ამასაც დავადასტურებთ მასზე შესაბამისი ციტატით» (სტრომატები. წიგნი 7. თავი 16. წმინდა წერილი როგორც ჭეშმარიტების კრიტერიუმი.)
«მაშ წარვუდგინოთ ჩვენს მოწინააღმდეგეებს უდავო მტკიცებულებები: ღვთის პირადი სიტყვები, და ჩვენს მიერ საკვლევ თითოეულ საგანზე გავცეთ თავად წმინდა წერილზე დაფუძნებული პასუხი. (6,1) და ნუთუ მოიძებნება ვინმე, იმ დონეზე უღმერთო, რომ თვით ღმერთს არ დაუჯერებს და მტკიცებულებებს მოითხოვს მისგან, როგორც უბრალო ადამიანისაგან?» (სტრომატები. წიგნი 5. თავი.1[6,1])
«(92, 1) ამგვარად, წარმართთა საბუთები უსაფუძვლოა, რადგან ჭეშმარიტების აღმოჩენის საშუალებები ყოველთვის მძებნელის ხელთაა, და თითოეულს ვინც სხვადასხვა მიზეზებით ამბობს უარს მათ გამოყენებაზე, არ ეპატიება და განკითხვას ექვემდებარება. (2) აუცილებელია მტკიცებულებების შესაძლებლობის ან აღიარება, ან სრული უარყოფა. ეჭვგარეშეა, ყველა დაეთანხმება, რომ ასეთი შესაძლებლობა არსებობს, ალბათ მხოლოდ მათ გარდა, ვინც გრძნობითი აღქმის რელურობას უარყოფს. (3) და თუ მტკიცებულებითი ცოდნა შესაძლებელია, მაშინ აუცილებელია ჩავწვდეთ მას და, მტკიცებულებათა გზით და წმინდა წერილების საშუალებებით დავადგინოთ, კონკრეტულად რაში ცდებიან ერეტიკოსები და რომ ჭეშმარიტებას და ადრეულ ეკლესიას ეკუთვნის ნამდვილი ცოდნისა და ჭეშმარიტად სრულყოფილი სწავლების (αι'ρέσεις) პრივილეგიის ფლობა» (სტრომატები. წიგნი 7. თავი 15.)
«სხვებს კი დიდების ამაო სიყვარული ამოძრავებს: მისი ზეგავლენით ისინი თვითნებურად უხვევენ სწავლებებიდან, რომლებიც იმ წიგნებს ეთანხმება, რომლებიც წმინდა მოციქულებისა და ჩვენი მასწავლებლებისაგან გადმოგვეცა, და მათ სხვა სახის სოფიზმებს უპირისპირებენ. ღვთაებრივ გადმოცემებს ისინი ადამიანურ აზრებს უპირისპირებენ და ასე ქმნიან შემდგომ ერესს» (სტრომატები. წიგნი 7. თავი 16 [103.5])
დასკვნა: კლიმენტისთვის მხოლოდ წმინდა წერილი წარმოადგენს რწმენისა და ჭეშმარიტების წყაროს. სწავლებების სიცრუე წმინდა წერილებით მტკიცდება.
ორიგენე (დაახ. 185 — დაახ. 254 წ.) -
«იმის დასამტკიცებლად, რასაც ჩვენ ვლაპარაკობთ, ჩვენ კიდევ წმინდა წერილიდან უნდა მოვიყვანოთ მტკიცებულებები» (საწყისებზე. წიგნი 4. თავი. 1.1.)
«ჩვენ ვიტყვით, რომ თავად წმინდა წერილი – ღვთაებრივია, ანუ ღვთის სულის მიერაა შთაგონებული. ამიტომ, რაც შეიძლება მოკლედ, ამასაც დავამტკიცებთ, სათანადო მტკიცებულებების წარმოდგენით თავად ღვთაებრივი წერილებიდან, ანუ მოსედან, ებრაელი ერის პირველი კანონმდებლიდან, და იესო ქრისტეს სიტყვებიდან» (საწყისებზე. წიგნი 4. თავი 1.1.)
«თითოეულს, ვისაც სურს გაცილებით ზუსტად გაიგოს ამის შესახებ, შეუძლია თვით (წმინდა) წიგნებიდან შეაგროვოს ჭეშმარიტების უხვი მტკიცებულებები» (საწყისებზე. წიგნი 4. თავი. 1.7.)
«მაგრამ როგორც საუბარი დავიწყეთ, წმინდა წერილის გაგებისა და მათი აზრის პოვნის სწორ გზად მიგვაჩნია ის გზა, რომელზეც თავად წმინდა წერილი მიგვითითებს, რომელიც გვასწავლის, უშუალოდ როგორ უნდა ვფიქრობდეთ მასზე» (საწყისებზე. წიგნი 4. თავი. 2.11.)
«თუმცა წმინდა სულმა ეს მხოლოდ იმ წიგნებში როდი გააკეთა, რომლებიც ქრისტეს მოსვლამდე დაიწერა: ვინაიდან სული ერთია და ის ერთი და იგივე ღმერთისაგან გამოდის, მან იგივე გააკეთა სახარების დამწერებისა და მოციქულების წერილებშიც» (საწყისებზე. წიგნი 4. თავი 2.16)
«არცერთმა ადამიანმა არ უნდა გამოიყენოს სწავლებების დასამტკიცებლად წიგნები, რომლებიც კანონიზირებულ წმინდა წერილებს არ წარმოადგენენ» (Tract. 26 in Matt.)
დასკვნა: ორიგენეს თანახმად - წმინდა წერილი ღვთაებრივია და ამის მტკიცებულებას თავად წმინდა წერილი წარმოადგენს. ნებისმიერი სწავლება წმინდა წერილზე უნდა იყოს დაფუძნებული.
დიონისე ალექსანდრიელი (გარდაიცვალა 265 წ.) -
«ძალიან ვხარობდი, როდესაც ძმებში ვხედავდი ზომიერების გრძნობას, ჭეშმარიტების სიყვარულს, გაგების უნარსა და გონიერებას. მე თანმიმდევრულად და მშვიდად ვუსვამდი შეკითხვებს, ვოცდებოდი ან ვეთანხმებოდი, ხაზს არაფერს ვუსვამდი, ყველანაირად თავს ვიკავებდი ერთხელ უკვე მიღებულის ჭირვეული კრიტიკისაგან, თუნდაც არასწორად მომჩვენებოდა ის; თავს არ ვარიდებდი საწინააღმდეგო აზრს, არამედ ვცდილობდი, რამდენადაც შესაძლებელი იყო, დავუფლებოდი შემოთავაზებულ მასალას და ბატონ-პატრონი გავმხდარიყავი იქ; არ მრცხვენოდა, გონების კარნახით, შემეცვალა საკუთარი აზრები და დავთანხმებულიყავი, თუმცა კეთილსინდისიერად, მოჩვენების გარეშე, ღვთისკენ მიმართული უბრალო გულით, ვიღებდი წმინდა წერილის მითითებებსა და არგუმენტებს» (ევსები კესარიელი, საეკლესიო ისტორია. წიგნი 7.24.8.)
დასკვნა: დიონისე მხოლოდ იმას იღებდა, რაც წმინდა წერილით დასტურდებოდა.
თეონა ალექსანდრიელი (გარდაიცვალა 300 წ.) -
«არ გამოტოვოთ არცერთი დღე, რომ თავისუფალ დროს არ წაიკითხოთ რაიმე წმინდა წერილებიდან. იფიქრეთ წაკითხულზე. ისე ვერაფერი კვებავს და ამაგრებს ადამიანის სულს, როგორც წმინდა წერილის კითხვა. განსაკუთრებით მისგან ისწავლეთ თქვენი მოვალეობების პატიოსნად, ღვთისთვის მოსაწონად და იესო ქრისტესადმი სიყვარულით შესრულება. ყოველთვის გახსოვდეთ სახარებისეული დაპირებები მარადიული კურთხევების შესახებ, რომლებიც ყოველგვარ გაგებასა და ჩვენს წარმოდგენებს აღემატება, შეიძულეთ ყოველივე მიწიერი, ყველაფერი რამაც კი ამ კურთხევების შესახებ მოგონებები შეიძლება ჩაახშოს თქვენში. ამგვარად თქვენ მარადიული ნეტარების მიღწევას შეძლებთ» (ეპისკოპოსი თეონას წერილი ლუკიანეს)
დასკვნა: იმას, რაც წმინდა წერილშია მოცემული, მარადიულ სიცოცხლემდე მივყავართ.
10. შეჯამება
არც მართლმადიდებელ და არც კათოლიკურ ეკლესიას არ შეუქმნია ბიბლია და არ წარმოადგენენ მისი ავტორიტეტის წყაროს. წმინდა წერილი არსებობდა მანამდე, სანამ მე-4 საუკუნეში თავად მართლმადიდებელ-კათოლიკური ეკლესია გაჩნდებოდა.
წმინდა წერილი ქრისტიანული რწმენის ერთადერთ წყაროს წარმოადგენს შემდეგი მიზეზების გამო:
1) ბიბლია – ესაა დაწერილი ღვთის სიტყვა.
2) ახალი აღთქმის წიგნები წარმოადგენენ ერთადერთ წყაროს იესო ქრისტესა და მისი სწავლებების შესახებ ზუსტი ინფორმაციის მისაღებად, ერთადერთ წყაროს, რომელშიც შემოინახა მოციქულთა ავთენტური სწავლებები.
3) მხოლოდ წმინდა წერილი საკმარისია გადასარჩენად.
4) მთელი ღვთაებრივი გამოცხადება მხოლოდ წერილობითი სახით ინახება.
5) ბიბლია წინ უსწრებს ეკლესიას ზუსტად ისევე, როგორც საძირკველი უსწრებს წინ შენობას. ბიბილია ღმერთის მიერ ეკლესიისთვისაა განკუთვნილი, როგორც რწმენის წესი მისთვის.
6) მოციქულთა შემდგომ ქრისტიანობაში წმინდა წერილს პატივს სცემდნენ როგორც უზენაეს ავტორიტეტსა და რწმენის ერთადერთ წყაროს. ასეთია მოციქულთა ტრადიცია.
11. შესაძლო საწინააღმდეგო აზრები
1) // 2 ტიმოთეს 3:8-ში, მოციქული პავლე ორი ეგვიპტელი ქურუმის სახელს ასახელებს, რომელთა შესახებაც მხოლოდ ზეპირი გადმოცემიდანაა ცნობილი. შესაბამისად, პავლე ზეპირ გადმოცემას ისევე ავტორიტეტულად მიიჩნევდა, როგორც წმინდა წერილს: «როგორც იანე და იამბრე უპირისპირდებოდნენ მოსეს, ისე ესენიც უპირისპირდებიან ჭეშმარიტებას» //
პასუხი -
იანეს და იამბრეს სახელები მართლაც არ გვხვდება ძველ აღთქმაში. თავად მოციქული პავლე არ განმატვას, თუ ვინ იყვნენ ეს ადამიანები.
იონათანის იუდაური თარგუმის თანახმად (არაუადრეს ახ.წ. მე-2 საუკუნისა, თუმცა საბოლოო რედაქციით შედგა არაუადრეს ახ.წ. მე-5 საუკუნისა.) - იანე და იამბრე ეგვიპტელი ქურუმები იყვნენ, რომლებიც მოსეს ეწინააღმდეგებოდნენ, როდესაც ის ფარაონთან მიდიოდა (შეად. გამოსვლა 7:10-11).
ამ ვერსიის დამადასტურებელი ისტორიული ცნობები გაცილებით მეტია, ვიდრე ცნობები, რომლებიც ამას უარყოფენ. მაგალითად, გარდა იონათანის თარგუმისა - იანე და იამბრე ერთად ან ცალცალკე, მოხსენიებულნი არიან მთელ რიგ წყაროებში, მაგალითად, ნუმერიუსთან, პლინიუს უფროსთან, ლუციუს აპულიუსთან, კუმრანის ხელნაწერებიდან ერთერთში და ზოგიერთ აპოკრიფში (ენციკლოპედია «წმინდა წერილის გაგება», სტატია – იანე).
რადგანაც იანესა და იამბრეს სახელები ძველაღთქმისეულ წერილებში არ გვხვდება - აშკარაა, რომ ამ ადამიანების ხსენებისას, პავლე რომელიმე დამატებითი წყაროთი სარგებლობდა. უშუალოდ რომლით, ზუსტად უცნობია, თუმცა აბსოლუტურად არასწორი იქნებოდა ისეთი დასკვნის გაკეთება, რომ ინფორმაციის მოცემულ წყაროს მოციქული პავლე ღვთის სიტყვად მიიჩნევდა.
მაგალითად, პავლემ კარგად იცოდა ანტიკური ლიტერატურა, ასე რომ ხანდახან საკუთარი აზრის დასანახვებლად შეეძლო ცნობილი პოეტის ციტირება მოეხდინა. მაგალითად, ტიტეს 1:11,12-ში, ის ციტირებს ეპიმენიდეს (ძვ.წ. VI ს.): «რადგანაც რყვნიან მთელ სახლებს და ასწავლიან იმას, რასაც არ უნდა ასწავლიდნენ, სამარცხვინო ანგარებით. ერთმა მათგანმა, იქაურმა წინასწარმეტყველმა თქვა: კრეტელნი მუდამ ცრუნი არიან, მძვინვარე მხეცნი, უქმი მუცელნი». საქმეების 17:28-ში კი პავლე ციტირებს არატე კილიკიელს (ძვ.წ. III ს.): «ვინაიდან მასში ვცოცხლობთ, ვიბრძვით და ვარსებობთ; როგორც ამბობდა ზოგიერთი თქვენი პოეტი: მისი მოდგმა ვართ». თუმცა მას არ აჰყავს მოცემული მონაკვეთები, ისევე როგორც თავად პოეტები, ღვთის სიტყვის რანგში.
აშკარაა, რომ ზუსტად ასევეა 2 ტიმოთეს 3:8-ში, პავლემ გამოიყენა ყველასათვის ცნობილი ისტორიული ინფორმაცია იანესა და იამბრეს არსებობის შესახებ, რომლის უტყუარობაც წმინდა სულის მიერ იქნა მისთვის დადასტურებული, და არა ის, რომ ის «იუდაურ ზეპირ ტრადიციას» სცემდა პატივს. ზუსტადაც რომ პავლე ასწავლიდა იუდაური ტრადიციების წინააღმდეგ და ქრისტიანებს არიგებდა «ყურს ნუ უგდებთ იუდეველთა ზღაპრებს» (ტიტე 1:14, შეად. 1ტიმოთე 1:4).
2) // ღვთაებრივი გამოცხადება მოსემდე ზეპირად გადაეცემოდა. //
პასუხი -
ეს მთლად ასე არ არის. როდესაც ღვთაებრივი გამოცხადების ჩაწერა ჯერ კიდევ არ ხდებოდა, მისი დამცველები ღვთის რჩეული მსახურები იყვნენ, რომლებსაც უშუალოდ ღმერთთან ჰქონდათ ურთიერთობა, მისი ხმა ესმოდათ და მისი მუდმივი ხელმძღვანელობის ქვეშ იმყოფებოდნენ (შეად. დაბადება 12:1). ზუსტად ეს გამორიცხავდა ღვთაებრივი გამოცხადების დამახინჯებას დროის იმ მონაკვეთში.
უნდა ვაღიაროთ, რომ თავად შემოქმედთან «პირისპირ» ურთიერთობა - ეს იგივე არაა, როდესაც ერთმა ადამიანმა გადასცა სიტყვიერად რაღაც მეორე ადამიანს, მან კი მესამეს… ჩვეულებრივი ადამიანები კი არა, უშუალოდ ღვთის წინასწარმეტყველები ინახავდნენ ღვთის სიტყვას (შეად. გამოსვლა 4:10-15). ამასთანავე ნუ დაგვავიწყდება, რომ მოსეს დღეებიდან მოყოლებული ღვთის ნების თანახმად ღვთაებრივი გამოცხადება მხოლოდ წერილობითი სახით ინახება.
ამიტომ არანაირი პარალელი არ შეიძლება არსებობდეს ძველაღთქმისეულ გამოცხადებასა და მართლმადიდებელი ეკლესიის «წმინდა გადმოცემას» შორის.
3) // 3 იოანეს 13-14-ში, მოციქულ იოანეს წერილით საუბარი კი არ სურდა, არამედ «პირისპირ საუბარი». აი ხედავთ, მოციქულ პავლეს მელნით წერა კი არ სურდა, არამედ ზეპირი დარიგება უნდოდა მიეცა, ეს კი იმას ამტკიცებს, რომ მოციქულები წერილობით დოკუმენტებს ზეპირ გადაცემას ამჯობინებდნენ //
პასუხი -
მოცემულ მონაკვეთში მოციქული იოანე ადარებს არა ზეპირ და წერილობით «გადმოცემას» წარსულის შესახებ, არამედ წერილობით ურთიერთობას, პირისპირ ურთიერთობასთან აწმყოში. ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმას, რაც მან თქვა: «ბევრი რამ მქონდა შენთვის მოსაწერი, მაგრამ არ მინდა მელნითა და კალმით მოგწერო. რადგანაც იმედი მაქვს რომ მალე გნახავ და პირისპირ ვილაპარაკებთ». ვინ არ ამჯობინებდა წერილის კითხვას, მოციქულთან პირისპირ საუბარს? ეს ის არ არის, რისი მოცემაც «ზეპირ გადმოცემას» შეუძლია. ზუსტადაც რომ პირიქით, ზეპირი გადაცემა არასაიმედოა წერილობითთან შედარებით.
4) // მოციქული პავლე ზეპირი წმინდა გადმოცემის შესახებ ისე წერს, როგორც წმინდა წერილის პარალელურად ქრისტიანული მრწამსის მეორე წყაროს შესახებ: «იმისთვის გაქებთ, ძმანო, რომ ჩემი ყველაფერი გახსოვთ და, როგორც გადმოგეცით, ისე ინახავთ გადმოცემას.» (1კორინთელები 11:2. სგ.) «მაშ, მტკიცედ იდექით, ძმანო, და ხელთ გეპყრათ სწავლა, სიტყვით თუ წერილით რომ გადმოგეცით» (2თესალონიკელები 2:15. სგ.) «ჩვენ კი გამცნებთ, ძმებო, ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს სახელით, რომ ჩამოშორდეთ ყოველ ძმას, რომელიც უწესოდ იქცევა და არა იმ გადმოცემისამებრ, ჩვენგან რომ მიიღეთ» (2თესალონიკელები 3:6. სბს-სტოკჰოლმი 2001) //
პასუხი -
სიტყვა παραδόσεις (პარადოსეის) — რომელიც ბიბლიის ქართულ თარგმანებში სიტყვა «გადმოცემადაა» ნათარგმნი - პირდაპირი მნიშვნელობით ნიშნავს: «გადაცემა, (რაიმეს) ხელში გადაცემა; სწავლება, გადაცემული სწავლება». (სტრონგის ნომერი: 3862). როგორც ეს ამ სიტყვის მნიშვნელობიდან ჩანს, ის წარმოადგენს მხოლოდ ტექნიკურ ტერმინს, რომელიც თავად მოქმედებაზე, გადაცემის პროცესზე მიუთითებს. ახალ აღთქმაში სიტყვა პარადოსეის 13-ჯერაა გამოყენებული და ყველა შემთხვევაში გადასაცემ სწავლებასთან დაკავშირებით. მაგალითად, ზოგ შემთხვევაში ის იმ ცრუ სწავლებებსა და ტრადიციებს აღნიშნავს, რომლებიც წინა თაობის რელიგიური მასწავლებლებისგან მიიღეს შთამომავლობით (შეად. მათე 15.2-3, მარკოზი 7.8,13, კოლოსელები 2.8, გალატელები 1.14). სხვა შემთხვევებში კი - ქრისტიანული რწმენის იმ სხვადასხვა ჭეშმარიტებებს, რომლებსაც მოციქულები ქადაგებდნენ, და ასევე მოციქულების სწავლებებს როგორც ასეთი. კერძოდ კი:
1 კორინთელები 11.2 -
«გაქებთ თქვენ, ძმებო, იმისთვის, რომ გახსოვთ ყველაფერი რაც გასწავლეთ და ინახავთ იმ მოძღვრებას, რომელიც გადმოგეცით...» (სბს-2013).
ძალიან მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მოცემულ მუხლში სიტყვა παραδόσεις (პარადოსეის), ეს გახლავთ არსებითი სახელი მრავლობით რიცხვში, და ამიტომ მისი სწორი თარგმანი იქნება არა «გადმოცემა», როგორც ეს ბიბლიის საპატრიარქოს თარგმანშია, არამედ «გადმოცემები» (ანუ «სწავლებები»), და შესაბამისად ის ნიშნავს უბრალოდ ქრისტიანული რწმენის ცალკეულ ჭეშმარიტებებს, რომელთა ერთგულად დაცვისთვისაც აქებს პავლე კორინთოელ ქრისტიანებს. და კონკრეტულად რომელი ჭეშმარიტებების (ან სწავლებების) დაცვაზე საუბრობს მოციქული პავლე 1 კორინთელების 11.2-ში? რაიმე ისეთზე, რაც წმინდა წერილებში არ არის? არა. შემდეგ, იმავე წერილის 15:1-4-ში, პავლე თავადვე განმარტავს იმის შინაარს, რაც კორინთოელ ქრისტიანებს გადასცა:
«გაუწყებთ თქვენ ძმებო, სახარებას, რომელიც მე გიქადაგეთ, რომელიც მიიღეთ და რომელზეც დგახართ. რომლითაც ხსნას ღებულობთ, თუ დაიცავთ სიტყვას, მე რომ გიქადაგეთ, თუ არა - ფუჭად გირწმუნიათ. რადგან, პირველ რიგში, გადმოგეცით ის, რაც თვითონ მივიღე, რომ ქრისტე წერილების თანახმად მოკვდა ჩვენი ცოდვებისთვის, დაიკრძალა და, წერილებისავე თანახმად, აღსდგა მესამე დღეს» (ახალი გადამუშავებული გამოცემა 2015).
სიტყვა, რომელიც მე-3 მუხლშია გამოყენებული, ეს გახლავთ ზმნა παρέδωκα (პარედოკა), პირდაპირ ნიშნავს - «რაიმეს გადაცემას». ეს ზუსტად ის სიტყვაა, რომელიც 1კორინთელების 11.2-ში დგას. ამიტომ პარადოსეის 1 კორინთელების 11.2-ში, ეს გახლავთ სასიხარულო ცნობის სხვადასხვა ასპექტები წმინდა წერილიდან იესო ქრისტეს შესახებ - მისი სიკვდილისა და აღდგომის შესახებ. შეად. საქმეები 26.22-23, საქმეები 28.23.
2 თესალონიკელები 2.15 -
«ამიერითგან, ძმანო, მტკიცედ დეგით და შეიკრძალეთ მოძღურებაჲ ესე, რომელიცა გისწავიეს გინა სიტყჳთა, გინა წიგნითა ჩუენითა.» (მცხეთური ხელნაწერი - გ. მთაწმინდელი).
ამ მუხლშიც ასევე გამოიყენება სიტყვა პარადოსეის (მრავლობითი რიცხვი). ისევე როგორც 1კორინთელების 11.2-ში, ის ასევე ნიშნავს რწმენის ცალკეულ ჭეშმარიტებებს (მოძღვრებებს). ის, რასაც პავლე სიტყვიერად გადასცემდა, არაფრით განსხვავდებოდა იმისგან, რასაც ის წერილობით ასწავლიდა. ის, რის შესახებაც მოციქული პავლე თავის წერილებში ასწავლიდა, მხოლოდ და მხოლოდ იმის შეხსენებას წარმოადგენდა, რის შესახებაც უქადაგა მათ მანამდე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, საუბარია ერთი და იგივე ღვთაებრივ ცნობაზე, რომელსაც პავლე ჯერ სიტყვიერად გადასცემს, შემდეგ კი წერილობით. (შეად. 1 კორინთელები 11.2 და 1 კორინთელები 15.1-4, ასევე 1იოანე 2:7).
2 თესალონიკელები 3.6 -
«გამცნებ თქუენ, ძმანო, სახელითა უფლისა ჩუენისა იესუ ქრისტესითა განშორებად თქუენდა ყოვლისავე მისგან ძმისა, რომელი უწესოდ ვიდოდის, და არა მოძღურებისა მისებრ, რომელი ისწავა ჩუენგან.». (მცხეთური ხელნაწერი - გ.მთაწმინდელი).
2 თესალონიკელების 3.6-ში, გამოყენებულია უკვე არა პარადოსეის (მრავლობითი რიცხვი), არამედ პარადოსინ (მხოლობითი რიცხვი), რომელიც ნიშნავს ცალკე აღებულ მოციქულთა სწავლებას, ან დარიგებას, რომელიც იმ კონკრეტულ პრობლემასთანაა დაკავშირებული, რომელიც თესალონიკეს კრებაში წარმოიშვა.
თესალონიკელ ქრისტიანთა გარკვეული რიცხვი უწესოდ ცხოვრობდა. წინა წერილში (1 თესალონიკელები 5:14) პავლე «ევედრებოდა» დანარჩენ თესალონიკელ ქრისტიანებს «დაერიგებინათ უწესონი». თუმცა როგორც ჩანს, დამნაშავეებმა იგნორირება გაუკეთეს მოციქულის სიტყვებს. და ამჯერად პავლე მათ მიმართ გაცილებით მკაცრი ზომების გატარებას ურჩევდა. კერძოდ, მათგან ჩამოშორებას, ანუ მათგან თავის შორს დაჭერას, მათთან ურთიერთობის შეწყვეტას (შეად. 2 ტიმოთე 2:20-21). ამას მათთვის უნდა დაენახვებინა, რომ თავისი საქციელით სულიერი ხრამი წარმოქმნეს საკუთარ თავსა და კრების დანარჩენ წევრებს შორის. მათი ცოდვა იმაში მდგომარეობდა, რომ მუშაობა არ სურდათ (2 თესალონიკელები 3:11), იმის იმედით, რომ მათი საჭიროებების დაკმაყოფილებაზე სხვა ძმები და დები იზრუნებდნენ (მუხლი 12). მსგავსი საქციელი მოციქულთა სწავლების პირდაპირ დარღვევას წარმოადგენდა.
დასკვნა:
როგორც ვხედავთ, სიტყვა «გადმოცემა» რაიმე საკრამენტალურ აზრს კი არ ატარებს, არამედ მიუთითებს მხოლოდ მოქმედებაზე, რწმენის სხვადასხვა ჭეშმარიტებების (პარადოსეის) და კონკრეტულ პრობლემებთან დაკავშირებული მოციქულთა დარიგებების (პარადოსინ) გადაცემის παρεδωκα (პარედოკა) პროცესზე.
«რადგან მე უფლისაგან მივიღე ის, რაც გადმოგეცით (პარედოკა)» (1 კორინთელები 11.23).
ამ აზრში სიტყვა პარედოკა (გადმოგეცით) არაფრით არ განსხვავდება ზმნისაგან απαγγελλω - აპანგელლომენ (გაუწყებთ), რომელსაც მოციქული იოანე იყენებს, როდესაც ამბობს: «რაც ვისმინეთ და ვიხილეთ, იმას გაუწყებთ» 1 იოანე 1:3, ან ზმნისაგან ελαλησαν - ელალესან ებრაელების 13.7-დან (გიყვებოდნენ, გიქადაგებდნენ).
მოციქული პავლეს პარადოსეის («გადმოცემები» მრ. რცხ.) - ეს არის არა ღვთაებრივი გამოცხადების მეორე წყარო წმინდა წერილის გარდა, არამედ მხოლოდ იმ სწავლებების გადაცემა, რომლებიც წმინდა წერილზე იყო დაფუძნებული, წმინდა წერილებიდან გამომდინარეობდნენ და მის გაგრძელებას წარმოადგენდნენ (საქმეები 17.11, საქმეები 26.22-23, საქმეები 28.23, 1კორინთელები 15.1-4). პოლიკარპე სმირნელი (ქრისტიანობის მქადაგებელი II საუკუნის დასაწყისში), ასევე იყენებდა სიტყვა «გადმოცემას» ტერმინის სახით, რომელიც უბრალოდ გადაცემულ სწავლებას აღნიშნავდა:
«მივატოვოთ მრავალთა ამაო და ცრუ სწავლებები და ძველთაგანვე გადმოცემულ სიტყვებს მივმართოთ» (წერილი ფილიპელთა მიმართ, თავი VII.)
რადგანაც მართლმადიდებელი ეკლესიის «წმინდა გადმოცემა» წმინდა წერილისთვის უცხო და მის საპირისპირო სწავლებებს შეიცავს - ის მხოლოდ და მხოლოდ ადამიანურ სწავლებას წარმოადგენს (შეად. მარკოზი 7:7, კოლასელები 2:8), რომელსაც არაფერი აქვს საერთო იმ გადმოცემასთან, რომლის შესახებაც მოციქული პავლე წერდა.
5) // აგრაფები (იესო ქრისტეს გამონათქვამები, რომლებიც მოციქულთა წერილებში არ აღბეჭდილა, თუმცა ცნობილია ადრექრისტიანული მწერლების სიტყვებიდან) მოწმობენ წმინდა წერილისაგან ცალკე არსებული «ზეპირი ტრადიციის» შესახებ, რომელიც ისეთივე ავტორიტეტული იყო ადრეული ქრისტიანებისთვის, როგორც წმინდა წერილი. //
პასუხი -
თუ იესოს მსგავს გამონათქვამებს დავაკვირდებით (სინამდვილეში მათი რიცხვი ძალზედ მცირეა), აღმოვაჩენთ, რომ თითოეული მათგანი წარმოადგენს, არც მეტს არც ნაკლებს, თავისუფალ გადმოცემას, ანდა ქრისტეს სახარებისეული სიტყვების პერეფრაზირებას და აბსოლუტურად არაფერს არ უმატებენ მოციქულთა წერილებს:
«ითხოვეთ დიადი და მცირედი მოგეცემათ თქვენ; ითხოვეთ ზეციური და მიწიერი მოგეცემათ თქვენ» (კლიმენტი ალექსანდრიელი. სტრომატები. 1:24) შეად. მათე 7:7.
«სნეულებთან სნეული ვიყავი, მშივრებთან მშიერი ვიყავი, მწყურვალებთან კი მწყურვალი» (ორიგენე. კომენტარები მათეს სახარებაზე). შეად. მათე 25:34-40, 1კორინთელები 9:22.
«იყავით დახელოვნებული ზარაფნი (საფასურით ფულის დამხურდავებელი ან სარგებლით ფულის გამსესხებელი)» (კლიმენტი ალექსანდრიელი. სტრომატები. 1:28). შეად: მათე 13:44–46, ორივე იგავში მთავარი გმირები ყველაფერს, რაც კი გააჩნდათ - ზეციურ სამეფოზე ცვლიან. და ასევე: «ყველაფერი გამოსცადეთ, მიენდეთ კეთილს» (1 თესალონიკელები 5:21).
«ამიტომაც თქვა ჩვენმა უფალმა იესო ქრისტემ: რაშიც გპოვებთ, იმის მიხედვით გაგასამართლებთ» (იუსტინე ფილოსოფოსი. დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან. 47). შეად. მათე 16:27, საქმეები 17:31.
«ვინც ახლოსაა ჩემთან, ის ცეცხლთანაა ახლოს; ვინც ჩემგან შორსაა, ის შორსაა სამეფოსგან» (ორიგენე. კომენტარები იერემიას 20:8-ზე). შეად. ლუკა 12:49.
დასკვნა:
აგრაფებმა რომ წმინდა წერილის პარალელურად რწმენის მეორე წყაროს არსებობა დაადასტურონ, ე.წ. «წმინდა გადმოცემის» სახით - ისინი უნდა შეიცავდნენ იესოს სწავლებებიდან რაღაც ახალს, რაც ახალი აღთქმის წიგნებში არ არის ასახული, იმიტომ რომ ბასილი კესარიელის თანახმად, «წმინდა გადმოცემა» შეიცავს ყოველივე იმას რაც წმინდა წერილებში არ შევიდა (იხ. სულიწმინდის შესახებ. თავი 27). არდრექრისტიანული ავტორების მიერ ციტირებული აგრაფები კი, არაფერ მსგავსს არ წარმოადგენენ.
6) // ევსები კესარიელს მოჰყავს პაპიუს იეროპოლელის სიტყვები, რომლებიც იმაზე მეტყველებენ, რომ ადრეული ქრისტიანებისთვის ზეპირი გადმოცემა გაცილებით უფრო ავტორიტეტული იყო, ვიდრე მოციქულთა წერილები, და ზუსტადაც რომ ზეპირი გადმოცემა განსაზღვრავდა მათ რწმენას და არა წიგნები:
«მე არ დავაყოვნებ ჭეშმარიტების დასამტკიცებლად ჩემი განმარტებები იმით შევავსო, რაც კარგად ვისწავლე უხუცესთაგან და კარგად დავიმახსოვრე. მე სიამოვნებით ვუსმენდი არა სიტყვაუხვ მასწავლებლებს, არამედ მათ, ვინც ჭეშმარიტებას ასწავლიდა, იმათ კი არა, ვინც სხვა ადამიანების მცნებებს იმეორებენ, არამედ უფლის მიერ მოცემულს რწმენის შესახებ, რომლებიც თავად ჭეშმარიტებიდან გამომდინარეობენ. თუ მოდიოდა ადამიანი, ვისაც უხუცესებთან ჰქონდა ურთიერთობა, მე მათ საუბრების შესახებ გამოვკითხავდი: რა თქვა ანდრიამ, პეტრემ, ფილიპემ, თომამ და იაკობმა, იოანემ და მათემ ან კიდევ უფლის რომელიმე სხვა მოწაფემ; ვუსმენდი, რას ამბობდა არისტიონი ან უხუცესი იოანე, უფლის მოწაფენი. მე მესმოდა, რომ წიგნები იმდენ სარგებელს ვერ მომიტანდნენ, რამდენსაც ცოცხალი, სულში ჩამწვდომი ხმა». (ევსები კესარიელი, წიგნი 3.39.3-4.) //
პასუხი -
პირველ რიგში, მოყვანილ მონაკვეთში პაპიუსი საუბრობს არა «ყველა ადრეული ქრისტიანის» სახელით, არამედ მხოლოდ თავის საკუთარ პოზიციას გამოხატავს. მეორე, არაფერი მიუთითებს იმაზე, რომ სიტყვა «წიგნებში» პაპიუსს მოციქულთა წერილებიც ჰქონდა მხედველობაში. თუ მაინც და მაინც ამ ვერსიაზე დავრჩებით, მაშინ ძალიან უცნაური სურათი იქმნება:
- პაპიუსისთვის, რატომღაც, მოციქულების შესახებ მესამე პირების მოგონებები უფრო ავტორიტეტული და სასურველია, ვიდრე თავად მოციქულების პირადი წერილები, რომლებიც საკუთარი ხელით დაწერეს.
- მესამე პირების მონათხრობებში, პაპიუსისთვის «ცოცხალი, სულში ჩამწვდომი ხმა» ჟღერს, ხოლო მოციქულთა პირად წერილებში მოციქულების ხმა რატომღაც აღარ ჟღერდა.
კონტექსტში პაპიუსი საუბრობს ადამიანებზე, რომლებიც პირადად იცნობდნენ მოციქულებს. ამიტომ უფრო გონივრული იქნებოდა გვეფიქრა, რომ წიგნებზე საუბრისას, პაპიუსს მხედველობაში ჰქონდა ასეთი ადამიანების მიერ დაწერილი წერილობითი მოგონებები, იმიტომ რომ მათ პირად ცოცხალ დამოწმებას უფრო დიდი სარგებელი მოჰქონდა პაპიუსისთვის, ვიდრე მათ წიგნებს. მე-2 საუკუნის ყველა ქრისტიანი ავტორებისთვის, მოციქულთა წერილები უდავო ავტორიტეტს წარმოადგენდა და სრულიად გაუგებარია, პაპიუსის შემთხვევაში რატომ უნდა ყოფილიყო სხვაგვარად?
მათთან ურთიერთობისას, ვინც პირადად იცნობდა მოციქულებს, პაპიუსს რაიმე კრიტერიუმი უნდა გამოეყენებინა იმის ავთენტურობის დასადგენად, რასაც მას უყვებოდნენ იმის შესახებ, რის შესახებაც «ანდრია, პეტრე, ფილიპე, თომა და იაკობი, იოანე და მათე ან კიდე უფლის რომელიმე სხვა მოწაფე» ასწავლიდა. აშკარაა, რომ ასეთი კრიტერიუმი მხოლოდ მოციქულთა პირადი წერილები შეიძლება ყოფილიყო.
ზუსტად ასე იყო, მაგალითად, ირინეოს ლიონელისათვის. იმას, რასაც ირინეოსი პოლიკარპე სმირნელისაგან ისმენდა მოციქული იოანეს შესახებ – ის წმინდა წერილებს ადარებდა, და თავად პოლიკარპე სმირნელიც მოციქული იოანეს შესახებ მხოლოდ იმას ყვებოდა, რაც მოციქულთა წერილებთან იყო თანხმობაში:
«მაშინდელი მოვლენები ეხლანდელზე უკეთ მახსოვს (ბავშვობაში გაგებული სულთან ხორცდება). მე შემიძლია გაჩვენოთ, თუ სად იჯდა და საუბრობდა ნეტარი პოლიკარპე, შემიძლია მოგიყვეთ მის გასვლებსა და შემოსვლებზე, მისი ცხოვრების თავისებურებებზე, მის გარეგნობაზე, იმ საუბრებზე, რომლებსაც ხალხთან მართავდა, იმის შესახებ, თუ როგორ ჰყვებოდა იოანესთან და იმ დანარჩენებთან შეხვედრების შესახებ, ვინც საკუთარი თვალით იხილეს უფალი, იმის შესახებ, თუ როგორ იხსენებდა ის მათ სიტყვებს, რაც მას მათგან უფლის შესახებ მოუსმენია, მისი სასწაულებისა და სწავლებების შესახებ. პოლიკარპე ზუსტად იმას გადმოსცემდა, რაც მათგან მიიღო, რომლებმაც სიცოცხლის სიტყვა იხილეს, ყველაფერი წმინდა წერილების თანახმად» (ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია, წიგნი 5.20. ირინეოს ლიონელის წერილი ფლორინის მიმართ).
7) // ტერტულიანე გადმოცემას წმინდა წერილის პარალელურად ქრისტიანული რწმენის მეორე წყაროდ აღიარებდა: «[1] მაშ როდემდე უნდა დავდიოდეთ წინ და უკან ამ მოლიპულ ბილიკზე, როდესაც ძველთაგანვე ფესვგადგმული პრაქტიკა გაგვაჩნია, რომელიც წინასწარ იყო განსაზღვრული? ის თუ წმინდა წერილის არანაირი ტექსტით არ არის დადგენილი, სამაგიეროდ ნამდვილად გამაგრებულია ჩვეულებით, რომელიც ეჭვგარეშე მომდინარეობს გადმოცემიდან (de traditione). რადგან როგორ შეიძლება რაიმეს ისე მიღება, თუ ის ჯერ გადაცემული (traditum) არ ყოფილა? მაგრამ შენ ამბობ: «მაშინაც კი, თუ გადმოცემის კეთილსახიერი საბაბით აღსრულდება რაიმე, უნდა გამოირკვეს, დგას თუ არა ამ ყველაფრის უკან წმინდა წერილის ავტორიტეტიო».3 [2] ამიტომ მოდი გამოვიკვლიოთ: [სწორია, რომ] არ უნდა მივიღოთ გადმოცემა, იმის გარდა, რაც დაწერილ იქნა? რა თქმა უნდა, ჩვენ უარს ვიტყვით მის მიღებაზე, თუ იმის პრეცენდენტები არ არსებობს, როდესაც ჩვენ წმინდა წერილებიდან ყოველგვარი მტკიცებულების გარეშე, მხოლოდ «გადმოცემის» სახელით, მივიღეთ რამე და შემდეგ ჩვეულების მიზეზით ვინახავდით მას. საერთოდ კი, როდესაც [უკვე] სანათლავ ემბაზთან მივდივართ, ცოტა ხნით ადრე კი, ეკლესიაში წინამძღვრის ხელმძღვანელობით საჯაროდ ვადასტურებთ, რომ ზურგს ვაქცევთ ეშმაკს, მის მიმზიდველ სიტყვებსა და მის ანგელოზებს.
[3] შემდეგ, წყალში სამჯერ ჩაძირვის შემდეგ, კიდევ უფრო ნათლად ვპასუხობთ [წინამძრვარს] სიტყვებით, რომლებიც უფალმა დაადგინა სახარებაში. როდესაც [ემბაზიდან] ამოვყავართ, როგორც ახალშობილი ამოჰყავთ, ჩვენ გემოს ვუსინჯავთ რძის, თაფლისა და წყლის ნაზავს და, იმ დღიდან მოყოლებული, მთელი კვირის განმავლობაში, თავს ვიკავებთ ყოველდღიური განბანვისაგან. ევქარისტიის საიდუმლოს, რომლის აღსრულებაც უფალმა უბრძანა ყველას საჭმლის მიღების წინ, უშუალოდ წინამძრვრების (praesidentium) ხელიდან ვიღებთ. ჩვენ ყოველდღიურად აღვასრულებთ შესაწირავს გარდაცვლილთათვის მათ დაბადების დღეს.4 [4] უფლის დღეს კი [ანუ კვირას] დაუშვებლად მივიჩნევთ მარხვას ან მუხლებზე ლოცვას. ამავე თავისუფლებით ვტკბებით პასექის დღიდან მოყოლებული ორმოცდამეათე დღემდე პერიოდის განმავლობაში. თუმცა განვიცდით და რთულად გადაგვაქვს, როდესაც ჩვენი თასიდან გადმოვარდნილი წვეთი ან ჩვენი პურის ნამცეცი მიწაზე ეცემა. ნებისმიერი წარმატებისა და წინ წასვლისას, ნებისმიერი გასვლისა და შემოსვლისას, როდესაც ტანთ ვიცვამთ და ფეხზე ვიცვამთ, განბანებისა და საჭმლის მიღების წინ, სანათების ანთებისას, დაძინების წინ, დაჯდომისას თუ რაიმე საქმის კეთების წინ, ჩვენს სხეულს პირჯვარს ვსახავთ (signaculo terimus). [1] თუ ამ და სხვა მსგავსი წესების წმინდა წერილით დასაბუთებას მოითხოვ, ვერანაირ [ასეთ საფუძველს] შენ ვერ იპოვი: მათ საფუძვლად შენ მოგიყვანენ გადმოცემას როგორც მის შემოქმედს, წეს-ჩვეულებებს როგორც მათ მიმღებს და რწმენას როგორც მათ დამცველს» (გვირგვინის შესახებ, 3-4.) //
პასუხი -
ლათინური სიტყვა TRADITIO, რომელიც მართლმადიდებლურ თარგმანებში ნათარგმნია სიტვით «გადმოცემა», ტერტულიანესთვის (ისევე როგორც მე-2-3 საუკუნის სხვა ავტორებისთვის) ნიშნავდა არა წმინდა წერილის პარალელურად მრწამსის მეორე წყაროს, ან რომელიმე მის დანამატს, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ, წმინდა წერილების განმარტებას, რომელიც იმ მრწამსში იყო გამოხატული, რომელსაც ტერტულიანე ასევე უწოდებს Regula Fidei - რწმენის წესები (იხ. პრესკრიფციის შესახებ, 13) სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, TRADITIO – ესაა წმინდა წერილის ჭეშმარიტებების ქადაგება.
საეკლესიო პრაქტიკები, რომელთა შესახებაც ტერტულიანე საუბრობს მოყვანილ მონაკვეთში - წმინდა წერილი ტექსტით არ არიან დადგენილნი, თუმცაღა, მისი აზრით, ისინი წმინდა წერილის სწავლებიდან (ანუ TRADITIO) გამომდინარეობენ. ზუსტად ამ გაგებით წარმოადგენს TRADITIO მათ «შემოქმედს». მათგან განსხვავებით - გვირგვინების ტარების წეს-ჩვეულება, თუმცა პირდაპირ არ იკრძალება წმინდა წერილის მიერ, მაგრამ წინააღმდეგობაში მოდის მის სწავლებებთან, რადგან თავისი ფესვებით წარმართული რელიგიიდან იღებს სათავეს. ეს რომ დაამტკიცოს, ტერტულიანე წმინდა წერილს მიმართავს:
«ამგვარად, ჩვენს წინაშე წარმოდგენილია საკმარისი მტკიცებულებები იმისა, რამდენად მიუღებლად უნდა მიგვაჩნდეს ჩვენთვის თავზე გვირგვინის დადგმა, რომელიც თავდაპირველად მათ მიერ იქნა მოცემული, ვისაც წარმართული სამყარო ღმერთებად მიიჩნევენ, და ვისაც განადიდებს ამგვარი მითითებები... თუ ეშმაკი, დასაწყისიდანვე მატყუარა, კერპთაყვანისმცემლობის თავის ტყუილს ასეთი სახითაც კი აღასრულებს, მაშინ ეჭვგარეშეა, რომ მან წინასწარ ისიც მოამზადა, რისი დახმარებითაც შეჰყავს ამ შეცდომაში სხვები. ამგვარად, როგორ შეიძლება იმ ადამიანებს შორის, რომლებიც ჭეშმარიტ ღმერთს ეკუთვნიან, არსებობდეს ის, რაც ეშმაკის მსახურების მიერ ვრცელდება, რომელთათვისაც იყო თავიდანვე ეს ყოველივე განკუთვნილი, და რომ უკვე მაშინვე ეძღვნებოდა კერპთაყვანისმცემლობის საქმეს რეგულარულად კერპების მონაწილეობით… ჩვენთან, [ქრისტიანულ] თემში არ უნდა გამოიყენებიდეს ის, რისი პოვნაც შეუძლებელია ღვთისადმი მსახურების [დადგენილ პრაქტიკაში]. რა შეიძლება იმაზე შეუფერებელი იყოს ღვთისთვის, როგორც ის, რაც კერპის საკადრისია?... წარმოიდგინე ტყის ტევრი და დაფიქრდი, რამდენი კვრინჩხის ბუჩქი შეიძლება შიგ იმალებოდეს. არაფერს არ უნდა ვაძლევდეთ კერპს და ზუსტად ასევე არაფერი არ უნდა ავიღოთ მისგან. თუ საკერპეში წოლა უცხოა რწმენისთვის, მაშ სხვების წინაშე საკერპო სამოსლით წარდგენა [რაღას ნიშნავს]? რა აქვთ საერთო ქრისტეს და ბელიარს? (2 კორინთელები 6:14-18). და ზუსტად ამიტომ გაექეცით [ყველაფერ ამას]. მოციქული მოგვიწოდებს, რომ შორ მანძილზე ვიდგეთ [ყოველგვარი] კერპთმსახურებისაგან – არავითარ შემთხვევაში არ მივუახლოვდეთ, იმიტომ რომ მიწიერი დრაკონი იმ ადამიანებსაც კი ნთქავს თავისი სუნთქვის ცეცხლით, რომლებიც გარკვეულ მანძილზე დგანან (2 კორინთელები 6:14-18). [8] კიდევ უფრო [უღრმავდება საკითხს] იოანე, როდესაც ამბობს: «შვილებო! დაიცავით თავი კერპთაგან» (1 იოანე 5:21), – უკვე არა კერპთმსახურებისაგან როგორც წეს-ჩვეულებისგან, არამედ თავად მათი გამოსახულებებისაგან. იმიტომ რომ, შენთვის, როგორც ცოცხალი ღმერთის ანარეკლისათვის, შეუფერებელია კერპის, მკვდრის სახედ გახდომა. და ჩვენ დღემდე [იმით ვართ დაკავებულნი, რომ] თავად ამ სამოსის [ანუ გვირგვინის] დამახასიათებელ ნაკვთებს ვადგენთ, მისი წარმომავლობის შესწავლის საფუძველზე და კერპების თაყვანისცემის პრაქტიკაში მისი გამოყენების მიზეზის გამო» (გვირგვინის შესახებ, თავი 7,8,10.)
უნდა აღინიშნოს, რომ ტერტულიანე მის მიერ ჩამოთვლილი საეკლესიო პრაქტიკების სამოციქულო წარმომავლობაზე არ საუბრობს და უკვე ამიტომ არაა საუბარი «წმინდა გადმოცემაზე» მართლმადიდებლური და კათოლიკური ეკლესიების გაგებით. რადგან არც მართლმადიდებელ და არც კათოლიკურ ეკლესიებში არ აგემოვნებენ ნათლობის შემდეგ რძის, თაფლისა და წყლის ნაზავს. ნათლობის შემდეგ ერთი კვირის განმავლობაში თავს არ იკავებენ ჰიგიენური პროცედურებისგან (ბანაობისგან და დუშის მიღებისგან); არ იღებენ ევქარისტიის პურსა და ღვინოს საჭმლის მიღების დროს; თავისუფლად ლოცულობენ მუხლებზე დაჩოქილნი კვირა დღეს და პასექიდან (აღდგომიდან) - ორმოცდამეათე დღემდე პერიოდის განმავლობაში; და ჯვრის გამოსახულებაც კი, რომლის შესახებაც ტერტულიანე საუბრობს (ერთი თითით შუბლზე ჯვრის გამოსახვა) პრაქტიკაში არ გვხვდება. ასევე, მე-11 თავში ტერტულიანე საუბრობს ქრისტიანებისთვის სამხედრო სამსახურის დაუშვებლობის შესახებ, როგორც წმინდა წერილის სწავლებებისათვის შეუფერებელ რამეზე, თუმცა მართლმადიდებლობაში და კათოლიციზმში ამ «გადმოცემას» უარყოფენ.
8) // მართლმადიდებლური გადმოცემის წყაროს ის წარმოადგენს, რასაც თავად მოციქულები ამბობდნენ. ის, რის შესახებაც მოციქულები ასწავლიდნენ - მათ თავის მოწაფეებს გადასცეს, მოციქულთა მოწაფეებმა თავის მოწაფეებს და ასე ჯაჭვურად ინახება მოციქულთა გადმოცემა მართლმადიდებელ ეკლესიაში დღევანდელ დღემდე //
პასუხი -
თუ იმ სწავლებებს მივმართავთ, რომლებიც საყოველთაოდ მიღებული და გავრცელებული იყო ნიკეამდელ ქრისტიანობაში, ჩვენ აღმოვაჩენთ, რომ მრავალი მათგანი მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ უარყოფილია. მაგალითად, სწავლება იმის შესახებ, რომ ქრისტეს ათასწლიანი სამეფო დამყარდება დედამიწაზე (ამის შესახებ ასწავლიდნენ პაპიუს იეროპოლელი, იუსტინე, ირინეოს ლიონელი), ქრისტიანთათვის სამხედრო სამსახურის დაუშვებლობის შესახებ (ამის შესახებ ყველა ნიკეამდელი მასწავლებელი ასწავლიდა), იმის შესახებ, რომ დაბადების 6:2-ში მოხსენიებული ღვთისშვილები დაცემული ანგელოზები იყვნენ (ამის შესახებ ყველა ნიკეამდელი მასწავლებელი ასწავლიდა) და მრავალი სხვა.
ასევე, ნიკეამდელ ქრისტიანობაში არ იყო ხატების თაყვანისცემა, მარიამის ტაყვანისცემა, ანგელოზებისა და «წმინდანების» თაყვანისცემა. არ არსებობდნენ პატრიარქები და მიტროპოლიტები, რიტუალური ღვთისმსახურება, ჯადოსნური შესამოსელი, მისტიური სარიტუალო საგნები და ა.შ.
მოყვანილი მაგალითები საკმარისია იმის დასანახავად, რომ მართლმადიდებლურ სწავლებასა და ნიკეამდელი ქრისტიანობის მრავალ სწავლებებს შორის - არანაირი კავშირი არ არსებობს. ამიტომ იმის მტკიცებას, რომ მართლმადიდებელი ეკლესიის «წმინდა გადმოცემა» მან მოციქულებისაგან მიიღო ჯაჭვურად – არანაირი საფუძველი არ გააჩნია.
9) // «წმინდა გადმოცემის» უარყოფის შემდეგ, პროტესტანტული სამყარო მრავალ მიმართულებებად გაიხლიჩა – ბაპტისტები, ადვენტისტები, იეჰოვას მოწმეები და ა.შ. მისგან განსხვავებით კი, მართლმადიდებელი ეკლესია ერთობას ინარჩუნებს, იმიტომ რომ მას «წმინდა გადმოცემა» აქვს. //
პასუხი -
ის, რომ «წმინდა გადმოცემა» გახლეჩვისაგან იცავს - სიმართლეს არ შეესაბამება. მაგალითად, ერთ დროს იმპერიის ერთიანი ეკლესია, მიუხედავად იმისა, რომ მასში «წმინდა გადმოცემის» შესახებ ასწავლიდნენ - უკვე მე-12 საუკუნისთვის გაიხლიჩა კათოლიკურ, მართლმადიდებელ, აღმოსავლეთის ასურულ, სომხურ სამოციქულო და სხვა ეგრეთ წოდებულ ძველ-აღმოსავლურ ეკლესიებად. ყველა ამ კონფესიებს გააჩნიათ დოქტრინალური და რიტუალური განსხვავებები, თუმცა ყველა მათგანი ერთი და იმავე «წმინდა გადმოცემას» ციტირებენ.
გარდა ამისა, თითოეულ ამ ეკლესიებში გახლეჩის პროცესები შემდგომაც გაგრძელდა. მაგალითად, რუსეთსა და უკრაინაში, გარდა მოსკოვის საპატრიარქოს რუსული მართლმადიდებელი ეკლესიისა, «ჭეშმარიტი მართლმადიდებელი ეკლესიის» წოდებაზე კიდევ ათეულობით მიმდინარეობები აცხადებენ პრეტენზიას.
ასევე, უნდა აღინიშნოს, რომ მართლმადიდებელი ეკლესიის ერთობა, ყველა დროს ნარჩუნდებოდა არა საღვთისმეტყველო დისკუსიებით ან «წმინდა გადმოცემის» კვლევით, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ სახელმწიფოს მხრიდან რეპრესიული ზომებით – მასიური მკვლელობებით და მათი დევნით, ვისკენაც საეკლესიო ელიტა გაიშვერდა თითს.
---------------------------------------------
Комментариев нет:
Отправить комментарий