вторник, 5 августа 2014 г.

„წმინდა ნაწილების“ კულტის შესახებ



«აი რას ამბობს იეჰოვა: "წყეულია ის, ვინც ადამიანზე ამყარებს იმედს, ხორციელის მკლავს ენდობა და ვისი გულიც შორდება იეჰოვას"» (იერემია 17:5).


ბიბლიური თვალსაზრისი გარდაცვლილთა სხეულების შესახებ
„წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის წარმართული ფესვები
„წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტი ქრისტიანულ ეკლესიაში
„წმინდა ნაწილები“, ფული და სიცრუე
საერთო სული წარმართულ და ქრისტიანულ კულტებში
გამართლების მცდელობები და მათი შეუსაბამობები

დასკვნა



«წმინდა წამებულთა წმინდა სხეულებსაუცილებლად უნდა მიეგოს პატივი, რადგან ამ წმინდა ნაწილების საშუალებით მრავალი სიკეთე გადმოდის ღვთისაგან ადამიანებზე. ამიტომ, ისინი, ვინც საჭიროდ არ თვლის რელიქვიების თაყვანისცემას და მათთვის პატივის მიგებასდაწყევლილნი უნდა იყვნენ, როგორც უკვე დიდი ხნის წინ დაწყევლა ეკლესიამ ასეთები და ახლაც წყევლის» (ტრიენტის მსოფლიო კრების დადგენილებიდან).



  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის რელიგიური პრაქტიკა არა მხოლოდ დიდ გაკვირვებას იწვევს გულწრფელი მორწმუნეების მხრიდან, არამედ ასევე სერიოზულ კითხვებსაც ბადებს მათში. მაგალითად, ღვთის განზრახვას წარმოადგენს თუ არა ის, რომ ცოცხალმა ადამიანებმა მოძებნონ და ამოთხარონ საფლავებიდან, ოდესღაც გარდაცვლილი ადამიანების სხეულის ნაწილები, დაანაწევრონ ისინი, ატარონ ისინი საჯაროდ გამოსაფენად, გამოფინონ ეკლესიებში, მუხლი მოიყარონ მათ წინაშე, კოცნონ და ყოველგვარი პატივი მიაგონ მათ? დაფუძნებულია თუ არა ასეთი პრაქტიკა წმინდა წერილზე? და თუ არა, მაშინ როგორ გაჩნდა ის და როდის შევიდა საეკლესიო ტრადიციების რიგებში? ქრისტიანებს, რომლებიც ღვთის სიტყვით ხელმძღვანელობენ, როგორი დამოკიდებულება უნდა ჰქონდეთ მოცემული წეს-ჩვეულების მიმართ? ამ სტატიაში ჩვენ შევძლებთ უფრო დაწვრილებით განვიხილოთ ზემოთ ჩამოთვლილი საკითხები.



          ბიბლიური თვალსაზრისი გარდაცვლილთა სხეულების შესახებ



  პირველ რიგში ღიად უნდა ითქვას, რომ „წმინდა ნაწილების“ რელიგიურ ჩვეულებას არაფერი საერთო არ აქვს ბიბლიასთან. «ახალი კათოლიკური ენციკლოპედია» აღიარებს:
«ტყუილად დაიწყებთ წმინდა ნაწილების კულტის მხარდაჭერის ძებნას ძველ აღთქმაში, და ახალ აღთქმაშიც ძალიან ცოტა რამ არის ნათქვამი წმინდა ნაწილებზე».

  კაცობრიობის ისტორიის განმავლობაში, ღვთის ერის მსახურებაში, მსგავსი კულტი არასოდეს არ არსებობდა. ღმერთს არასოდეს მოუწოდებია ადამიანებისთვის, რომ მიცვალებულთა ნარჩენებისათვის რაიმე ღვთაებრივი სიწმინდის ან განსაკუთრებული განკურნების ან კურთხევის ძალა მიენიჭებინათ. გარდაცვლილი წმინდანები ისევე უნდა დამარხულიყვნენ, როგორც ნებისმიერი სხვა გარდაცვლილები, მათი საფლავების შემდგომი ყოველგვარი გახსნისა და, მით უმეტეს, მათი გვამებიდან ნაწილების მოჭრის გარეშე (შეადარეთ დაბადება 23:9; მათე 27:60). ზოგ შემთხვევებში გარდაცვლილთა სხეულებს კრემაცია უკეთდებოდათ (1 სამუელი 31:8-13). წმინდა წერილში ჩვენ ვერ ვნახავთ იმის ვერცერთ მაგალითს, რომ გარდაცვლილის სხეულისაგან რომელიმე მისი ნაწილი მოეჭრათ და შემდეგ საჯაროდ გამოეფინათ ის განსაკუთრებული თაყვანისცემის მიზნით. მსგავსი პრაქტიკა აბსოლუტურად უცხოა ბიბლიური ჭეშმარიტებისათვის.

  ამის ერთ-ერთ მიზეზს ის წარმოადგენდა, რაც ღვთის კანონში იყო ნათქვამი, კერძოდ ის, რომ გვამთან შეხება აუწმინდურებს ცოცხალ ადამიანს.

  «ვინც ადამიანის გვამს შეეხება, ... უწმინდური იქნება... ვინც მკვდარს, გვამს შეეხება» (რიცხვნი 19:11,13). «არავინ გაიუწმინდუროს თავი თავის ხალხს შორის მკვდრის გამო» (ლევიანები 21:1,10,11).

  ღვთის მითითების თანახმად, გარდაცვლილი ადამიანის სხეული უწმინდურად ითვლებოდა და ხალხი არ უნდა შეხებოდა მას (რიცხვნი 9:6; იეზეკიელი 44:25). კანონის თანახმად, თუ ადამიანი გარდაცვლილს შეეხებოდა, შემდგომ კი, მაგალითად, ტაძარში შევიდოდა, ასეთი ადამიანი უნდა ჩაექოლათ. მსგავსი საქციელი დიდ ცოდვად ითვლებოდა! ეს იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერ გვამს – «მკვდარს», გინდა წმინდის იყოს ის გინდა არაარა თუ არ შეუძლია რაიმე სიწმინდეზე ჰქონდეს „პრეტენზია“, არამედ პირიქით, ღვთის თვალში სრულიად უსარგებლო რამეს წარმოადგენს. იესომაც დაადასტურა მოცემული მდგომარეობაროდესაც «მკვდრების ძვლები» შეადარა «ყოველგვარ უწმინდურებას» (მათე 23:27).

  ასევე საჩვენებელია მეფე იოშიას მაგალითი, რომელმაც გარდაცვლილი ადამიანების ძვლები გამოიყენა, კერპთაყვანისმცემელთა სამსხვერპლოს წასაბილწად.

  «გაგზავნა ხალხი, სამარხებიდან ძვლები ამოაღებინა და სამსხვერპლოზე დაწვა, რომ წაებილწა ის» (2 მეფეები 23:16).

  გვამთა ნარჩენების გამოყენება თუ უდაო წაბილწვას ემსახურებოდა, მაშინ რომელ სიწმინდეზე შეიძლება იყოს დღეს ლაპარაკიგასაკვირი არ არის, რომ ისტორიკოსმა ფილიპ შაფმა ასეთი დასკვნა გააკეთა:

  «წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა ვერ წამოვიდოდა იუდაიზმიდან, რადგან ძველიაღთქმისეული კანონი მკაცრად კრძალავდა გარდაცვლილთა სხეულებისა და გვამთა ნარჩენების შეხებას, რადგან ეს წაბილწვად ითვლებოდა (რიცხვები 19:11 და შემდგომ; 21:19)» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომი II).

  მეფე იოშიას შემთხვევაში ჩვენ მეორე ნათელ მაგალითსაც ვხედავთ. როდესაც იმის საკითხი დადგა, თუ რა ექნათ "ჭეშმარიტი ღვთის კაცის" ნაწილებისთვის, რომლის საფლავიც იმავე ადგილას იქნა ნაპოვნი, მეფემ განკარგულება გასცა: «დაასვენეთ, ხელს ნუ ახლებთ მის ძვლებს» (2 მეფეები 23:17,18). როგორც ვხედავთ, წმინდანის ნაწილები არ ამოუღიათ განსაკუთრებული თაყვანისცემის მიზნით, ისინი არ გამოუფენიათ საჯაროდ და არ გამოუყენებიათ მეფე იოშიას ღვთისმოსაწონი ქმედებების მხარდასაჭერად. ღვთის ნება იმაში არ მდგომარეობდა, რომ ისინი რაიმე მსგავსი სახით გამოეყენებინათ. პირიქით, გარდაცვლილი წმინდანის ხსოვნისადმი პატივისცემა იმაში გამოიხატებოდა, რომ მის ნაწილებს "არავინ ახლებდა ხელს".

  მსგავსადვე მოექცნენ, პირველი ქრისტიანი წამებულის, სტეფანეს სხეულს, ადრეული ქრისტიანები. ბიბლია გვეუბნება, რომ "ღვთისმოშიშმა კაცებმა სტეფანეს ცხედარი დასამარხად წაიღეს", და არ დაუწყიათ მისი დანაწევრება და მისი ნაწილების, განსაკუთრებული თაყვანისცემის მიგების მიზნით გამოყენება (საქმეები 8:2). ერთადერთნი ვინც პირველი ქრისტიანების სხეულებს ანაწევრებდნენ, მათი სასტიკი მდევნელები და გარეული ცხოველები იყვნენ, სიკვდილის არენებზემოციქულთა თანამედროვე ქრისტიანებს, თავში აზრადაც კი არ მოსდიოდათ, რომ თავისი თანამორწმუნეების გვამები, დღეს გაბატობენული ცერემონიებით გარემოეცვათ.

  მაშ ასე, როგორც წმინდა წერილის საფუძველზე შეგვიძლია დავინახოთ, მკვდრები აუცილებლად უნდა დამარხულიყვნენ, თანაც ღმერთი იმაზე მიუთითებდა, რომ გარდაცვლილი ადამიანის გვამის შემდგომი შეხება ცოცხალ ადამიანს აუწმინდურებდა. გარდაცვლილი გვამის დანაწევრების და შემდგომ ამ ნაწილებისათვის განსაკუთრებული პატივის მიგების შესახებ, ღმერთს არავითარი განკარგულება არ მოუცია. პირიქით, როგორც ბიბლიიდან ჩანს, ადამიანთა გვამებისადმი მსგავსი მოქცევა, გარდაცვლილის მიმართ განსაკუთრებული გულისწყრომის ან უპატივცემულობის მაგალითი იყო (შეადარეთ მსაჯულები 19:29,30; 20:3-7; 1 სამუელი 31:8-10). მაშ საიდან იღებს სათავეს, გარდაცვლილი ადამიანების „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის პრაქტიკა?


         „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის წარმართული ფესვები


  ამ პრაქტიკის, ქრისტიანულ რიტუალურ სისტემაში შეღწევამდე დიდი ხნით ადრე, გვამთა ნაწილების თაყვანისცემის ჩვეულება, საკმაოდ ფართოდ გამოიყენებოდა სხვადასხვა წარმართულ რელიგიურ კულტებში. ალექსანდრე ხისლოპის წიგნში "ორი ბაბილონი", მზგავსი ტრადიციების ზოგიერთ მაგალითზეა საუბარი:

  «თუ მეხუთე საუკუნეში ის ადამიანები, რომლებიც ქრისტიანობას ეკუთვნოდნენ, ჯერ მხოლოდ იწყებდნენ ყოველგვარი ხარახურისა და დამპალი ძვლების თაყვანისცემისაკენ გზის გაკაფვას, შედარებით ადრეულ საუკუნეებში, ჯერ კიდევ წმინდანებისა და წამებულთა თაყვანისცემის წარმოშობამდე, წარმართულ სამყაროში თაყვანისცემის ზუსტად ასეთივე ფორმა თავგამეტებით ყვაოდა. საბერძნეთში გვამთა ნაწილების მიმართ ცრუმორწმუნეობრივი დამოკიდებულება, განსაკუთრებით კი გაღმერთებული გმირების ნაწილების მიმართ, კერპთაყვანისმცემლობის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა. პავსანიუსის, უძველესი ისტორიის ბერძენი მკვლევარის ნაშრომები, სავსეა ამ ცრურწმენების მოხსენიების მაგალითებით. მაგალითად, ტროელი გმირი ჰექტორის ძვლები, სათუთად ინახებოდა თებეში. "ისინი [თებეს მცხოვრებნი], - წერს პავსანიუსი, - ამბობენ, რომ ჰექტორის ძვლები აქ ტროადან იყო მოტანილი როგორც ორაკულის შემდგომი წინასწარმეტყველების შესრულება: "თებეელებო, რომლებიც ქალაქ კადმუსში ცხოვრობთ, თუ  გინდათ თქვენ ქვეყანაში ცხოვრება და გინდათ რომ უდიდესი სიმდიდრით დაჯილდოვებულნი იყოთ, მაშინ გადაიტანეთ ჰექტორის, პრიამეს ვაჟის ძვლები, აზიიდან თქვენთან და პატივი მიაგეთ გმირს, იუპიტერის განსადიდებლად". კიდევ ბევრი მსგავსი მაგალითების მოყვანა შეიძლება ამავე ავტორის ნაშრომებიდან. ძვლებს მოწიწებით ინახავდნენ და თაყვანს სცემდნენ ყველგან, სადაც მათი სასწაულმოქმედი ძალის სწამდათ.
ბუდისტური სისტემა ადრეული დროიდანვე საზრდოობდა „წმინდა ნაწილების“ მეშვეობით, რომლებიც ზუსტად ისეთივე სახით "ახდენდნენ სასწაულებს", როგორც ამას წმ. სტეფანეს და "ოცი წამებულის" წმინდა ნაწილები ახდენდნენ. წიგნში "მახავანსო", ბუდისტური რწმენის ერთერთ ძირითად სტანდარტში, ბუდის „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემაზეა საუბარი: "მტრებზე გამარჯვებულის ნაწილები სპეციალურ სანახებში უნდა იქნეს მოთავსებული და მღვდელთა შესაკრებელში უნდა იქნას შეტანილი. მათ ასეთი სიტყვებით უნდა მიმართონ: "საქმეები, რომლებიც მე უნდა შემესრულებინა, ამ ნაწილებში იქნებიან დასრულებული".
  ...ბუდისტთა შორის თაყვანს სცემენ ასევე ბუდას კბილებს. "დევას მეფევ, - ამბობს ბუდისტი მისიონერი, რომელიც ცეილონზე გაგზავნეს რაჯასთან, იმისათვის რომ რამოდენიმე წმინდა ნაწილი ჩამოეტანა, - დევას მეფევ, შენთანაა (ბუდას) ეშვი და ასევე ღვთაებრივი მასწავლებლის წვივის ძვალი. დევას მბრძანებელო, ნუ იყოყმანებ, მიიღე ლანკას მიწის გადარჩენის გადაწყვეტილება". ამ ნაწილების სასწაულმოქმედი ძალა შემდეგში გამოიხატება: "ქვეყნიერების მხსნელი (ბუდა), პარინიბანანში (ან საბოლოო განთავისუფლება - ანუ მისი სიკვდილის შემდეგ) გადასვლის შემდეგაც კი ახდენდა მრავალ სრულყოფილ ქმედებებს, თავისი გვამის ნაწილების დახმარებით, კაცობრიობის სულიერი ნუგეშისა და ფიზიკური აყვავებისათვის". ჟურნალში Asiatic Researches ბუდას ამ ნაწილების შესახებ, ერთმა საინტერესო ცნობამ გაიელვა, რომელიც კარგად ხსნის, ბუდისტური თაყვანისცემის ამ უძველესი ფორმის ჭეშმარიტ წარმომავლობას: "ბუდას ძვლები და კიდურები მთელი მსოფლიოს მაშტაბით იქნა მიმოფანტული, ისევე როგორც ოსირისისა და იუპიტერისა. მათი პოვნა და განსასვენებელში მოთავსება, მათი შთამომავლების და მიმდევრების უპირველეს ვალდებულებას წარმოადგენდა. ...ყოველწლიურად იმართება ამ ნაწილების ძიების რიტუალური წარმოდგენები, რომლებიც საგულდაგულოდ იმიტირებული მწუხარებითა და დარდით იმართება, მანამ, სანამ საბოლოოდ, მღვდელი არ გამოაცხადებს საჯაროდ, რომ წმინდა ნაწილები ნაპოვნია. ასეთი რიტუალი დღევანდელ დღემდე, იმ რამოდენიმე ტარტარიული ტომის მიერ აღესრულება, რომლებიც ბუდას რელიგიას უჭერენ მხარს. ზეცის სულის ძის ძვლების თაყვანისცემა, ასევე ზოგიერთ ჩინურ ტომებსაც ახასიათებთ".
ამგვარად, სავსებით ნათელია, რომ „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემა -მხოლოდ ნაწილია ზუსტად იმ ცერემონიებისა, რომლებიც მიმართული იყო ოსირისის (ანუ ნიმროდის) ტრაგიკული სიკვდილის მოხსენიებისაკენ, რომელიც, როგორც მკითხველს ახსოვს, თოთხმეტ ნაწილად იქნა დანაწევრებული, რომლებიც მისი განდგომილებითა და ცრუ რწმენით დასნეულებულ, მრავალ რეგიონში იქნა დაგზავნილი, რათა შიში აღეძრათ ყოველ მათგანში, ვისაც მისი მაგალითისამებრ სურდა მოქცევა. ხოლო როდესაც განდგომილებმა პირვანდელი ძალაუფლება დაიბრუნეს, პირველი, რაც მათ გააკეთეს ის იყო, რომ კერპთაყვანისმცემლობის მთავარი წინამძღვრის დანაწევრებული გვამის ნაწილების ძებნა დაიწყეს, იმისათვის რომ სამარხში ჩაედოთ ისინი შემდგომ თაყვანსაცემად. აი როგორ აღწერს ამ ძიებას პლუტარქე: "გაცნობილი იყო რა ამ მოვლენას [ანუ, ოსირისის დანაწევრებას], ისიდამ თავისი ქმრის სხეულის დანაწევრებული ნაწილების ძიება განაახლა, როდესაც ის პაპირუსის ნავში ჩაჯდა და ქვეყნის ქვედა, ჭაობიან ნაწილში გაცურა... მიზეზი, რომლის გამოც ოსირისის საფლავების ასეთი დიდი რაოდენობაა ეგვიპტეში, იმაში მდგომარეობს, რომ ყველგან, სადაც კი მისი სხეულის ნაწილები იქნა აღმოჩენილი, ისინი ადგილზევე იქნენ დამარხული... ისიდამ დანაწევრებული სხეულის ყველა ნაწილის პოვნა შეძლო, გარდა ერთისა... ამ დაკარგული ნაწილის კომპენსაციის მიზნით, მან ფალოსი განწმინდა და მის საპატივცემულოდ დღესასწაული დაადგინა".
  ეს არა მხოლოდ წმინდა ნაწილების თაყვანისცემის ჭეშმარიტ წარმომავლობას ხსნის, არამედ ასევე იმასაც აჩვენებს, რომ წმინდა ნაწილების გამრავლებას, საკმაოდ დიდი ხნის წარმომავლობაზე შეიძლება ჰქონდეს „პრეტენზია“... ეგვიპტე, თავისი წამებული-ღმერთის აკლდამებით იყო დაფარული; და სხვადასხვა, ერთმანეთს შორის კონკურირებად ადგილებში, მრავალი ფეხები, ხელები და თავის ქალები ინახებოდა, რომლებსაც „ორიგინალებს“ უწოდებდნენ და მორწმუნე ეგვიპტელებს სთავაზობდნენ მათ თაყვანსაცემას. თანაც, ეს ეგვიპტური წმინდა ნაწილები არა მხოლოდ თვითონ ითვლებოდბებ წმინდად, არამედ ასევე იმ მიწასაც განწმენდნენ, რომელშიც იყვნენ დამარხულნი... თუ ის ადგილები, სადაც ოსირისის წმინდა ნაწილები ინახებოდა, განსაკუთრებულად წმინდად ითვლებიდნენ, მაშინ ადვილად დავინახავთ, რომ ამან ბუნებრივი სახით წარმოშვა მომლოცველობა, რომელიც ძალიან ხშირად გვხვდება წარმართთა შორის.
  ...ჩვენ არ გაგვაჩნია საკმაო ზუსტი ინფორმაცია, პირველი ხელიდან, წმინდა ნაწილების თაყვანისცემის შესახებ ასურეთსა და ბაბილონში, მაგრამ ჩვენ გვაქვს მონაცემები იმის შესახებ, რომ, რადგანაც ეგვიპტეში სახელი ოსირისით, ბაბილონურ ღვთაებას ეთაყვანებოდნენ, მაშინ მის საკუთარ ქვეყანაშიც ზუსტად ასეთივე ცრუმორწმუნეობრივი დამოკიდებულება ჰქონდათ მისი წმინდა ნაწილების მიმართ. ჩვენ უკვე დავინახეთ, რომ, როდესაც ბაბილონური ზოროასტრი მოკვდა, იმაზე დაიწყეს საუბარი, რომ მან ნებაყოფლობით მისცა თავისი სიცოცხლე როგორც მსხვერპლი და რომ მან "თავის თანამემამულეებს მისი ნაწილების შენახვა უანდერძა", თანაც გააფრთხილა ისინი, რომ მისი სიკვდილისწინა მცნებისადმი დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში, კითხვის ნიშნის ქვეშ მთელი იმპერიის ბედი დადგებოდა. შესაბამისად, ოვიდიუსიდან ჩვენ ვიგებთ, რომ მრავალი წლის გასვლის შემდეგ, "ბუსტა ნინი" ("ნინის აკლდამა") ბაბილონის ერთ-ერთ ძეგლს წარმოადგენდა».

  ალექსანდრე ხისლოპის წიგნიდან შემოთავაზებული ნაწყვეტი, ნათლად ხსნის თუ საიდან მომდინარეობს, „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის რიტუალის ფესვები. მისი ფესვები, ძველი წარმართული კულტებიდან მოდის, და მათგან მან გადმოიღო არა მხოლოდ მათი სული, არამედ ასევე მათი გარე რიტუალური ფორმაც. გვამის ნარჩენებისათვის, გარკვეული, განსაკუთრებით საკრალური და განკურნების ძალის მინიჭება იყო, მოცემული კილტის მამოძრავებელი მოტივი როგორც უძველეს, ასევე თანამედროვე რელიგიებში, მათ შორის მართლმადიდებლობაში და კათოლიციზმში. „წმიდა ნაწილების“ თაყვანისცემის ჩვეულება, ასევე დღემდე გამოიყენება ზოგიერთ ეგზოტიკურ კულტებშიც. 



«ალბათ, არაა საჭირო იმაზე საუბარი, რომ რელიქვიებისადმი თაყვანისცემა უძველეს წარსულში გაჩნდა და, არავითარ შემთხვევაში, არ გაჩენილა ქრისტიანობასთან ერთად. კათოლიკური ენციკლოპედია აბსოლუტურად სწორად აღნიშნავს«ზოგიერთი საგნების, მაგალითად წმინდა ნაწილების ან ტანსაცმლის ნაწილების თაყვანისცემა, რომლებიც გარდაცვლილი წმინდანის სამახსოვროდ რჩება, ქრისტიანობის წარმოქმნამდე არსებობდა და, არსებითად, რელიქვიების თაყვანისცემაესაა პირველყოფილი ინსტინქტი, რომელიც მრავალ არაქრისტიანულ რწმენებთანაა დაკავშირებული». თუ ქრისტე და მოციქულები არ ეთაყვანებოდნენ რელიქვიებს, და მით უმეტეს, თუ ასეთი თაყვანისცემა ქრისტიანობამდე გაჩნდა სხვა რელიგიებში, მაშინ კიდევ სად შეიძლება, წარმართული რწმენის «ქრისტიანიზაციის» უფრო თვალნათელი მაგალითის პოვნა? ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლობაში არანაირი რელიქვიის ადგილი არ არის, იმიტომ რომ: «ღმერთი სულია და მისი თაყვანისმცემელნიც სულითა და ჭეშმარიტებით უნდა სცემდნენ თაყვანს» (იოანე 4:24). ის უკიდურესობები, რომლამდეც რელიქვიებისადმი თაყვანისცემამ მიიყვანა, ბუნებრივია არ წარმოადგენს "ჭეშმარიტებას"» (რალფ ვუდროუ «კათოლიციზმის რელიქვიები»).

  კი მაგრამ, როგორ შეაღწია მოცემულმა ჩვეულებამ ქრისტიანობაში?



        „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტი ქრისტიანულ ეკლესიაში


  ამ კითხვას, მართლმადიდებელი ან კათოლიკური ეკლესიების წარმომადგენლები, ავტომატურად პასუხობენ: «ეს წესი ჯერ კიდევ მოციქულთა დღეებში იქნა შემოღებული, პირველი ქრისტიანების დროს». თუმცა ბიბლიისა და ქრისტიანობის ისტორიის ყურადღებიანი მკვლევარი იტყვის, რომ ეს ასე არ არის. სიმართლე იმაში მდგომარეობს, რომ ახალ აღთქმაში არცერთი მაგალითი არ არის, მოციქულების ან მათი ქრისტიანი თანამედროვეების მხრიდან, გარდაცვლილი თანამორწმუნეების სხეულის ნაწილების რაიმე სახით თაყვანისცემის შესახებ. ჩვენ, ვერც სახარებებში, ვერც წიგნ მოციქულთა საქმეებში და ვერც მოციქულთა წერილებში ვერ შევხვდებით, მსგავსი პრაქტიკის მიყოლის ცალკეულ მაგალითსაც კი. ის იქ უბრალოდ არ არის!

  ამის მსგავსად, ასევე ჭეშმარიტებაა ისიც, რომ პირველ ქრისტიანებს, თავის მსახურებაში არ ჰქონიათ მსგავსი ჩვეულება. „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის ვერცერთი დამცველი ვერ მოიყვანს, იმის ისტორიულ დოკუმენტალურ მტკიცებულებას, რომ პირველმა ქრისტიანებმა იცოდნენ და პრაქტიკაში იყენებდნენ მოცემულ კულტს. მინდა კიდევ ერთხელ მივაქციო თქვენი ყურადღება ამ მომენტს: პირველ ქრისტიანებს არ ჰქონიათ მსგავსი წეს-ჩვეულება. როგორც ისტორიკოსმა ფოლოპ შაფმა აღნიშნა, «არც ახალ აღთქმაში და არც სამოციქულო მამების ნაშრომებში არაფერია ნათქვამი... მოციქულთა წმინდა ნაწილებისა და ნივთების თაყვანისცემის შესახებ... ჩვენთვის, მოციქულთა და ევანგელისტთა უმეტესობის დამარხვის ადგილებიც კი უცნობია. ტრადიციები, რომლებიც მათ წამებულობასთან და მათ ნაწილებთანაა დაკავშირებული, შედარებით გვიან გაჩნდა; მათ არ აქვთ ისტორიული საფუძველი» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომი II).

  ჩვენ ამასთან დაკავშირებით, „წმინდა ნაწილების“ კულტის დამცველთა მხრიდან, სავსებით უცნაურ თავისებურებას ვხედავთ. როდესაც ისინი ამბობენ, რომ პირველი ქრისტიანები თითქოსდა მისდევდნენ მსგავს წეს-ჩვეულებას, თავისი სიტყვების მხარდასაჭერად მათ მოჰყავთ ისტორიული ცნობები, რომლებიც შედარებით გვიანი პერიოდის ეკლესიის მსახურებს შეეხებათ და არა მოციქულთა დროს, ანუ I საუკუნეს. მაგრამ ნუთუ ის ქრისტიანები, რომლების იესოსა და მოციქულების შემდგომ, 150-300 წლის შემდეგ მსახურობდნენ, «პირველ ქრისტიანებს» წარმოადგენენ? არანაირად. აქ ჩვენ, ბოლო მოციქულის სიკვდილის შემდეგ გასულ, სავსებით ხანგრძლივ დროსთან გვაქვს საქმე, რომლის დროსაც ეკლესია მნიშვნელოვან ტრანსფორმაციას განიცდიდა დოქტრინალურ და თაყვანისმცემლობის საკითხებში, პრობლემებს განიცდიდა განდგომილებისა და ერესების მეტისმეტად აყვავების გამო, რაც სავსებით სერიოზულად აისახებოდა თავად მასზეც. მოციქულთა დროიდან ქრისტიანების მთელი თაობები წამოვიდა. იმაზე საუბარი, რომ იმ დროის მორწმუნეები «პირველი ქრისტიანები» იყვნენ, რომელთაც აბსოლუტურად ზუსტი კავშირი ჰქონდათ მოციქულთა სწავლებებთან, ეს იგივეა, რომ ვილაპარაკოთ ჩვენს დროსა და, დავუშვათ, პეტრე I-ის დროზეისე როგორც ერთ პერიოდზე. სამწუხაროა, მაგრამ ეს სავსებით განსხვავებული და ერთმანეთისაგან სავსებით დაცილებული ეპოქებია. ზუსტად ასევეა საქმე მოციქულთა საუკუნესა და ეკლესიის შედარებით გვიანი საუკუნეების შემთხვევაში (მით უმეტეს კონსტანტინეს დროის, IV საუკუნის შემთხვევაში), ამ ეპოქებს შორის სავსებით საგრძნობი განსხვავება არსებობს. ისინი არიან არა «პირველი», არამედ საკმაოდ გვიანი ქრისტიანები. შესაბამისად, ეს აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, როდესაც ვინმე ეკლესიის იმ დროის დოკუმენტებზე ცდილობს დაყრდნობას; და თუ ამ პერიოდში ღვთისმსახურების ესა თუ ის პრაქტიკა კიდეც იყო დაშვებული, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ ის თავად მოციქულთა ან ნამდვილად I საუკუნის «პირველი ქრისტიანების» პრაქტიკას შეესაბამებოდა. ხოლო, ჩვენ როგორც უკვე ვიცით, მოციქულთა ან მათი თანამედროვე ქრისტიანების მხრიდან „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის, მხარდაჭერის დამამტკიცებელი არავითარი ისტორიული მტკიცებულება არ გაგვაჩნია. პირიქით, ფაქტები ამტკიცებენ, რომ მოცემული კულტი ქრისტიანობაში თანდათანობით შემოდიოდა, არა ათწლეულების, არამედ საუკუნეების განმავლობაში. როგორ ხდებოდა ეს?

  დასაწყისისთვის ის გავიხსენოთ, რომ ქრისტიანულ კრებას ჯერ კიდევ მოციქულთა დღეებში შეექმნა საფრთხე განდგომილთა მხრიდან (1 იოანე 4:1). ეს საფრთხე განსაკუთრებით თვალნათელი მოციქულთა სიკვდილის შემდეგ გახდა, რის შესახებაც წერილებში მრავალი გაფრთხილება იყო მოცემული (საქმეები 20:28,29; 2 თესალონიკელთა 2:7; 2 პეტრე 2:1). II საუკუნეში და შემდგომ ქრისტიანულ ეკლესიაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეიმჩნევა სარწმუნოებრივ საკითხებთან დაკავშირებითა და ღვთისმახურების პრაქტიკების შესრულებასთან დაკავშირებით, ასე რომ შიდა საეკლესიო ცხოვრების სტილი ხშირად განსხვავდებოდა ხოლმე ერთმანეთისაგან. ყოველივე ამან, ჯამში, ხელი შეუწყო ყოველივე იმის დეფორმაციას, რასაც მოციქულთა სწავლება ჰქვია (საქმეები 2:42).

  «მაშინდელ «ქრისტიანთა» შეხედულებები ნელ-ნელა სცილდებოდა ქრისტესა და მისი მოციქულების სწავლებას. მაგალითად, გახსენების საღამოსთან, იგივე უფლის სერობასთან დაკავშირებით «დიდაქეს» ავტორი ირწმუნებოდა, რომ ღვინო პურზე ადრე უნდა ჩამოეტარებინათ მაშინ როცა, იესომ ეს პირიქით გააკეთა (მათე 26:26, 27). ის იმასაც ამტკიცებდა, რომ თუ ნათლობისას საკმარისი წყალი არ იქნებოდა სხეულის სრულად დასაფარად, წყლის თავზე მისხურებაც საკმარისი იყო (მარკოზი 1: 9, 10; საქმეები 8: 36, 38). იგივე ნაშრომი ქრისტიანებს ავალდებულებდა, კვირაში ორჯერ ემარხულათ და დღეში სამჯერ «მამაო ჩვენო» წარმოეთქვათ (მათე 6:5—13; ლუკა 18:12). იგნატიმ წამოაყენა იდეა ქრისტიანული კრების რეორგანიზაციის შესახებ. მისი აზრით, კრებას ერთი ეპისკოპოსი უნდა ჰყოლოდა, როგორც «ღვთის ნაცვალი» და ყველა მღვდელი მას უნდა დამორჩილებოდა. ასეთმა იდეებმა ცრუ სწავლებების ტალღა კიდევ უფრო გააძლიერა (მათე 23:8, 9)» («საგუშაგო კოშკი», 1 ივლისი 2009 ., გვ. 28).

  პოსტმოციქულთა პერიოდის ყველაზე ავტორიტეტულმა საეკლესიო პირებმა, ე.წ. «სამოციქულო კაცებმა» («სამოციქულო მამებმა»), რწმენის განმტკიცების პარალელურად, ასევე აშკარად არასწორი იდეების პოპულარიზება მოახდინეს. მაგალითად, ზოგიერთი მათგანი არაკანონიკურ და აპოკრიფულ ნაშრომებს ღვთივშთაგონებულად მიიჩნევდნენ, ეყრდნობოდნენ ფსევდოსახარებებს, წარმართულ მითებსა და მისტიკურ იდეებს, და ასევე პირად მოსაზრებებს ამკვიდრებდნენ. უკვე II საუკუნის პირველ მესამედში, ქრისტიანულ ეკლესიაში ანტისემიტურმა შეხედულებებმა დაიწყეს გაძლიერება, რის საფუძველზეც, სეპტუაგინტის ქრისტიანმა გადამწერებმა, მისგან ღვთის სახელი, ტეტრაგრამატონი ამოშალეს, რომელიც ებრაული ასოებით ეწერა. სულ უფრო მეტი გავრცელება ჰპოვა უფლის გახსენების საღამოს ჩატარების თარიღის ცვლილებამ, რომელსაც პირველი ქრისტიანები მკაცრად, 14 ნისანს აღნიშნავდნენ, ებრაული პასექის დროს. ეს და სხვა მაგალითები ნათლად აჩვენებენ თუ რამდენად სწრაფად და მაშტაბურად იცვლებოდა ქრისტიანული ტრადიცია უკვე II საუკუნის დასაწყისიდან, ანუ პრაქტიკულად მოციქულთა სიკვდილის შემდეგ მაშინვე. გასაკვირი არ არის, რომ ეკლესიის წიაღში ისეთმა წეს-ჩვეულებებმა დაიწყო გამოჩენა, რომლებსაც არაფერი საერთო არ ჰქონდათ მოციქულთა მსახურებასთან.


  თითქმის სამი ასწლეულის განმავლობაში, რომის იმპერიაში, ქრისტიანული კრება იმყოფებოდა ან არალეგალურ, ან ნახევრადლეგალურ მდგომარეობაში, რომელიც დრო და დრო სახელმწიფოს მხრიდან დევნას განიცდიდა. ყველაზე ცუდ მომენტებში ქრისტიანული თემები უსასტიკესი დევნების ქარცეცხლს განიცდიდნენ, რომელთა დროსაც მრავალ თანამორწმუნეს კარგავდნენ მოწამეობრივი სიკვდილით.

  «პირველმოწამე სტეფანეს სიკვდილიდან მოყოლებული, ქრისტიანულ ეკლესიაში უსაშინლესი დევნების ხანგრძლივი პერიოდი დაიწყო. არ არსებობდა ისეთი ქრისტიანული თემი, რომელსაც არ დაედასტურებინოს წმ. წერილის ჭეშმარიტება და იესო ქრისტესადმი ერთგულება, ზოგიერთი მისი წევრის მოწამეობრივი სიკვდილითპასუხისმგებელი ძმების მიერ მოწამეთა სახელები ადგილობრივი კრებების სიებში იწერებოდა, ზოგიერთ თემებში ამ სიებს უფლის გახსენების საღამოს აღნიშვნისას კითხულობდნენ, როგორც ქრისტეს სწავლებისადმი შეურყეველი რწმენის მაგალითებს. ცნობილ დღეებში, ძირითადად წლისთავების დღეებში, მორწმუნეები წამებულთა საფლავებთან იკრიბებოდნენ, თვითმხილველთა პირიდან, მათი მოწამეობრივი სიკვდილის შესახებ ისტორიების მოსასმენად. იმ დროს ჯერ აზრადაც კი არავის მოსდიოდა, რომ ლოცვით მიემართათ გარდაცვლილი თანამორწმუნეებისთვის და მათთვის ღვთის წინაშე შუამდგომლობა ეთხოვათმაშინდელი ქრისტიანების წარმოდგენაში ასეთი ლოცვა მხოლოდ წარმართთა პირს შეეძლო წარმოეთქვა, რომლებმაც ჭეშმარიტება არ იცოდნენ, ხოლო წამებულთა ნაწილებისათვის” (წმინდა ნაწილებისათვის) ღვთაებრივი დიდების მიგება კი, მათთვის მკრეხელობას წარმოადგენდა. მაგრამ მეოთხე საუკუნის დასასრულს, ეკლესიაში ზუსტად ამ ნაწილებისადმი თაყვანისცემა იწყებს ნელნელა შეღწევას. ნაწილებისადმი პატივისცემიდან, მათ თაყვანისცემაზე გადასვლა მხოლოდ დროის ფაქტორი იყო» (.. როგოზინი «საიდან გაჩნდა ყოველივე ეს?»).

  ფაქტები იმაზე მოწმობენ, რომ მოციქულთა დროის ქრისტიანების პრაქტიკაში, თანამედროვე „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის მსგავსი, არაფერი არ ყოფილა. ადრეულ ქრისტიანებს, რა თქმა უნდა, შეიძლება პატივი მიეგოთ წამებულთა ხსოვნისთვის, იმით რომ მათი სახელები სამახსოვრო სიებში შეჰქონდათ და მათი მხრიდან რწმენისათვის თავდადებას იხსენებდნენ, რაც აბსოლუტურად გასაგებ და ბიბლიასთან არავითარი წინააღმდეგობის მქონე ქმედებას არ წარმოადგენს. თუმცა იმას, რასაც ჩვენ „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემას, მათ წინაშე დაჩოქებას და მათთვის გარკვეული განსაკუთრებული ძალების მინიჭებას ვეძახით, ჩვენ ვერ ვიპოვით მათი ღვთისმსახურების პრაქტიკაში.

  „წმინდა ნაწილებისადმი“ განსაკუთრებული ყურადღების, ყველაზე ადრეულ ისტორიულ მოხსენიებას, ჩვენ ვპოულობთ ნაშრომში «წამებაი იგნატისა». მასში საუბარია იგნატის სიკვდილზე, რომელიც რომის ხელისუფალთა ბრძანებით, მხეცებს დააგლეჯინეს სავარაუდოდ 107 წელს. ნაშრომში ნათქვამია:

  «მისი წმინდა ნაწილებიდან მხოლოდ მცირედი გადარჩა, რომლებიც ანტიოქიაში გადაიტანეს და სელის ტილოში გაახვიეს, როგორც შეუფასებელი განძი, რომელიც ეკლესიას დარჩა იმ მადლით, რომელიც წმინდა წამებულს გააჩნდა».

  მოცემული შეტყობინება მხოლოდ იმის შესახებ საუბრობს, რომ სიკვდილით დასჯის შემდეგ იგნატის ნაწილები გადატანილი იქნა ანტიოქიაში, სადაც ის მანამდე მსახურობდა ეპისკოპოსად, მაგრამ არაფერია ნათქვამი მათ წინაშე თაყვანისცემის კულტის შესრულების ან გარდაცვლილი მოწამისადმი ლოცვის შესახებ. მაგრამ მნიშვნელოვანი უფრო სხვა რამეა: თავად იგნატის დამოკიდებულება თავისი ნაწილების მიმართ, რომელიც მან თავის სიკვდილამდე გამოხატა. ის ამბობდა:

  «დაე ცხოველთა კბილებმა დამკუწონ, რათა ისინი გახდნენ ჩემი კუბო და არაფერი დატოვონ ჩემგან, რათა სიკვდილის შემდეგ ტვირთად არავის გადავექცე. აი მაშინ ვიქნები ნამდვილი ქრიტეს მოწაფე, როდესაც ჩემს სხეულსაც კი ვერ იხილავს სამყარო" (იგნატის წერილი რომაელთა მიმართ, თავი IV).

  როგორც იგნატის სიტყვებიდან ჩანს, ის ძალიან შორს იდგა „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის იდეისაგან. თავად მოწამეს სურვილი არ ჰქონდა, რომ მის თანამორწმუნეებს რაიმე სახით გამოეყენებინათ მისი სხეულის ნაწილები. ეს კი კიდევ ერთხელ ამტკიცებს, რომ იმ დროს ადრეულ ქრისტიანთა შორის ჯერ კიდევ არ იყო ცნობილი „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის პრაქტიკა.

  155 წელს კიდევ ერთი ქრისტიანი, პოლიკარპე დაწვეს. ნაშრომში «პოლიკარპეს წამება» ნათქვამია, რომ მისი სიკვდილის შემდეგ „მორწმუნეებს“ სურდათ, გამოეთხოვათ მისი სხეულის ნაწილები. მათთვის მისი ძვლები «ნებისმიერ თვალ-მარგალიტზე ძვირფასი და ოქროზე წმინდა იყო».

  ყველა ზემოთმოყვანილ მაგალითში ჩვენ მსგავს სურათს ვხედავთ: იმ თემების წევრები, რომელთაც სიკვდილით დასჯილი ეპისკოპოსები მიეკუთვნებოდნენ, იმდენად დიდ პატივს მიაგებდნენ მათ, რომ სამახსოვროდ მათ ნაწილებს იტოვებდნენ. ასეთი ქმედება, რა თქმა უნდა, უკვე ძალიან ახლოს იყო კერპთაყვანისმცემლობასთან. გარდა ამისა, გვამის ნაწილების გამოყენება ისევ უწმინდურ საქმედ რჩებოდა ბიბლიის თვალსაზრისით. თუმცა ორივე შემთხვევაში ჩვენ ვერ ვხედავთ ზუსტად იმ პრაქტიკას, რომელიც დღეს ცნობილია როგორც „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტი: ნაწილებს უფრო მეტად ისე ეპყრობოდნენ როგორც იმ ქრისტიანთა სახსოვარს რომლებსაც დიდ პატივს სცემდნენ, და არა როგორც «ღვთაებრივი წყალობის» მისტიკურ გამტარებს.

  მეორეს მხრივ, კარგად უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ეს მაგალითებიც კი მხოლოდ ორ კერძო შემთხვევას შეეხება, რომლებიც ანტიოქიისა და სმირნის თემებთანაა დაკავშირებული. ჩვენ ინფორმაცია არ გვაქვს იმის შესახებ, რომ II საუკუნეში ასეთივე მოკრძალებული დამოკიდებულება იყო დამახასიათებელი იმ სხვა მრავალი ქრისტიანული თემებისათვისაც, რომლებიც მსოფლიოს სხვა ნაწილებში იყვნენ განთავსებული. მაგრამ, ასეა თუ ისე, თუ მოცემული შეტყობინებები ნამდვილად ასახავენ მომხდარის რეალურ სურათს და, ეკლესიის მწერალთა შედარებით გვიან ფანტაზიას არ წარმოადგენენ, რომელთაც რეალური მოვლენები ნათელი ფერებით შეალამაზეს, მაშინ ჩვენ გვაქვს მხოლოდ და მხოლოდ მწირი ინფორმაცია რიგი მორწმუნე ადამიანების კერძო გადაწყვეტილების შესახებ და არა მიღებული ღვთისმსახურების პრაქტიკის ფაქტი. და, ისევ და ისევ, ჩვენ ჯერ კიდევ ვერ ვხედავთ „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კლასიკურ მაგალითს. ეს კულტი შედარებით მოგვიანებით უნდა გაჩენილიყო. ასე, მაგალითად, თუ ყურადღებას მივაქცევთ, ძველი ეკლესიის ყველაზე ადრეულ, წესების ოფიციალურ კრებულს «დიდაქეს» (II საუკუნე), ჩვენ მასში, „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის მცირე მოხსენიებასაც კი ვერ ვიპოვით.

  არსებული ისტორიული ინფორმაციის გაანალიზებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მოცემული კულტის გაჩენის წინაპირობა, ამა თუ იმ «წმინდანის» მკვდარი სხეულის მეშვეობით უმაღლესი მადლის მიღებაში კი არ მდგომარეობდა, არამედ გარდაცვლილის ხსოვნისადმი სათანადო პატივის მიგების სუბიექტურ გაგებაში. ეჭვგარეშეა, რომ ასეთი გაგება სავსებით უცნაურს წარმოადგენს ბიბლიური თვალსაზრისით. და გასაკვირი არ არის, რომ ის უკვე მოციქულთა დროის დასრულების შემდგომ ჩნდება. ასეა თუ ისე, წამებულთა მიმართ პატივისცემის გამოვლენის ამ სავსებით უცნაურმა მეთოდმა, მოგვიანებით ხელი შეუწყო ამაზე უფრო მეტად უაზრო და ამავდროულად აშკარად დაუშვებელი წეს-ჩვეულებების გაჩენას, მაგალითად, ისეთების, როგორიცაა „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტი.

  «წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა... როგორც ჩანს, წამებულთა სხეულებზე ზრუნვიდან წამოვიდა... წამებულის ნაწილების შენახვა ისე აღიქმებოდა, როგორც საეკლესიო თემში მისი ყოფა-ცხოვრების გაგრძელება, როგორც სიკვდილზე გამარჯვების მანიფესტაცია, რომელიც ქრისტემ აღასრულა, რითაც წმინდანს ხსნის მადლის მაგალითი მისცა, და გამეორებული იქნა მოწამეობრივ გმირობაში. ასეთი აღქმა განაპირობებდა წამებულის ხსოვნის აღნიშვნას, მის საფლავზე აგაპისა (სიყვარულის ტრაპეზი) და ევქარისტიის შესრულებას» - გვატყობინებს მართლმადიდებლური ენციკლოპედია «Древо».

  «წამებულთა წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა წარმოიშვა, მადლიერების, პატივისცემისა და სიყვარულის ღრმა ჯანსაღი რელიგიური გრძნობიდან, მაგრამ შემდგომ უზარმაზარ ზომებში გადაიზარდა, რადგან ყოველგვარი ცრუ რწმენებისა და კერპთაყვანისმცემლობის უკიდურეს ფორმებში გადაიზარდა. გოეთემ თქვა: "ყველაზე კეთილშობილურ იდეებს ყოველთვის მრავალი უცხო სხეული ერწყმება"» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომ II).

  ზუსტად ასეც მოხდა. II საუკუნეში თუ მხოლოდ წინაპირობები შეიმჩნეოდა, უკვე III საუკუნეში, „წმინდა ნაწილების“ შესახებ სწავლებამ ეკლესიის დოქტრინალურ არსენალში საგრძნობი ძალები მოიკრიბა.

  «დიდი დევნებისა და ასევე მშვიდობიანობის დროს, რომელიც იმპერატორი კონსტანტინეს მმართველობისას დადგა, ქრისტეს «მოწამეთა» წმინდა ნაწილები შემაშფოთებელ მნიშვნელობას იძენენ. ზოგიერთი ეპისკოპოსი, ამ გადამეტებულ თაყვანისცემაში, წარმართობაში დაბრუნების საფრთხეს ხედავდა. მართლაც, დამარხვის წარმართულ პრაქტიკასა და გარდაცვლილთა ქრისტიანულ თაყვანისცემას შორის, მემკვიდრეობის ხაზი შეიმჩნევა: მაგალითად, ტრაპეზები, რომლებიც დასაფლავების დღესა და სიკვდილის წლისთავზე სრულდება» (მირჩა ელიადე «რწმენისა და რელიგიური იდეების ისტორია»).

  «"სამოციქულო კონსტიტუციის" (მეექვსე წიგნი, მიეკუთვნება III საუკუნის ბოლოს) ავტორი წმინდანთა წმინდა ნაწილების თაყვანისცემისაკენ მოუწოდებს... IV საუკუნის შუა პერიოდისთვის, წმინდა ნაწილებისა და წმინდანების თაყვანისცემამ, აშკარად ცრუმორწმუნეობრივი და კერპთაყვანისმცემლური ხასიათი მიიღო. წამებულთა მიწიერი ნაწილების აღმოჩენა, ჩვეულებრივ ხილვებისა და გამოცხადებების შედეგად ხდებოდა, ხშირად ეს წმინდანთა გარდაცვალებიდან რამოდენიმე ასეული წლის გასვლის შემდეგ ხდებოდა. წმინდანთა ნაპოვნი ნაწილები საზეიმო პროცესიებით შეჰქონდათ ეკლესიებსა და სამლოცველოებში, რომლებიც მათ სახელზე იყო აგებული, და საკურთხეველზე იდებოდა. შემდგომ ეს მოვლენა ყოველწლიურად აღინიშნებოდა... დროდადრო წმინდა ნაწილები და რელიქვიები საჯაროდ იფინებოდა, რათა ხალხს ეცა მათთვის თაყვანი. ისინი საზეიმო პროცესიებით დაჰქონდათ და ოქროსა და ვერცხლის ყუთებში ინახავდნენ; რელიქვიების ფრაგმენტებს ყელზე დაკიდებულს ატარებდნენ, როგორც ამულეტებს დაავადებებისა და ყოველგვარი საშიშროების წინააღმდეგ; მიიჩნეოდა, რომ მათ სასწაულებრივი ძალა გააჩნდათ, ან, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, ისინი წარმოადგენდნენ იმ საშუალებას, რომელთა მეშვეობითაც ზეცაში მყოფი წმინდანები, რადგან ჰქონდათ ქრისტესთან კავშირი, ახდენდნენ განკურნების სასწაულებს და გარდაცვლილ ადამიანებსაც კი აღადგენდნენ მკვდრეთით. ძალიან მალე, რელიქვიების რიცხვმა წარმოუდგენელ ზომებს მიაღწია» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომი II).

  «წამებულებს განადიდებდნენ როგორც ეკლესიისადმი აბსოლუტური ერთგულების ნიმუშებს, რომლებიც ზებუნებრივ არსებებად გარდაიქმნენ და სასწაულმოქმედების შესაძლებლობები მიეცათ. მათი დაკრძალვის ადგილების ძებნა და მათი ნაწილების «აღმოჩენა» («ინვენციო») მეოთხე საუკუნის განმავლობაში დაუდეგარი ტემპებით იტაცებს მთელ ქრისტიანულ სამყაროს. რელიქვიებზე ნადირობას,  წამებულის «აღმოჩენილი» სხეულის ეკლესიის საკურთხევლის ქვეშ დამარხვის, იმ დროს გავრცელებული წეს-ჩვეულება აქეზებდა. ზოგიერთი ეპისკოპოსი, მაგალითად, ამბროსი მილანელი და დიმასი რომაელი, ამ სფეროში სპეციალიზირდებოდნენ. წმინდანთა საფლავებს ლათინური გეკსამეტრებით ნიშნავდნენ, რომლებშიც მახინჯდებოდა როგორც სახელები, ასევე გეოგრაფიული დასახელებები» (ამბროჯო დონინი «ქრისტიანობის სათავეებთან»).

  ეკლესიისათვის, „წმინდა ნაწილების“ კულტის ჩვეულების, ჩამოცილების პირველ მცდელობებს, შედეგები არ მოჰყოლია. ისტორიკოსი ფილიპ შაფი ამასთან დაკავშირებით წერს:

  «თავდაპირველად, გარდაცვლილი წამებულების წმინდა ნაწილებისადმი თაყვანისცემა, წინააღმდეგობას შეხვდა. ბერმონაზვნობის მამამ წმ. ანტონმა (გარდაიცვალა 356 .) სიკვდილის წინ განკარგულება გასცა, რომ მისი სხეული ისეთ ადგილას დაემარხათ, რომ ადგილი არავის სცოდნოდა, რითაც მან პროტესტი გამოთქვა წმინდა ნაწილების თაყვანისცემის წინააღმდეგ. წმ. ათანასე ამის შესახებ მოწონებით საუბრობს; თავად მან მის მიერ მიღებული რამოდენიმე რელიქვია ჩაკეთა, რათა ისინი მიუწვდომელნი ყოფილიყო კერპთაყვანისმცემლობისათვის. მაგრამ ეს წინააღმდეგობა მალე დასრულდა».

  «ანტონი ეგვიპტელი და ათანასე დიდი, მეოთხე საუკუნის ეკლესიის ბურჯები, მკაცრად განიკითხავდნენ  ამ სახიფათო, წარმართულ მიმართულებას ეკლესიაში. იმისათვის რომ ბნელი მასები ასეთი საფრთხისაგან დაეცვათ, მათ ბრძანეს რომ ტაძრების კედლებში ამოექოლათ წამებულთა, ყველა იმ დრომდე შემონახული ნაწილები და არავითარ შემთხვევაში არ დაეშვათ მათი თაყვანისცემა. თუმცა, ნიკეის მეორე კრებამ (787 .), წმ. წერილისა და ეკლესიის მამების საპირისპიროდ, წამებულთა წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა დაამტკიცა, და მას შემდეგ, წმინდა ნაწილების თაყვანისცემის ეს წარმართული კულტი, შევიდა როგორც აღმოსავლეთ ეკლესიის, ისე დასავლეთ ეკლესიის პრაქტიკაში, და მათი ხაზინა მდიდრდებოდა, ვისაც ეს ნაწილები გააჩნდა» (.. როგოზინი «საიდან გაჩნდა ეს ყველაფერი?»).

  «VII საუკუნის ბოლოსთვის, მხოლოდ წამებულთა წმინდა ნაწილებზე ევქარისტიის შესრულების ჩვეულება, უკვე თითქმის დაკანონებულად იქცა: ფრანკთა საეკლესიო კრებამ დაადგინა, რომ ტრაპეზი მხოლოდ იმ ეკლესიაში შეიძლება  იყოს ნაკურთხი, რომელშიც წმინდანთა ნაწილებია, ხოლო VII მსოფლიო კრებამ (787) განსაზღვრა, რომ "ამის შემდგომ ნებისმიერი ეპისკოპოსი, რომელიც ეკლესიას წმინდა ნაწილების გარეშე აკურთხებს, განყენებული უნდა იქნეს" (წესი 7). ამ დროიდანაა შემოღებული ყველგან, ყველა ტაძრებში ანტიმინსი, რომლებშიც აუცილებლად იდება წმინდა ნაწილები და რომლის გარეშეც შეუძლებელია ევქარისტიის საიდუმლოს შესრულება. ამგვარად, წმინდანთა წმინდა ნაწილები ყველა ტაძარში აუცილებლად არის» (.. პოპოვი «წმინდა ნაწილების თაყვანისცემის შესახებ»).



                             „წმინდა ნაწილები“, ფული და სიცრუე


  ისევე როგორც სხვა მრავალი საეკლესიო რელიქვა, .. «წმინდა ნაწილებიც» სავსებით სარფიანი საშუალება გამოდგა ეკლესიის ხაზინის შესავსებად. ამიტომ გასაკვირი არ არის ის, რომ დროთა განმავლობაში „წმინდა ნაწილებით“ ვაჭრობამ, წარმოუდგენელ მაშტაბებს მიაღწია.

  «რელიქვიები ჩვეულებრივი ვაჭრობის საგნებად იქცა, თანაც ამავდროულად ისინი ძალიან ხშირად ხდებოდნენ მოტყუების საგნები. ამაზე რელიქვიების ისეთი მიმნდობი და ცრუმორწმუნე დამცველებიც კი ჩიოდნენ, როგორებიც იყვნენ წმ. მარტინ ტურელი და გრიგოლ დიდი. ჯერ კიდევ 386 წელს თეოდოსიუს I-მა აკრძალა მსგავსი ვაჭრობა; ის ასევე მრავალმა საეკლესიო კრებამ აკრძალა. თუმცა, ეს აკრძალვები უშედეგო გამოდგა. ამიტომ ეპისკოპოსები იძულებული იყვნენ, რომ წმინდა ნაწილებისა და რელიქვიების ავთენტურობის, ისტორიული ტრადიციებით, ხილვებითა და სასწაულებით, დამტკიცებისათვის მიემართათ» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომი II).

  «მოგვიანებით, როდესაც ქრისტესადმი რწმენისათვის სიკვდილით დასჯა იშვიათობას წარმოადგენდა, წამებულთა ნაწილები ნაწევრდებოდნენ და ძალიან ძვირად იყიდებოდნენ, თანაც არა მარტო ეკლესია-მონასტრებზე, არამედ ფიზიკურ პირებზეც. წმინდა ნაწილებით ვაჭრობამ ისეთ წარყვნილ ფორმებსა და საშინელ მაშტაბებს მიაღწია, რომ მეოთხე ლატერანის (მოედნის დასახელება რომში, სადაც წმ. იოანეს ეკლესია იმყოფება; მის ჭერქვეშ შეიკრიბა ხუთი მსოფლიო კრება. და დღემდე აქ ხდება პაპების ხელდასხმა) კრებამ, 1215 წელს, იმისათვის რომ ეკლესიაში ცდუნება შეეჩერებინა, მიიღო გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც ახალი ნაწილების აღმოჩენა და მათი მეშვეობით ვაჭრობა იკრძალებოდა, პაპის ნებართვის გარეშე» (.. როგოზინი «საიდან გაჩნდა ეს ყველაფერი?»).

  «დაახლოებით 750 წელს, გემების მთელი ჯგუფებით დაიწყეს, აურაცხელი რაოდენობით თავის ქალებისა და ჩონჩხების შემოტანა, რომლებიც შემდგომ  ხარისხდებოდა, ნიშანი ედებოდა და პაპების მიერ იყიდებოდა. იმის გამო რომ ღამღამობით საფლავების ძარცვა დაიწყეს, საეკლესიო სასაფლაოებზე შეიარაღებული დაცვის დაყენება დაიწყეს. "რომი", — გრეგოროვიუსის სიტყვებით, — "გათხრილ სასაფლაოს დაემსგავსა, სადაც აფთრები ყმუოდნენ და ჩხუბობდნენ ერთმანეთში, როდესაც ხარბად თხრიდნენ გვამებს". წმ. Prassede-ს ეკლესიაში არის მარმარილოს დაფა, რომელზეც წერია, რომ 817 წელს პაპმა პასხალისმა სასაფლაოებზე ამოთხარა და ეკლესიაბში გადაიტანა 2300 წამებულის სხეული. როდესაც პაპმა ბონიფაციუს IV-მ პანთეონი ქრისტიანობაში გადმოიტანა, დაახლოებით 609 წელს, მაშინ: "წმინდა ნაწილებით სავსე, ოცდა რვა ურემი იქნა გადატანილი რომის კატაკომბებიდან და პორფირის სამარხში იქნა ჩადებული, მაღალი საკურთხევლის ქვეშ"» (რალფ ვუდროუ «კათოლიციზმის რელიქვიები»).



„წმინდა ნაწილების“ შერევას იწყებენ, ხატების დასაწერად განკუთვნილ საღებავებსა და მასტიკაში, რაც მორწმუნე ადამიანების თვალში მათ მნიშვნელობას ზრდიდა. ასეთი ცვილმასტიკით დაიწერა ვლაქერნის ხატი, რომელსაც კონსტანტინოპოლში თაყვანს სცემდნენ როგორც ქალაქისა და ბიზანტიის იმპერატორების დამცველს. 1653 წელს მოსკოვში გადატანის შემდეგ, ის ერთ-ერთ მთავარ რუსულ სიწმინდედ იქცა.

  ეკლესიის სამღვდელოება თან „წმინდა ნაწილების“ კულტის პროპაგანდას ეწეოდა და თან, ამავდროულად მათი ხელოვნური წარმოებით იყო დაკავებული (არსებითად, თაღლითობით), რითაც უდიდეს ფინანსურ სარგებელს იღებდნენფილიპ შაფი წერს:

  «ეკლესიის ზოგიერთი მამები, როგორც მაგალითად, წმ. ავგუსტინე, მარტინ ტურელი და გრიგორი I, წმინდანთა ნაწილებით, სავსებით დიდი თაღლითობის არსებობას აღიარებდნენ. თაღლითობის პრაქტიკის არსებობა იმ ფაქტით დასტურდება, რომ ხშირად არსებობდა ერთი და იგივე წმინდანის ნაწილები, რომლებსაც ავთენტურიბაზე ჰქონათ „პრეტენზია“».

  «ძველი ბერძნები და რომაელები გმირების საფლავებს და მათ ნაწილებს ეთაყვანებოდნენ, რადგან მიაჩნდათ, რომ მათ სასწაულმოქმედი ძალა გააჩნდათ. წარმართთა მსგავსად, წმინდანთა საფლავები ქრისტიანებმაც კულტის ცენტრებად აქციეს, როდესაც მათზე აღმართეს სამლოცველოები და ტაძრები. იმისათვის რომ რაც შეიძლება მეტი ფული შეეგროვებინათ მორწმუნეებისგან, სასულიერო პირები წმინდანთა ნაწილებს ამზადებდა. ამიტომ დასავლეთი ევროპის სხვადასხვა ეკლესიებში აღმოჩნდა წმინდა გრიგორის 30 ტანი, წმინდა ფილიპეს 18 თავი და 12 ხელი, წმინდა ანას 2 ტანი, 8 თავი, 6 ხელი და ფეხი, წმინდა ანდრიას 5 ტანი, 6 თავი, 17 ხელი და ფეხი, წმინდა სტეფანეს 4 ტანი და 8 თავი, წმინდა იულიანას 20 ტანი და 26 თავი, წმინდა პანკრატეს 30 ტანი, წმინდა იოანე ოქროპირის 15 ხელი. საშუალოდ 10 წმინდანზე 60 ტანი და 50 თავი მოდიოდა. წმინდა იოანე ნათლისმცემლისაც კი 12 თავი, 7 ყბის ძვალი, 4 მხარი, 9 ხელი და 11 თითი აღმოჩნდა, რომლებსაც სხვადასხვა ადგილებში გამოფენდნენ. როდესაც იოანე ნათლისმცემლის თავს ეხებოდა, ერთმა კათოლიკე მღვდელმა წამოიძახა: «მადლობა ღმერთს, ეს უკვე იოანე ნათლისმცემლის მეხუთე თუ მეექვსე თავია, რომელსაც ჩემი ცხოვრების განმავლობაში ვეხები».
  მართლმადიდებელი მღვდლებიც ახერხებდნენ ერთი და იგივე წმინდანის ნაწილების, ერთდროულად სხვადასხვა ქალაქში ჩვენებას. სმოლენსკელი მებრძოლის, წმინდა მერკურის ტანს, ერთდროულად აჩვენებდნენ სმოლენსკში და კიევში, ხოლო წმინდა თეოფილეს ტანსნოვგოროდში და კიევში. კიევ პეჩორის ლავრაში „წმინდა ნაწილების“ დასამზადებელი საიდუმლო სახელოსნო არსებობდა. 1910 – 1916 წლებში ლავრამ, სხვადასხვა ქალაქების სასულიერო პირებს ეკლესიებისთვის „წმინდა ნაწილების“ ათასობით ნაწილაკი მიჰყიდა. ბერ-მონაზვნები ნებისმიერი წმინდანის „წმინდა ნაწილებს“ ამზადებდნენ, ისეთებისაც კი რომელთა ნაწილებიც სინამდვილეში განადგურდა. ნიკოლსკის მატიანეში საუბარია 1491 წლის ხანძარზე ვლადიმირში, რომლის დროსაც «შობის ეკლესია რომელიც მონასტერში იყო გადაიწვა, და დიდებული მთავრის ალექსანდრე ნეველის სხეული დაიწვა» (რუსული მატიანეების სრული კრებული, .12, СПб., 1901, გვ. 229). იგივეა ნათქვამი ასევე მატიანეთა სხვა კრებულებში. მაგრამ მიუხედავად ამისა მე-18 საუკუნიდან მოყოლებული, სასულიერო პირებმა იმის მტკიცება დაიწყეს, რომ ალექსანდრე ნეველის „წმინდა ნაწილები“, პეტერბურგში, ალექსანდრე ნეველის ლავრაში ინახება. ხოლო როდესაც 1919 წელს გახსნილი იქნა ალექსანდრე ნეველის რაკა, მასში 12 მცირე ზომის და სხვადასხვა ფერის ძვალი აღმოჩნდა (ანუ, სხვადასხვა ნაწილების ძვლები). ამასთანავე რაკაში, მარჯვენა ფეხის ორი ერთნაირი ძვალი აღმოჩნდა.
  1918-1920 წლებში, სასულიერო პირების თანდასწრებით, მრავალი რაკა იქნა გახსნილი. «წმინდა ნაწილებიანი» 63 გახსნილი სამარხიდან 2 ცარიელი აღმოჩნდა, 16-შიდამპალი და მუმიფიცირებული გვამები იყო, 18-ში კიდამწვარი ძვლები, მუყაოს თოჯინები, აგურები, ლურსმნები და კიდევ სხვა მასალები აღმოჩნდა, 27-ში ძვლები უწესრიგოდ იყო მიმოფანტული. ალექსანდრე სვირელისა და საბა ზვენიგოროდელის «უხრწნელი ნაწილების» გახსნისას ცვილის თოჯინები იქნა აღმოჩენილი, პიტირიმ ტამბოველის რაკაშიმეტალის თოჯინა, ეფროსინია სუზდალელისაშინაჭრის თოჯინა. არტემ ვერკოლსკის «წმინდა ნაწილები» ნახშირისაგან, გამომწვარი ლურსმნებისაგან და წვრილად დაფხვნილი აგურისაგან შედგებოდა» (.. ემელიახი «ქრისტიანული კულტის წარმოშობა»).


ასეთივე აქტივობით ქმნიდნენ ქრისტიანული ეკლესიები აჟიოტაჟს იმ ცრუ რელიქვიებისა და ნივთების გარშემოც, რომლებსაც თითქოსდა პირდაპირი კავშირი ჰქონდათ ძველი დროის ამა თუ იმ ბიბლიურ მოვლენებთან. თავის წიგნში «რწმენის ეპოქა» ისტორიკოსი ვილ დურანტი აღწერს, თუ როგორ მოხდა ეს:

  «რაც უფრო მეტ ადამიანს შერაცხავდნენ წმინდანად, მით უფრო ძნელი იყო მათი სახელებისა და საგმირო საქმეების დამახსოვრება; როგორც მათი, ასევე მარიამის უფრო მეტი სახე გაჩნდა. ხოლო რაც შეეხება ქრისტეს, არა მხოლოდ მისი გამოგონილი გამოსახულება, არამედ ასევე მისი ჯვარიც კი კულტის საგნად იქცა, უბრალო ადამიანებისთვის კიმაგიურ თილისმადაც კი. ადამიანისათვის დამახასიათებელმა ფანტაზიამ „სმინდა ნაწილები“, გამოსახულებები და ქანდაკებები კულტის საგნებად აქცია; მათ წინ ანთებდნენ სანთლებს და უბოლებდნენ გუნდრუკს, იჩოქებდნენ, ჰკოცნიდნენ, ყვავილებით რთავდნენ და მათ სასწაულმოქმედ ძალაზე ამყარებდნენ იმედს» («The Age of Faith»).

  «ძველ საბერძნეთში რელიქვიებს სცემდნენ თაყვანს: სხვადასხვა ქალღმერთების თმებს, მითიური ერიმანთოსის ტახის კბილებს, ოდისევსის ლაბადასა და ა.შ. ამ რელიქვიებს განსაკუთრებულ სასწაულმოქმედ ძალებს მიაწერდნენ. ძველი ბერძნები თუ ქალღმერთების თმებს ეთაყვანებოდნენ, მაშინ ქრისტიანი ბერმონაზვნები, რა თქმა უნდა არა მატერიალური სარგებლის გარეშე, მორწმუნეთათვის ღვთისმშობლის თმების, მთავარანგელოზი გაბრიელის ბუმბულებისა და იმ საშობაო ვარსკვლავის სხივის, დემონსტრირებას ახდენდნენ, რომელმაც მოგვები მიიყვანა ჩვილ იესოსთან. ასევე ზეცაში ამავალი იმ კიბის საფეხურების, რომელიც დიდმა წინაპარმა იაკობმა იხილა სიზმარში.
  «ტრაქტატში რელიქვიების შესახებ» ქრისტიან რეფორმატორთაგან ერთ-ერთი,  ჟან კალვინი წერდა, რომ სასულიერო პირები, წმინდა წერილების თითქმის ყოველი მუხლის გამოკიდებით ახდენდნენ «სიწმინდეების» ფაბრიკაციას. ბერმონაზვნები მორწმუნეებს აჩვენებდნენ ადამის ფეხის ანაბეჭდს, ნოეს კიდობნის ნაფოტებს, ციურ მანანას, იესო ქრისტეს საფენებს, შუბს, რომლითაც მეომარმა იესოს განუგმირა გვერდი, ეკლიან გვირგვინს, რომელიც ჯვარცმულ იესოს დაადგეს თავზე, მის სანდლებსა და ქვას, რომელზეც თითქოსდა ის იჯდა.
  19 საუკუნის დასაწყისში პარიზში გამოიცა «რელიქვიების კრიტიკული ლექსიკონის» სამტომეული. მისი საშუალებით შეგვიძლია გავიგოთ, რომ ესპანეთის ზოგიერთ ქალაქებში იმ მამლის თავები და ბუმბულები ინახებოდა, რომელმაც მაშინ იყივლა, როდესაც პეტრემ უარყო იესო. ზოგიერთ ეკლესიებში «იესოს ნაკვალევიც» კი ინახებოდა, რომელიც ამაღლებისას დატოვა. ქრისტეს «ცრემლი» – ბენედიქტელი ბერმონაზვნების ხელში აღმოჩნდა საფრანგეთში. მისით მათ უდიდესი სიმდიდრე შეიძინეს. ლოთარინგიაში მღვდლები მორწმუნეებს იმ თივას უჩვენებდნენ, რომელიც თითქოსდა იმ ბაგაში ეფინა, სადაც ქრისტე დაიბადა. იტალიაში, გენუის ერთ-ერთ ეკლესიაში, სხვა სიწმინდეების გვერდით იმ სახედრის კუდი ინახებოდა, რომლითაც იესო იერუსალიმში შევიდა, და ის თასი, რომლიდანაც მან დაპატიმრების წინ დალია.
  ასობით ეკლესიებში უჩვენებდნენ ქრისტეს თმებს, სისხლს, ოფლსა და ჭიპლარს. გენუაში ყოველ ეკლესიაში იყო «უფლის ჯვრის» ნაწილები და ლურსმნები, რომლითაც ის მიაჭედეს, მილანშიმოციქული პეტრეს ორი თითი, რომშიპეტრეს ტაძარშიეკლიანი გვირგვინი, აახენშიღვთისმშობლის ხელი. ტიროსშიმისი სარტყელი, რომელიც თითქოსდა ავადმყოფებს კურნავდა. კათოლიკური ეკლესიის ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით, დედამიწის სხვადასხვა კუთხეში დღესდღეისობით ინახება 1234 ლურსმანი, რომლითაც იესო ქრისტე იყო მილურსმული, და იმ სუდარის 2000-ზე მეტი ნაკუწი, რომელშიც ჯვრიდან ჩამოხსნილი ქრისტეს სხეული იქნა გახვეული. იგივე სუდარა მთლიანად ვერცხლის კოლოფში ინახება, იტალიური ქალაქი ტურინის კათედრალური ტაძრის საკურთხეველში.
  მხოლოდ კათოლიკე სასულიერო პირები როდი ატყუებდნენ მორწმუნეებს «ყუთებით რომლებშიც იესოს სუნთქვა იყო». ნოვგოროდის არქიეპისკოპოსი, რომელმაც 10 საუკუნის ბოლოს, ცარგრადის «წმინდა ადგილები» მოინახულა, მის მიერ ნანახი რელიქვიების ჩამონათვალს აკეთებს: ჩვილი ქრისტეს ზეწარი, ტაშტი, რომელშიც თავის მოწაფეებს დაბანა ფეხები, იესო ნავეს ძის საყვირი, რომლის ხმებითაც იერიხონის კედლები ჩამოინგრა, ნოეს კიდობნის ფიცრები. ბიზანტიურ მართლმადიდებლურ ეკლესიებში ისეთი სიწმინდეებიც კი ინახებოდა, როგორებიცაა დანა, რომლითაც აბრაამი აპირებდა თავისი ძის ისააკის ღვთისთვის შეწირვას, მეფე დავითის არფის სიმი, მუხის მორი, რომლითაც სამსონმა 1000 ფილისტიმელი დახოცა, კუპრი, რომლითაც ელია წინასწარმეტყველი პოხავდა თავის ეტლს, კერა, რომელზეც დურგალი-იოსები აცხობდა პურს, და ა.შ.
  განსაკუთრებით ბევრი რელიქვია იყო იერუსალიმში, სადაც მომლოცველებს შეეძლოთ ეხილათ ნაპრალი, საიდანაც ჯოჯოხეთში ტანჯული, ცოდვილი სულების გოდება ისმოდა, ფანჯარა, რომელშიც მთავარანგელოზი გაბრიელი შეფრინდა ქალწულ მარიამთან ხარებისას, ორმო, რომელშიც ჯვარცმის შემდეგ იქნა დამარხული უფლის ჯვარი. შუასაუკუნეების რუსეთში, იერუსალიმიდან მომლოცველებს ჩამოჰქონდათ იმ ჯვრის ნაწილები, რომელზეც იესო იქნა გაკრული, «წმინდა ღვთისმშობლის რძე», უფლის კუბოს ნაფოტები, «ეგვიპტური წყვდიადი», რომელიც პატარა შუშაში იყო მოქცეული. ნიჟეგოროდის პეჩორის მონასტერში, მე-14 საუკუნეში იყო ღვთისმშობლის ხატი ჯვართან ერთად, რომელშიც იმყოფებოდა: ქრისტეს თითი, ღვთისმშობლის რძე, იმ ქვის ნატეხი, რომლის დახმარებითაც ქრისტე სახედარზე შეჯდა, როდესაც იერუსალიმში მიემგზავრებოდა. მე-18 საუკუნეში, იმპერატორმა ეკატერინე პირველმა ბერძენი მომლოცველებისაგან 1000 რუბლად შეიძინა, ვითომდა ღვთისმშობლის შესამოსელის ცეცხლგამძლე ქსოვილის ნაჭერი.
  1882 წელს «ისტორიული ცნობის ფურცლის» №10-ში გამოქვეყნებული იქნა ნ.ს. ლესკოვის სტატია «ღვთისმშობლის ფეხის კვალი პოჩაევში». მწერალი პოჩაევში იმყოფებოდა და ღვთისმშობლის «ფეხის კვალი» დაათვალიერა. «აქ არავითარი ადამიანის ფეხის ანაბეჭდის მსგავსიც კი არ შეიმჩნევა, - წერდა ლესკოვი, - არამედ ჩანს მხოლოდ დიდი ზომის გრანიტის ჯიშის ქვაზე მხოლოდ ოდნავ მუქი ზედაპირი, და მისი ფართობის შუაში მოგრძო ჩაღმავება შეიმჩნევა». «ჩაღრმავების გვერდით, ჭის წყლით სავსე ავზი დგას, რომელსაც ბერმონაზვნები მთელი მონდომებით ასხავენ, «ტერფის» სურათიან ბოთლებში და სამწყსოზე ყიდიან». ლესკოვმა, როდესაც ერთ-ერთი უკრაინული სოფლის გავლით მგზავრობდა ზაფხულის მოსავლის აღების დროს, შეიტყო, რომ იქ იმართებოდა დღესასწაული რომელსაც ერქვა «Маты божа у крыныци купалась». აღმოჩნდა, რომ ადგილობრივ სასულიერო პირებს, სოფლის ახლოს გამდინარე პატარა მდინარე, ღვთისმშობლის განბანის ადგილად გამოუცხადებიათ.
  რელიქვიათა უმრავლესობა მართლმადიდებლურ ტაძრებში ჩვენი საუკუნის ოციან წლებშიც კი ინახებოდა. 1923 წლის მაისში, მოსკოვში,  სრულიად რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მეორე ადგილობრივ კრებაზე, განახლების იდეოლოგიის მომხრე მღვდელმთავარი ა.. ბოიარსკი ამბობდა, რომ მრავალ ტაძრებში სასულიერო პირები აბრაამის, ისააკისა და ბეთლემელი ჩვილების ნაწილებსა და იესოს თმებსა და ღვთისმშობლის რძეს აჩვენებდნენ» (.. ემელიახი «ქრისტიანული კულტის წარმოშობა»).


რაში დასჭირდათ ეკლესიებს ცრუ „წმინდა ნაწილებისა“ და სხვა ცრუ რელიქვიების იატაქვეშ წარმოების ასეთი ბინძური პრაქტიკა? ამისათვის ერთდროულად რამოდენიმე მიზეზი არსებობდა. პირველი, "წმინდა" ნივთების ფლობა, ამა თუ იმ ეკლესიას უფრო "ავტორიტეტულს" ხდიდა სხვა ეკლესიებთან შედარებით. მისი წონა საეკლესიო სამყაროში მატულობდა, სახელი კი უფრო შესამჩნევი ხდებოდა საზოგადოებისათვის. მეორე, შედეგად, ეს მეტ მრევლს იზიდავდა ეკლესიაში. და, მესამე, ეს საგრძნობლად ზრდიდა საეკლესიო ხაზინის ფულად შემოსავალს. ღვთისმოსავი და ცრუმორწმუნე ადამიანები მონდომებით ემშვიდობებოდნენ თავიანთ დანაზოგებს, მხოლოდ კი შეხებოდნენ "წმინდანის" ნაწილებს, რადგან იმედოვნებდნენ, რომ ისინი მათ ან განსაკუთრებულ კურთხევას მოუტანდნენ, ან ავადმყოფობისაგან განკურნავდნენ მათ. სამღვდელოება, რა თქმა უნდა, აქტიურად უწყობდა ხელს ამ ცრურწმენებს და ყველა შესაძლო მეთოდებით ცდილობდა მათ პოპულარიზებას. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ მრავალმა ასეთმა ეკლესიამ არც თუ მცირე ქონება შეიძინა ზუსტად „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის წყალობით, რადგან ეს ძალიან მომგებიანი საქმე აღმოჩნდა მინიმალური დანახარჯებით.

  ფინანსების მხრივ, ეკლესიებისთვის კიდევ უფრო წარმატებული, ცრუმორწმუნე მრევლისათვის „წმინდა ნაწილების“  შენახვის ადგილებში მასიური მომლოცველობის ორგანიზების შესაძლებლობა იყო. ეს თითქმის ამოუწურავი ფინანსური შემოსავლის წყაროს ქმნიდა ეკლესიის ხაზინისათვის. თუმცა მსგავს პრაქტიკას ჩვენ ბიბლიაში ვერ ვიპოვით, რაც არც არის გასაკვირი, რადგან "წმინდა ნაწილების" ადგილების მომლოცველობა წარმართული წეს-ჩვეულებების ნაწილს წარმოადგენს.

  «წმინდა წერილებში ისეთი მოვლენის სულ მცირე ჩრდილიც კი არ არის, როგორიცაა წმინდანთა, წამებულთა, წინასწარმეტყველთა ან მოციქულთა საფლავების მომლოცველობა. ყოვლისშემძლე ღმერთმა ისე ბრძანა მოსეს სხეულის მოაბის ველებზე დამარხვა, რომ ვერცერთ ადამიანს ვერასოდეს ვერ გაეგო მისი სამარხის ადგილი, რაც, როგორც ჩანს, იმ მიზნით გაკეთდა, რომ მისი ნაწილების მომლოცველობის აზრიც კი არ ყოფილიყო დაშვებული. იმას თუ გავითვალისწინებთ, თუ საიდან გამოვიდა ისრაელი ერი და იმ ეგვიპტურ ჩვევებსა და აზრებს, რომელიც მან შეითვისა, რაც კარგად ჩანს ოქროს ხბოს მაგალითიდან, და ასევე მოსესადმი და ღვთის იმ სიბრძნისადმი მოწიწებას, რომელიც მისი საშუალებით ვლინდებოდა, მაშინ ძნელი არაა ვივარაუდოთ, რომ ისრაელიანებს გაუჩნდებოდათ ასეთი სურვილი. მიწაზე, რომელზეც ისრაელი ასე დიდხანს ცხოვრობდა, ყოველწლიურად იმართებოდა დიდი და საზეიმო მომლოცველობები, რომლებიც ხშირად სავსებით აღვირახსნილ ღრეობებში გადაიზრდებოდა ხოლმე. ჰეროდოტე გვატყობინებს, რომ ასეთი ყოველწლიური მომლოცველობების დროს,  მომლოცველთა ბრბოების რიცხვი 700 ათას კაცს აღწევდა და იმ დღეს უფრო მეტი ღვინო ისმებოდა, ვიდრე წლის სხვა ნებისმიერ დროს. ასევე ვილკინსონიც აღწერს მსგავს მომლოცველობას ფილაში: "ფილაში, დიდებული მისტერიების გარდა, გარკვეულ დროს დიდებულ ცერემონიას ჰქონდა ადგილი, როდესაც მღვდლები, საზეიმო პროცესიასთან ერთად, მის საფლავს ინახულებდნე და ყვავილებით რთავდნენ მას. პლუტარქე იმასაც კი ამტკიცებს, რომ კუნძულზე ნებისმიერ სხვა დროს შესვლა, მის გასწვრივ ცურვა ან ამ წმინდა მიწის მახლობლად თევზის ჭერა აკრძალული იყო. როგორც ჩანს, პროცესია მხოლოდ საფლავის ახლომდებარე ადგილების სამღვდელოებისგან კი არ შედგებოდა, არამედ ეს ჭეშმარიტად საყოველთაო მომლოცველობას წარმოადგენდა, იმიტომ რომ, დიოდორეს სიტყვების თანახმად, "ფილაში არსებულ ოსირისის საფლავს მთელი ეგვიპტის სამღვდელოება ეთაყვანებოდა» (ალექსანდრე ხისლოპი «ორი ბაბილონი»).


  თავისი ეკლესიების სასულიერო პირების მიერ დარწმუნებული, მრავალრიცხოვანი მომლოცველები,  "წმინდანთა" საფლავების მონახულებითა და მათი ნამდვილი თუ სავარაუდო ნაწილებთან შეხებით, ღვთის განსაკუთრებული მადლის მიღებას იმედოვნებდნენ. ასე, მაგალითად, ღვთისმოსავ ადამიანებში გაბატონებული იყო აზრი, რომ თითქოსდა მოციქული პეტრეს ნაწილებს, რომლებიც ვატიკანის ტერიტორიაზე იმყოფებიან, სასწაულმოქმედების ძალა ჰქონდათ. მიუხედავად იმისა, რომ უძველეს ისტორიულ დოკუმენტებში პეტრეს სამარხის ადგილმდებარეობის შესახებ არაფერია ნათქვამი, ხალხი მაინც დარწმუნებული იყო, მათთვის შეთავაზებული სამარხის ადგილის ავთენტურობაში. VI საუკუნის ბოლოს, მორწმუნეთა შორის მიღებული იყო, პეტრეს საფლავის ქვაზე ნაჭრის ნაკუწების დაყრა. «უცნაურია,– ნათქვამია იმ დროის ერთ-ერთ ცრუმორწმუნეობრივ შეტყობინებაში,– მაგრამ თუ მთხოვნელს დიდი რწმენა აქვს, მაშინ, როდესაც ნაჭერს იღებს საფლავის ქვიდან, ის ღვთის ძალით ივსება და იმაზე უფრო მძიმე ხდება, ვიდრე მანამდე იყო».

  ღვთისმოსავი ხალხი მსგავსადვე ეთაყვანებოდა „წმიდა ნაწილებს“, რომლებსაც ეკლესიის მსახურნი ე.წ. "წმინდა ნიკოლოზს" მიაკუთვნებდნენ. თანაც ამავდროულად თითქმის არავის არ აინტერესებდა ის ფაქტი, რომ ამ "წმინდანის" პიროვნებაში, ორი სრულიად განსხვავებული,  IV და VI საუკუნეებში მცხოვრები, ორი განსხვავებული ადამიანის ცხოვრების მონაცემები იყო შერეული, რომლებსაც ერთნაირი სახელები ერქვათ. ერთი ცნობარის თანახმად, ნიკოლამრომელიც ლათინურად ცნობილია როგორც «Sanctus Nicolaus» — «ალპებიდან ჩრდილოეთით განლაგებულ ოლქებში, შემდგომ კი ჩრდილოეთ ამერიკაში, სახე იცვალა და სანტა-კლაუსად იქცა: ეპისკოპოსის მანტია და მითრა მან, ბეწვის არშიებიან გრძელ სამოსზე და წაწვეტებულ ქუდზე გაცვალა. ამგვარად იქცა წმინდანიკეთილ გრძელწვერა მოხუცად, საჩუქრებით სავსე ტომრით» («Puglia-Dal Gargano al Salento»). სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადამიანები იმ ადამიანის „წმინდა ნაწილებს“ სცემდნენ თაყვანს, რომლიც სახეც შემდგომ მითიურ სანტა-კლაუსად, ანუ თოვლის პაპად გადაიქცა.

  არა ნაკლებ უცნაურად გამოიყურებოდა ასევე, ქალწული მარიამის „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემა, რომელსაც რიგ ადგილებში ჰქონდა ადგილი, თუ გავითვალისწინებთ, რომ, საეკლესიო ტრადიციის თანახმად, იგი თავის ფიზიკურ სხეულში იქნა ატაცებული ზეცაში და შესაბამისად მისგან ვერავითარი „წმინდა ნაწილები“ ვერ დარჩებოდა.

  «კათოლიკური რწმენის თანახმად ქალწული მარიამის სხეული ზეცაში იქნა ატაცებული. მაგრამ ევროპაში არის რამოდენიმე ეკლესია, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ ქალწული მარიამის დედის სხეული აქვთ, თუმცა მის შესახებ აბსოლუტურად არაფერია ცნობილი. სხვათა შორის, მას, სახელი «წმ. ანა» რამოდენიმე საუკუნის წინ მიენიჭა!» (რალფ ვუდროუ «კათოლიციზმის რელიქვიები»).


  ამგვარად, ზემოთ გაჟღერებული ფაქტების თანახმად, ე.წ. "წმინდანთა წმინდა ნაწილების" თაყვანისცემის კულტი, სრულიადაც არ წარმოადგენდა მოციქულებისა და პირველი ქრისტიანების დროინდელი ქრისტიანობის მსახურების ნაწილს. ის ეკლესიის რიტუალურ პრაქტიკაში შედარებით გვიან პერიოდში იქნა შეტანილი და თანდათანობით ფორმირდებოდა, მასში სულ ახალი და ახალი ფორმების შეტანით. მის ჩამოყალიბებაზე მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინეს,  ცრუ რელიგიის "ღმერთებისა" და "წმინდანების" წმინდა ნაწილების თაყვანისცემის წარმართულმა წეს-ჩვეულებებმა. გარდა ამისა, „წმინდა ნაწილების“ კულტი, დროთა განმავლობაში სხვადასხვა ეკლესიებისათვის, სხვა ეკლესიებთან შედარებით საკუთარი ავტორიტეტის დადასტურების, ასევე მრევლზე ბატონობისა და, რა თქმა უნდა, ეკლესიის ხაზინის იოლად შევსების უნიკალური მეთოდი გამოდგა. ამ მიზნებისთვის ეკლესია არა მხოლოდ მოიძიებდა და შემდეგ ნაწილნაწილ ჰყიდდა, ადრეული გარდაცვლილი ქრისტიანების გვამთა ნაწილებს, არამედ ასევე აშკარა სიყალბითაც იყო დაკავებული, როდესაც ჩვეულებრივი მოკვდავების ნაწილებს ისე ასაღებდა როგორც "წმინდანთა" ნაწილებს, ან საერთოდ ხელოვნურად ქმნიდა მათ. ყოველივე ამას სააშკარაოზე გამოჰყავს მოცემული პრაქტიკა, როგორც აბსოლუტურად არაქრისტიანული კულტი, რომელსაც არაფერი აქვს საერთო არც ქრისტეს სწავლებასთან და არც ბიბლიის პრინციპებთან.



საერთო სული წარმართულ და ქრისტიანულ კულტებში



  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემასთან დაკავშირებით, საოცარი მსგავსება, არა მარტო წარმართული კულტების რიტუალურ სისტემასა და ეკლესიის რიტუალურ სუსტემას შორის შეიმჩნევა. არა ნაკლებ გაოცებას იწვევს ამ რელიგიების მოძღვრებათა ბაზების ანალოგიურობის ფაქტი, კერძოდ, იმაში, რაც გვამთა ნაწილების თაყვანისცემასა და მათდამი შემდგომ მოპყრობას შეეხება. ჩვენ თუ შევადარებათ „წმინდა ნაწილების“ საკრალიზაციას წარმართულ კულტებში და ქრისტიანულ ეკლესიებში, მაშინ უნებლიეთ მივალთ დასკვნამდე, რომ მათ საერთო სული აქვთ, რომლითაც მოტივირდებიან როგორც ერთნი, ასევე მეორენი.

  ჯერ კიდევ V კართაგენის საეკლესიო კრების მეათე წესში, რომელიც 393 წელს გაიმართამათქვამი იყო, რომ არცერთი ტაძარი არ უნდა აშენებულიყო სხვაგვარად, თუ არა წამებულთა „წმინდა ნაწილებზე“რომლებიც საკურთხევლის ქვეშ უნდა მოქცეულიყვნენ. VII მსოფლიო კრებამ, 787 წელს დაადგინა, რომ ყველა ტაძარი ვალდებული იყო წმინდანთა ნაწილები ჰქონოდა, და რომ ეს უნდა წარმოადგენდეს უცილობელ წესსაქედან გამომდინარე, ყოველი მშენებარე მართლმადიდებლური ტაძარი ცდილობს, რომ საძირკველში რომელიმე „წმინდანის“ ნაწილები ჰქონდეს ჩაშენებულიჯერ კიდევ ეკლესიის საძირკვლის მზადებისას, ორმოში ჩადებული უნდა იქნას ოთხკუთხედი ქვა, რომელშიც გამზადებული უნდა იყოს სპეციალური ადგილი „წმინდა ნაწილებისთვის“, თავად ქვაზე კი დაახლოებით ასეთი წარწერა უნდა გაკეთდეს: «სახელითა მამისათა, და ძისათა, და წმინდისა სულისათა საძირკველი ეყრება ამ ეკლესიას (მითითებული უნდა იქნეს დღესასწაული ან წმინდანის სახელი, ვისი სახელობითაც იქნება ეკლესია), მოსკოვისა და სრულიად რუსეთის პატრიარქის (მისი სახელი) და (ეპისკოპოსის სახელი და წოდება), და ჩაყოლებული იქნა წმინდა (მისი სახელი) ნაწილები. წელსა სამყაროს შექმნიდან (ამას და ამას), ხოლო სიტყვა ღმერთის ხორციელად შობიდან (დღე, თვე და წელი)» («ღვთისმსახურება ტაძრის საძირკვლის ჩაყრისას და კურთხევისას»).

  ამ კულტის შედარებით ადრეულ პერიოდში, ეკლესიების იმ ადგილებში შენების ჩვეულება არსებობდა, სადაც ვარაუდობდნენ რომ ესე თუ ის გამოჩენილი მღვდელმსახური იყო დაკრძალული. ითვლებოდა, რომ ასეთ ტაძარს განსაკუთრებული მადლი ჰქონდა ღვთისაგან. ამის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს, ვატიკანში ე.წ. «პეტრეს საფლავზე» აგებული ტაძარი. თუმცა დროთა განმავლობაში, «წმინდანთა» საფლავები უკვე აღარ იყო საკმარისი რაოდენობით, და ეკლესიის მსახურებმა დაიწყეს არა მთლიანად გვამების გამოყენება, არამედ მათი გარკვეული დანაწევრებული ნაწილებისა, რომელთაც ან ეკლესიის საძირკველში ატანდნენ ან ეკლესიის საკურთხევლის ქვეშ. ამან საგრძნობლად გააიოლა «ეკლესიების ძვლებზე შენება» და  ამავდროულად მათი იქ აშენების შესაძლებლობას იძლეოდა, სადაც უფრო მოსახერხებელი იყო გეოგრაფიულად.

  ასევე ვერანაირი სრულფასოვანი ღვთისმსახურება ვერ შესრულდება ტაძარში, მასში  „ანტიმინსის“არსებობის გარეშე (სპეციალური მატერია საკურთხეველზე, რომელშიც აუცილებლად უნდა იქნეს ჩაკერებული „წმინდა ნაწილების“ გარკვეული ნაწილები)ისევ და ისევ მიიჩნევა, რომ ეს, ასე ვთქვათ, წმინდა სულს იზიდავს ტაძრისაკენ. შესაბამისი წესი მიღებულ იქნა იმავე VII მსოფლიო კრებაზეამ წესს ასევე კათოლიკური ეკლესიაც იცავს.

  «სხვა არაფერი წარმოადგენს იმაზე მეტად დამახასიათებელს კათოლიციზმისთვის, ვიდრე წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა. ყოველთვის, როდესაც იხსნება ახალი სამლოცველო ან იკურთხება ტაძარი, ეს პროცედურა მანამ არ ითვლება დასრულებულად, სანამ მათში ტაძრის/სამლოცველოს საკურთხებლად მოთავსებული არ იქნება რომელიმე წმინდანის ნაწილები. წმინდანთა ნარჩენები და წამებულთა აყროლებული ძვლები, ეკლესიის სიმდიდრის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენენ» (ალექსანდრე ხისლოპი «ორი ბაბილონი»).

  თუმცა ყურადღებიან მკვლევარს, გულგრილს არ დატოვებს ამ პრინციპის გამაოგნებელი მზგავსება იმასთან, რაც ოდითგანვე ხდებოდა წარმართი ერების კულტებში (შეადარეთ 1 მეფეები 16:34). ძველ ქანაანელებს, რომლებიც ისრაელის მეზობლად ცხოვრობდნენ, მშენებარე შენობის საძირკველში ადამიანთა სხეულების ჩაყოლების ჩვეულება ჰქონდათ, რაც, მათი აზრით, ღმერთებისაგან განსაკუთრებულ დაცვას უზრუნველყოფდა. ასეთივე მოსაზრებების გამო ძველ იაპონიაში პრაქტიკაში იყო რიტუალი «ხიტობასირა», რომლის დროსაც მსხვერპლს ცოცხლად აყოლებდნენ მომავალი შენობის საყრდენში. დოკუმენტების თანახმად, ეს ჩვეულება თითქმის XVII საუკუნემდე იყო შემორჩენილი. ანალოგიური ჩვეულებები არსებობდა ჩინეთში, ასევე კავკასიაში (გავიხსენოთ სურამის ციხე და ზურაბი), ევროპულ და სლავურ ერებში.

  «აქ ჩვენ გვაქვს იმ შემთხვევათაგან ერთერთი, როდესაც სასტიკი პრიმიტიული ჩვეულება, ერთნაირად დამახასიათებელია როგორც მთელი მსოფლიოს კულტურულად ჩამორჩენილი ერებისათვის, ასევე ევროპის მაღალკულტურული ერებისთვისაც. მოცემულ შემთხვევაში ფაქტები იმდენად საჩვენებელი, სარწმუნო და მრავალრიცხოვანია, რომ «კულტურული» და «უკულტურო» ერების ერთმანეთთან შედარებაზე საუბარიც კი ზედმეტია. და ჯერ კიდევ 1928 . წერდა გერმანელი ეთნოგრაფი რ. შტიუბე შემდეგს მოცემული ჩვეულების შესახებ, როდესაც მის კლასიფიცირებას ახდენდა, ჩვეულებრივი გაგებითა და ტერმინით «სამშენებლო მსხვერპლი» — Bauopfer, ანუ მსხვერპლი მშენებლობისას ან მშენებელთა მსხვერპლი (უფრო იშვიათად გვხვდება ტერმინი: «ფუნდამენტის მსხვერპლი»). «სამშენებლო მსხვერპლიესაა ჩვეულება, რომელიც მთელი დედამიწის ზედაპირზეა გავრცელებული, ყველანაირ კულტურულ საფეხურზე მდგარ ერებს შორის. ჩვენ მას ვხვდებით ჩინეთში, იაპონიაში, ინდოეთში, სიამში, კუნძულ ბორნეოზე, აფრიკაში, სემიტებთან, ახალ ზელანდიაში, კუნძულ ტაიტიზე, ჰავაისა და ფიჯის კუნძულებზე და ჩიბჩებთან სამხრეთ ამერიკაში. ყველა ევროპულ ერებს შორის ის გავრცელებული იყო შუა საუკუნეებში და განსხვავებულ ფორმებში ჯერ კიდევ ცოცხლობს ჩვენს დღეებამდეცალკეულ წეს-ჩვეულებებში» [Stübe 1927, S. 962]» (.. ზელენინი «სამშენებლო მსხვერპლი»).

  მაგალითისათვის რომ ითქვას, ძველად პოპულარული, ზუსტად ეს «სამშენებლო მსხვერპლის» წეს-ჩვეულებები წარმოადგენენ, სახლის საძირკველში მონეტების ჩაყოლების, ასევე ახალ აშენებულ სახლში პირველად კატის შეშვების თანამედროვე ჩვეულებების ფესვებს. ადამიანთა წარმოდგენის თანახმად, მათი შესრულება სახლს დღეგრძელობას, ხოლო მის მცხოვრებლებს კი - ბედნიერებას უქადის.

  «ღვთაებისათვის მსხვერპლის შეწირვის, ძველი წარმართული წეს-ჩვეულების ტრანსფორმაციის მაგალითს, ჩვენ ასევე სახლების საძირკვლებში მონეტების ჩაყოლებაშიც ვხედავთ. როგორ კვლევებმა გვიჩვენეს, ის ცვლის სამშენებლო მსხვერპლს, თავდაპირველადადამიანურს, შემდგომ რიტუალური ფასეულობების გათვალისწინებით ცხენის, ხარის, ტახის, თხის, ვირის და ბატკნის, შემდგომმამლისა და ქათმის მსხვერპლით შეცვლილს, სულ ბოლოს კი ის მონეტის მსხვერპლით შეიცვალა. ადამიანური სამშენებლო მსხვერპლის არსებობის პირდაპირ მტკიცებულებას წარმოადგენს ნაწყვეტი ქრისტიანული ნომოკანონიდან: «…მათ ჩვეულება აქვთ, სახლების შენებისას მის საძირკველში ადამიანის სხეულს აყოლებენ. ვინც ადამიანს ჩადებს საძირკველში, მას სასჯელადსაეკლესიო მონანიების თორმეტი წელი და სამასი თავის დაკვრა. საძირკველში ტახი, ხარი ან თხა ჩააყოლეთ» (. ჟარკოვი, . ლივცოვი, . ლეპილიგი «ორლოვსკის ეპარქიის ისტორია»).

 XIII საუკუნის ამ აღმოსავლეთსლავური დოკუმენტის ნაწყვეტზე მითითებით, ისტორიკოსი მ.. კოზლოვი შენიშნავს:
  «მსგავსი პრაქტიკა ქრისტიანულ ეპოქაშიც კი იმდენად გავრცელებული იყო, რომ ქრისტიანი იერარქებიც კი ვერ ხედავდნე ვერაფერ ცუდს იმაში, გლეხები რომ ღორების ლეშებს დებდნენ ახალი სახლის საძირკვლებში».

  როგორც ვრწმუნდებით, მართლმადიდებლობა და კათოლიციზმი გასაოცარი მსგავსებით მისდევენ მრავალნაირ წარმართულ კულტებს იმაში, რაც რელიგიური შენობების საძირკველში ადამიანური ნაწილების ჩაყოლებას შეეხება. ამ ეკლესიებში მსგავსი სახით მოქმედების მიზეზსაც ანალოგიური ახსნა აქვს: ითვლება, რომ ეს ტაძრის «განწმენდასა» და ზემოდან კურთხევის მიღებას უწყობს ხელს. ნუთუ უნდა გვიკვირდეს ის, თუ რამდენად დამახასიათებელია წარმართობისთვის ეს ეკლესიური პრაქტიკა და ის, თუ რამდენად შორსაა ის ბიბლიის ცნობილი პრინციპებისაგან?


   მეორეს მხრივ, „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის სწავლებაში, ცრურწმენებისა და ფეტიშიზმის ძლიერი გავლენა შეიმჩნევა. როგორც ამ სწავლების მომხრეები აცხადებენ, „წმინდა ნაწილები“ თითქოსდა რაღაც «მადლმოსილი ძალის» მატარებლები არიან. აქედან გასაგებია მათი ლოგიკა, ვინც ცდილობს რომ რაც შეიძლება ახლოს იყოს «წმინდანთა» გვამების ნარჩენებთან: მათი გაგებით, რაც უფრო ახლოს ხარ «წმინდანის სხეულთან», მით უფრო დიდია ზემოდან მოწონების მიღების შანსი. როგორც მირჩა ელიადემ თქვა, «წამებულებს ღვთის წინაშე შუამდგომლობა შეეძლოთრადგან ისინი ხომ მისი «მეგობრები» იყვნენრწმენისა და რელიგიური იდეების ისტორია»). შესაბამისად, ყოველ ცრუმორწმუნე ადამიანს სურდა, რომ თავის «მეგობრად» უშუალოდ  «ღვთის მეგობარი» ჰყოლოდა. ამითვე აიხსნება ადამიანთა მიდრეკილება, რომ საკუთარ სამარხად ადგილი «დაბრონონ» უშუალოდ «წმინდანთა» საფლავებთან ახლოს. „წმინდა ნაწილებისადმი“ ასეთ უპატივცემულო მობყრობაში შეიმჩნევა მხოლოდ და მხოლოდ ხორციელი აზროვნება, რომელიც წარმართებს უფრო ახასიათებთ, ვიდრე ბიბლიით განსწავლულ ქრისტიანებს. და არცაა გასაკვირი, რომ მთელი იმ დროის განმავლობაში რაც „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტი არსებობს, ცრუმორწმუნე ადამიანები მათ ყელზე სატარებელ თუ საშინაო ამულეტების სახით ხმარობენ, რადგან მათი მხრიდან განსაკუთრებული დაცვის, განკურნებისა და ღვთის წინაშე შუამავლობის იმედი აქვთ.

  «მსგავსად იმისა, როგორც წარმართული ტაძრები იქნა კურთხეული ქრისტიანულ ეკლესიაბად, ასევე ძველი წარმართობა იქნა შენარჩუნებული ანგელოზების, წმინდანების, ხატების, წმინდა ნაწილების, ამულეტებისა და დღესასწაულების სახით...ანტიკური კერპთაყვანისმცემლობა და ამულეტების თაყვანისცემა მათი ყველაზე საშინელი ფორმებით, წმინდა ნაწილებისა და ძვლების თაყვანისცემის ფორმით ჩაინერგა » (. გარნაკი «დოგმატების ისტორია»).

  «დღეს ყველგან, სადაც პაპის თაყვანისმცემლობაა მიღებული, შეგვიძლია ვიხილოთ წმ. პეტრესა და წმ. პავლეს, წმ. თომასა და წმ. ლავრენტის წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა, ზუსტად ისევე, როგორც ეს ეგვიპტეში ოსირისის ან ბაბილონში ზოროასტრის ნაწილებთან მიმართებაში ხდებოდა» (ალექსანდრე ხისლოპი «ორი ბაბილონი»).



გამართლების მცდელობები და მათი შეუსაბამობები



  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის წეს-ჩვეულების დამცველები, მის დაცვას, წმინდა წერილებიდან ზოგიერთი ადგილის მოყვანით ცდილობენ, რომლებშიც, სხვათაშორის, არაფერია ნათვამი მოცემულ პრაქტიკაზე. ერთერთ ასეთ ბიბლიურ ადგილს წარმოადგენს შემთხვევა 2 მეფეების 13:20,21-დან, სადაც ჩვენ ვკითხულობთ:

  «მოკვდა ელისე და დამარხეს იგი. იმ მიწაზე წლის დასაწყისში მოაბელები დათარეშობდნენ ხოლმე. ერთხელ ერთ კაცს მარხავდნენ; როცა მოთარეშეები დაინახეს, ელისეს სამარხში ჩააგდეს მკვდარი და გაიქცნენ. როგორც კი ელისეს ძვლებს შეეხო, მკვდარი მაშინვე გაცოცხლდა და ფეხზე წამოდგა».

  თუმცა წარმოადგენს კი მოცემული შემთხვევა იმის საფუძველს, რომ „წმინდა ნაწილებს“ ვცეთ თაყვანი? არანაირად. პირველი, ჩვენ ვერ ვხედავთ, რომ ამ სასწაულს შემდგომი პრაქტიკაც ჰქონოდეს; წინასწარმეტყველის ძვლების მეშვეობით მკვდრეთით აღდგომას, მხოლოდ ერთადერთხელ ჰქონდა ადგილი, რაც არავითარ საფუძველს არ იძლევა „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის დასამტკიცებლად.

  მეორე, ამ მოვლენის მიუხედავად, ბიბლიაში არაფერია იმაზე ნათქვამი, რომ ოდესმე ელისეს ძვლებს თაყვანს სცემდნენ როგორც წმინდებს. ასევე არც თავად ღმერთს მიუცია მსგავსი მითითება. როგორც ისტორიკოსი ფილიპ შაფი წერდა, «უნდა აღინიშნოს, რომ ამ სასწაულსაც კი არ გამოუწვევია წინასწარმეტყველის ნაწილებისადმი თაყვანისცემის დაწყება და გარდაცვლილი ადამიანის სხეულის უწმინდურების შესახებ კანონის გაუქმება» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომი II). ყოველივე ეს ნიშნავს, რომ ღმერთი საჭიროდ არ თვლის გარდაცვლილთა ნაწილების რაიმე სახის განსაკუთრებული პატივით გარემოცვას.

  მესამე, უნდა გვესმოდეს თუ საერთოდ რისთვის მოახდინა ღმერთმა ასეთი სასწაული. ეს მითუმეტეს საინტერესოა, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ აღდგენილი ადამიანის რწმენაზე, პიროვნებაზე და უბრალოდ მის სახელზეც კი ბიბლიაში აბსოლუტურად არაფერია ცნობილი; ისეთი შეგრძნება რჩება, რომ თავად გაცოცხლების ფაქტი იმდენად მხოლოდ ამ კონკრეტული ადამიანის გულისთვის არ მოხდა, რამდენადაც რაღაც სხვა მიზეზის გამო. და ეს მიზეზი არსებობს, თანაც როგორც მინიმუმ, ორი.

  პირველი მიზეზი, თავად ელისეს წინასწარმეტყველური მსახურების დასაწყისშივე ხდება ცხადი.

  «ელიამ ელისეს უთხრა: «მთხოვე, რა გაგიკეთო, სანამ შენთან ვარ».ელისემ სთხოვა: «შენი სულის ორი წილი გადმოვიდეს ჩემზე» (2 მეფეები 2:9).

  ელისეს სურდა, რომ იეჰოვას ის ორჯერ უფრო მეტი სულიერი ძრვენით ეკურთხებინდა, ვიდრე მისი წინამორბედი წინასწარმეტყველი ელია. იეჰოვამ თანხმობით უპასუხა. შესრულდა სინამდვილეში ეს კურთხევა? ყველაზე დიდი სასწაული, რომელიც ელიამ მოახდინა, სარეფთელი ქვრივის ვაჟის მკვდრეთით აღდგენა იყო (1 მეფეები 17:17-24). ღმერთმა ასევე ელისესაც მისცა საშუალება სასწაულებრივად აღედგინა მკვდრეთით ბავშვი (2 მეფეები 4:18-37). მაგრამ თავისი სიცოცხლის განმავლობაში ელისეს სხვა აღარავინ აღუდგენია. მაშინ რამდენად შესრულდა იეჰოვას დაპირება, რომ ელისეს ელიასთან შედარებით ორმაგი რაოდენობის კურთხევას მისცემდა? ადამიანის მკვდრეთით აღდგენის სასწაული, რომელიც უკვე ელისეს გარდაცვალების შემდეგ მოხდა, ამის მტკიცებულება გახდა. ღმერთმა ელიას მეშვეობით თუ ერთი მკვდარი აღადგინა, ელისეს მეშვეობითორი! რითაც ღვთის დანაპირები, რომ ელისეს  «[ელიას] სულის ორ წილს» მისცემდა, მთელი სიზუსტით შესრულდა!

  მეორე მიზეზი წინასწარმეტყველის სიცოცხლის დასასრულის მიზეზის გათვალისწინებით ხდება ნათელი. ბიბლია ამბობს, რომ წინასწარმეტყველს «სასიკვდილო სენი შეეყარა» (2 მეფეები 13:14). შედეგად, ამ დაავადების გამო «მოკვდა ელისე და დამარხეს იგი» (2 მეფეები 13:20). ძველ ისრაელიანთა შორის გავრცელებული იყო აზრი, რომ დაავადება ღვთის სასჯელს წარმოადგენდა (შეადარეთ იოანე 9:2). მძიმე დაავადების გამო მისი სიკვდილი, მიკერძოებული ადამიანების მიერ, შეიძლება ისე ყოფილიყო აღქმული, როგორც მისი სიცოცხლის ბოლოს ღვთის კეთილგანწყობის დაკარგვა. მაგრამ გარდაცვლილის მკვდრეთით აღდგენის სასწაული, რომელიც ელისეს ძვლების შეხების შედეგად მოხდა, იყო ნიშანი, რომელიც სრულიად აქარწყლებდა ამ წინასწარმეტყველის შესახებ ყოველგვარ არასწორ წარმოდგენებს.

  როგორც ვხედავთ, ღვთის სიტყვის ყურადღებით გამოკვლევა არ გვაძლევს საბაბს მივიჩნიოთ, რომ ღმერთი გარდაცვლილი წმინდანების ნაწილებს ისე უყურებს, როგორც რაიმე განსაკუთრებული მაცოცხლებელი ძალის წყაროს. პირიქით, ყველაფერი იმაზე მიუთითებს, რომ მადლის ძალა მხოლოდ ღმერთისაგან გამოდის, და არანაირად არ გადაიცემა რაღაც უწყვეტ წყაროდ, ადამიანთა გვამების ნარჩენების მეშვეობით. ელისეს მაგალითი ერთსახოვნად ადასტურებს იმას, რომ ეს სასწაული ღვთის მიერ მხოლოდ ერთხელ იქნა მოხდენილი და ამის შემდგომ, წინასწარმეტყველის გვამის ნაწილების მეშვეობით, აღარავითარი შემდგომი კურთხევები და სასწაულები აღარ მოუხდენია. იმ მიზეზებს, რომელთა გამოც ღმერთმა ეს სასწაული მოახდინა, არაფერი საერთო არ ჰქონდათ იმასთან, რასაც დღეს „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტს ეძახიან.


  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისმცემლობის მომხრეების კიდევ ერთი არგუმენტი დაკავშირებულია მომაკვდავი იოსების თხოვნასთან, რომ მომავალში, როდესაც ღმერთი ეგვიპტეში მცხოვრებ ებრაელებს მოხედავდა, თან წაეღოთ მისი ძვლები (დაბადება 50:24,25). თუმცა, განა არის ამ შემთხვევაში რაიმე ისეთი, რაც „წმინდა ნაწილების“ კულტს უჭერს მხარს? აბსოლუტურად არაფერი! აქ აღსანიშნავია ის, თუ როგორ აღწერს ბიბლია იმას, როგორ მოექცნენ ებრაელები იოსების სხეულს:

  «მოკვდა იოსები ას ათი წლის ასაკში. დააბალზამეს იგი და კუბოში ჩაასვენეს, ეგვიპტეში» (დაბადება 50:26).

  როგორც შეგვიძლია დავრწმუნდეთ, იოსების თხოვნა არ შეეხებოდა მისი სხეულისადმი რაიმე სახის განსაკუთრებული თაყვანისცემის შესრულებას, და არც ღვთის მხრიდან ყოფილა მსგავს ქმედებებზე რაიმე სახის მითითება. პირიქით, იოსების სხეული კუბოში იქნა მოთავსებული და ამ მდგომარეობაში დატოვებული, და არა თაყვანსაცემად საყოველთაოდ გამოფენილი. აქ არაფერია ისეთი, რისთვისაც შეგვეძლო „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემა დაგვერქმია. მოგვიანებით, როდესაც მოსეს გამოჰყავდა ერი ეგვიპტიდან, მან თან წამოიღო კუბო იოსების ძვლებით, რითაც მისი თხოვნა აღასრულა (გამოსვლა 13:19). და ისევ და ისევ ჩვენ ვერსად ვხედავთ, რომ მოსე იოსების ძვლებს იყენებდეს რაიმე რიტუალური მიზნებისათვის. ხოლო როდესაც ებრაელები აღთქმულ მიწაზე შევიდნენ, იოსების ძვლები «შექემში დამარხეს, იმ მიწის ნაკვეთზე, რომელიც იაკობმა შექემის მამის, ხამორის ვაჟებისგან იყიდა ას კესითად და იოსების ვაჟების სამკვიდრო გახდა ის» (იესო ნავეს ძე 24:32). როგორც ვხედავთ, იოსების ძვლებთან დაკავშირებული ისტორია სავსებით პროზაულია. იცოდა რა, რომ მომავალში იეჰოვა ღმერთი ებრაელებს თავის მიწაზე დააბრუნებდა, იოსებმა ისურვა, რომ მისი ნაწილები იმ მიწაზე დამარხულიყო, სადაც მის ერს უნდა ეცხოვრა (ებრაელთა 11:22). შედეგად ისინი ზუსტად იმ ადგილას იქნა დამარხული, რომელიც ძველთაგანვე იოსების ოჯახს ეკუთვნოდა.


  კიდევ ერთ მაგალითს, რომლის მოყვანასაც ცდილობენ ხოლმე „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის დამცველები, წარმოადგენს შემთხვევა, რომელიც მარკოზის სახარებასა და მოციქულთა საქმეების წიგნებშია აღწერილი.

  «იესოს ამბავი რომ გაიგო, ხალხში უკნიდან მიუახლოვდა მას და ტანსაცმელზე შეეხო, რადგან თავისთვის ამბობდა, თანსაცმელზეც რომ შევეხო, გამოვჯანმრთელდებიო. სისხლდენა მაშინვე შეუჩერდა და სხეულით იგრძნო, რომ მძიმე დაავადებისგან განიკურნა"(მარკოზი 5:27-29).   «ავადმყოფები მთავარ ქუჩებშიც კი მიჰყავდათ და აწვენდნენ საწოლებსა და საკაცეებზე, რომ ჩავლილი პეტრეს ჩრდილი მაინც დაჰფენოდა რომელიმე მათგანს» (საქმეები 5:15).   «ღმერთი პავლეს ხელით განსაკუთრებულ სასწაულებრივ  საქმეებს ახდენდა. მისი ნაქონი ნაჭრები და წინსაფრები ავადმყოფებთან მიჰქონდათ, ისინი კი იკურნებოდნენ და ბოროტი სულები გამოდიოდნე მათგან» (საქმეები 19:11,12).

  ამ მაგალითებიდან გამომდინარე, ამტკიცებენ, რომ, მარტო ჩრდილი და ტანსაცმლის ნაჭრები თუ კურნავდნენ, მაშინ თავად «წმინდანთა» სხეულები თავისთავად უფრო გამოდგებიან ამ მიზნებისათვის (1 კორინთელთა 3:16). გარდა ამისა, ზუსტადაც ადამიანების უძლურებებისაგან განკურნების სავარაუდო თვისება წარმოადგენს „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის მთავარ მიზეზს. ამაზე ყურადღებას ასევე, მართლმადიდებლური ენციკლოპედია «Древо» ამახვილებს:

  «“წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემა დაკავშირებულია მათში არსებულ სასწაულმოქმედ ძალასთან, ანუ მიიჩნევა, რომ ღვთაებრივი მადლი, რომელიც წმინდანს ჰქონდა, მის ნაწილებშიც ნარჩუნდება. ამ ღვთაებრივ მადლს მიეკუთვნება პირველ რიგში სხვადასხვა დაავადებების განკურნება და ბოროტი სულების განდევნა. „წმინდა ნაწილებით“, იოანე დამასკელის სიტყვებით, “ბოროტი სულები განიდევნებიან, დაავადებები იკურნებიან, უძლურები იკურნებიან, ბრმებს თვალები ეხილებათ, დავრდომილნი იწმინდებიან, ცდუნებანი და მწუხარებანი ქრებიან”».

  თუმცა, ისევე როგორც წინასწარმეტყველი ელისეს შემთხვევაში, უნდა გვახსოვდეს, რომ წმინდა სულის მოქმედება ღმერთისგან გამოდის და არა რაიმე ნივთებიდან. თავად ფიზიკური საგანი ჩვეულებრივ საგნად რჩება, და მას თავის თვისებებში არავითარი რაიმე სახის ზებუნებრივი შესაძლებლობები არ გააჩნია. ადამიანებმა ან საგნებმა შეიძლება ღვთის ძალის გამტარებად, ღვთისათვის აუცილებელ,  რომელიმე საჭირო დროის მომენტში იმსახურონ, მაგრამ ეს არანაირად არ ნიშნავს, რომ, ერთხელ მომსახურებით, მოცემული საგანი ავტომატურად რჩება,  ღვთის მადლის რაიმე სახის ამიუწურავ წყაროდ. პირიქით, ბიბლიაში საკმარისი მაგალითებია იმისა, თუ გარკვეული ნივთები, რომლებიც ღვთის განკარგულებით გარკვეული სასწაულმოქმედი მიზმებისათვის გამოიყენებოდა, თავისი დანიშნულების შესრულების შემდეგ, სამუდამოდ ჩვეულებრივ ნივთებად რჩებოდნენ, რომლებიც ყოველგვარ ზებუნებრივ თვისებებს იყვნენ მოკლებული. ამის ერთ-ერთი ნათელი მაგალითიამოსეს სპილენძის გველი, რომელიც ძელზე იყო მიმაგრებული (რიცხვები 21:7-9). მას ძალიან მნიშვნელოვანი როლი უნდა შეესრულებინა ღვთის განზრახვაში დროის მოცემულ მომენტში. მაგრამ, მას შემდეგ რაც ერთხელ შეასრულა თავისი მოვალეობა, მეტად ღვთის ჩანაფიქრში აღარავითარ როლს აღარ ასრულებდა; არავითარი შემდგომი კურთხევები ღმერთს ამ ნივთის მეშვეობით აღარ მიუცია. პირიქით, როდესაც ისრაელიანებმა, ღვთის დამოკიდებულების საპირისპიროდ მოცემული საგანი განსაკუთრებული თაყვანისცემის საგნად აქციეს, ღმერთმა მეფე ხიზკიას მეშვეობით გაანადგურა ეს უსიცოცხლო რელიქვია (2 მეფეები 18:4). ნუთუ ამან რამე არ უნდა ასწავლოს რელიქვიებისა და მათ შორის „წმინდა ნაწილების“ თანამედროვე თაყვანისმცემლებს?

  თუმცაღა, ზემოთმოყვანილი ბიბლიური მუხლები თვითონვე წარმატებით ააშკარავებენ რელიქვიებისა და „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის უსუსურობას. როგორ? ბიბლიაში, რაიმე სახის სასწაულის მოხდენის თითქმის ყველა შემთხვევებში, ვხვდებით უცვლელ პრინციპებს, რომლებიც სავსებით არასახარბიელონი არიან «სიწმინდეების სასწაულმოქმედების» მხარდასაჭერად. ქვემოთ ჩვენ მათ განხილვას შევძლებთ.

  პირველი, ყველა ეს მაგალითი ნათლად აჩვენებს, რომ მოცემული ტანსაცმლის მეშვეობით განკურნების ძალა მხოლოდ იმ ღვთის მსახურების მიწიერი ცხოვრებისას ვლინდებოდა, რომლებსაც ისინი ეკუთვნოდნენ. როგორც ისტორიკოსმა ფილიპ შაფმა შენიშნა, «ყველა ამ ბიბლიურ ეპიზოდებში განმკურნებელი ძალის იარაღს ცოცხალი ადამიანები წარმოდგენდნენ» (ფილიპ შაფი «ქრისტიანული ეკლესიის ისტორია», ტომი II). სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ბიბლიაში ჩვენ ვერ ვხვდებით ვერცერთ შემთხვევას იმისა, რომ მსგავს ნივთს სასწაული მოეხდინოს მისი მფლობელის გარდაცვალების შემდეგ. ეს კი თავის მხრივ კიდევ ერთხელ ამტკიცებს, რომ განკურნების ძალა დაკავშირებულია არა ნივთთან, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ღმერთთან, რომელიც თავის კურთხევას იმ მომენტში მცხოვრები მსახურის მეშვეობით იძლევა. ეს ნათლად ჩანს იმ ქალის მაგალითიდან, რომელიც იესოს შეეხო, რადგან ძალა ტანსაცმლიდან კი არ გავიდა, არამედ თავად იესოსაგან. შესაბამისად, ვერც „წმინდა ნაწილებს“ ექნებათ „პრეტენზია“ უწყვეტი ღვთაებრივი მადლის გამტარის როლზე, რადგან ეს აბსოლუტურად ეწინააღმდეგება მოცემულ ბიბლიურ პრინციპებს.

  მეორე, ბიბლიური მაგალითები ერთსახოვნად აჩვენებენ, რომ ყველა იკურნებოდა, ვინც კი იესოს ან მოციქულებს მიმართავდა განკურნებისთვის. ამ პრინციპს ჩვენ შემდეგ ბიბლიურ მითითებებში ვნახულობთ:

  «რადგან უამრავ ხალხს კურნავდა და მძიმედ დაავადებულები ზედ აწყდებოდნენ, რომ შეხებოდნენ» (მარკოზი 3:10).   «რომელ სოფელში, ქალაქსა თუ დაბაშიც არ უნდა შესულიყო, ყველგან ავადმყოფები მიჰყავდათ მასთან, მოედნებზე ათავსებდნენ და ეხვეწებოდნენ, მხოლოდ მოსასხამის ფოჩზე შეგეხებითო. ვინც კი შეეხო, ყველა განიკურნა» (მარკოზი 6:56).   «დემონებით შეპყრობილი მრავალი ადამიანი მიუყვანეს, მან სიტყვით განდევნა სულები და ყველა ავადმყოფი განკურნა» (მათე 8:16). «იქაურმა ხალხმა იცნო ის და დაგზავნეს კაცები მთელ შემოგარენში და მიუყვანეს მას ყველა ავადმყოფი. ისინი ეხვეწებოდნენ, მხოლოდ მოსასხამის ფოჩზე შეგეხებითო. ვინც შეეხო, ყველა სრულიად გამოჯანმრთელდა» (მათე 14:35,36).   «მივიდა მასთან დიდძალი ხალხი, თან ჰყავდათ კოჭლები, დასახიჩრებულები, უსინათლოები, მუნჯები და მრავალი სხვა, რომლებსაც ფეხებთან უწვენდნენ, და ის ყველას კურნავდა. ხალხი გაოცებული იყო და განადიდებდა ისრაელის ღმერთს, რადგან ხედავდნენ, რომ მუნჯები ლაპარაკობდნენ, კოჭლები დადიოდნენ და უსინათლოებს თვალები ეხილებოდათ» (მათე 15:30,31).   «მიჰყვებოდა მას დიდძალი ხალხი და ის კურნავდა მათ» (მათე 19:2).   «იქ იყო მისი უამრავი მოწაფე, აგრეთვე დიდძალი ხალხი მთელი იუდეიდან, იერუსალიმიდან, ტვიროსისა და სიდონის ზღვისპირეთიდან, რომლებიც მის მოსასმენად და სნეულებათაგან განსაკურნავად მოსულიყვნენ. იკურნებოდნენ უწმინდური სულებით გაწამებულებიც. მთელი ხალხი ცდილობდა შეხებოდა იესოს, რადგან მისგან ძალა გამოდიოდა და ყველას კურნავდა» (ლუკა  6:17-19).

  როგორც ვხედავთ, იესოს მაგალითი ერთმნიშვნელოვნად ადასტურებს იმას, რომ მისი განკურნების ძალა სრულყოფილი იყო, და იკურნებოდა აბსოლუტურად ყველა, ვინც კი მასთან მიდიოდა თავისი უძლურებისაგან განთავისუფლების სურვილით. მაგრამ ეს ძალა მხოლოდ იესოს თავისებურება არ ყოფილა. მან ზუსტად იგივე ძალა მისცა ასევე თავის მოწაფეებს.

  «მოუხმო თავის თორმეტ მოწაფეს და მისცა ძალაუფლება, რომ განედევნათ უწმინდური სულები და განეკურნათ ნებისმიერი ავადმყოფობა და უძლურება" (მათე 10:1).   «ავადმყოფები მთავარ ქუჩებშიც კი მიჰყავდათ და აწვენდნენ საწოლებსა და საკაცეებზე, რომ ჩავლილი პეტრეს ჩრდილი მაინც დაჰფენოდა რომელიმე მათგანს. დიდძალი ხალხი მოდიოდა იერუსალიმის გარშემო მდებარე ქალაქებიდანაც, მოჰყავდათ ავადმყოფები და უწმინდური სულებით გაწამებულები, და ყველა იკურნებოდა» (საქმეები 5:15,16).   «ღმერთი პავლეს ხელით განსაკუთრებულ სასწაულებრივ საქმეებს ახდენდა. მისი ნაქონი ნაჭრები და წინსაფრები ავადმყოფებთან მიჰქონდათ, ისინი კი იკურნებოდნენ და ბოროტი სულები გამოდიოდნენ მათგან» (საქმეები 19:11,12). 



თანაც, გავრცელებული მოსაზრების საპირისპიროდ, განსაკურნებლად ადამიანისთვის სულაც არ იყო აუცილებელი იესოსადმი რწმენის ქონა. ეს ჩანს იმ სახარებისეულ მაგალითებში, რომლებიც აღწერილია იოანეს 5:5-9,13; 9:24-36; ლუკას 22:50,51, მკვდრების აღდგომაზე უკვე აღარაფერს ვამბობ (ლუკა 8:54,55; იოანე 11:43,44).

  შედეგად, ჩვენ შეგვიძლია შევადაროთ, არის თუ არა რაიმე საერთო განკურნების ბიბლიურ ნიმუშს, რომელსაც წარსულში ღმერთი აძლევდა ადამიანებს, და ეგრეთ წოდებულ «სასწაულმოქმედ წმინდა ნაწილებს» შორის (ან სხვა საეკლესიო რელიქვიებს შორის). უდიდესი განსხვავება ჩნდება პირველსა და მეორეს შორის. თუ ღვთის ძალა, რომელიც იესოსა და მისი მოწაფეების მეშვეობით მოქმედებდა, განკურნებისათვის მისულ ყველა მსურველს კურნავდა, მისგან განსხვავებით «წმინდა ნაწილები» არანაირად არ შეესაბამება მოცემულ ნიშანს. ეკლესიის მსახურებიც კი ვერ შეედავებიან იმ ფაქტს, რომ ადამიანები, რომლებიც «სასწაულმოქმედ რელიქვიებს» მოილოცავენ, როგორი ავადმყოფებიც მიდიან მათთან, ისეთივე ავადმყოფები ბრუნდებიან სახლში. ჩვენ ვერ ვხედავთ ყველა მოსულის განკურნების იმ ცნობილ ახალაღთქმისეულ მაგალითს, რომელიც ბიბლიაშია ნაჩვენები. ხოლო თუ ვინმე და სადმე კიდევაც საუბრობს რაიმე განკურნების შესახებ, მაშინ კითხვა იბადება, რატომ ეძლევა ის მხოლოდ იშვიათ რჩეულებს?


 
მესამე, ზემოთ მოყვანილი მუხლები არა მხოლოდ ყველა მთხოვნელის განკურნებაზე მიუთითებენ, არამედ ასევე ნებისმიერ სტადიაში მყოფი, ნებისმიერი დაავადებისაგან უპირობო განკურნებაზე, და ბოროტი სულებისაგან განთავისუფლებაზეც კი. თანაც, ეს ყველაფერი მომენტალურად ხდებოდა. თუმცაღა, არავითარი «წმინდა ნაწილები» და არავითარი ე.წ. "რელიქვია" არ შეესაბამება, ყოველგვარი დაავადებისაგან მომენტალური განკურნების მოცემულ ნიშანს.



  მისი დამცველების მხრიდან, „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტის გამართლების კიდევ ერთი მცდელობა, ასე იხსნება: „წმინდა ნაწილების“ მეშვეობით ადამიანს შეუძლია გარდაცვლილ წმინდანებს სთხოვოს ღვთის წინაშე შუამდგომლობა. მაგრამ, აქაც პარადოქსს ვაწყდებით. განა ბიბლია არ ამბობს, რომ «ერთია ღმერთი და ერთია ღმერთსა და ადამიანებს შორის შუამავალიკაცი, ქრისტე იესო, რომელმაც საკუთარი თავის შეწირვით შესაბამისი გამოსასყიდი გაიღო ყველასთვის» (1 ტიმოთე 2:5)? კვლავაც ღვთის სიტყვა გვასწავლის:

  «ქომაგი გვყავს მამის წინაშე - იესო ქრისტე მართალიის არის ჩვენი და არა მარტო ჩვენი, არამედ მთელი ქვეყნის ცოდვების მიმტევებელი» (1 იოანე 2:1,2, საპატრიარქოს თარგმანი)   «მას შეუძლია სრულად იხსნას ისინი, ვინც მისი მეშვეობით უახლოვდება ღმერთს, რადგან ის მარად ცოცხალია, რათა უშუამავლოს მათ» (ებრაელთა 7:25).

  როგორც 1 ტიმოთეს 2:5-ის საფუძველზე შეგვეძლო დაგვენახა, «ღმერთსა და ადამიანებს შორის შუამავალი» - ერთია და არა რამოდენიმე. ბიბლია მხოლოდ ერთ და ერთადერთ ასეთ შუამავალზე და ქომაგზე იესო ქრისტეზე მიუთითებს, და მხოლოდ მისი მეშვეობით უნდა მიმართავდეს ქრისტიანი, ღვთისადმი თავის სათხოვარს (იოანე 14:13,14; 16:23,24). და განსაზღვრულად ვერავითარ დამატებით «შუამავლებსა» და «ქომაგებზე» ვერ იქნება საუბარი გარდაცვლილი ადამიანების რიცხვიდან, რადგამ ამ საკითხს ბიბლია სავსებით ნათლად უსვამს ხაზს, ყურადღების მხოლოდ და მხოლოდ იესოზე ფოკუსირებით. დასკვნა აბსოლუტურად თავისთავადია: ახალი «შუამავლების» შექმნის ადამიანთა ყოველგვარი მცდელობა, პირდაპირ წინააღმდეგობაში მოდის ღვთის თვალსაზრისთან, და ამიტომ ის არ იწონებს ამას.

  ამასთანავე, იმის სურვილი რომ ქრისტეს გარდა კიდევ ჰყავდეთ რომელიმე დამატებითი «შუამავლები», მხოლოდ და მხოლოდ ადამიანთა ხორციელ აზროვნებას ააშკარავებს. სავსებით ქვეყნიური პრინციპია: პირად არსენალში რაც უფრო მეტი დამხმარე-ქომაგი-შუამავალია, მით უფრო იოლი იქნება სამოთხეში მოხვედრა! ნუთუ ასეთი ადამიანებისთვის ცოცხალ ღმერთთან ახლო ურთიერთობა უფრო ნაკლებად რეალურია, ვიდრე «წმინდანებთან» ურთიერთობა? ნუთუ «წმინდანებისაგან» მოველით გადარჩენას, ნუთუ ღმერთისგან არა?

  გარდა ამისა, მსგავსი პრაქტიკა სავსებით სახიფათოდ ესაზღვრება ოკულტიზმს. წმინდა წერილი შეგვახსენებს:

  «იეჰოვას, შენს ღმერთს ეცი თაყვანი და მხოლოდ მას შეუსრულე წმინდა მსახურება» (მათე 4:10).

  შეუძლიათ თუ არა ქრისტიანებს, რომ წმინდა მსახურება, ღვთის გარდა, კიდევ ვინმეს შეუსრულონ, მაგალითად გარდაცვლილ „წმინდანებს“, მათი სახელებისა და „წმინდა ნაწილების“ განსაკუთრებული წეს-ჩვეულებების ცენტრში მოქცევით? ზემოთ მოყვანილი ბიბლიური მუხლი საპირისპიროზე საუბრობს. იესოს მოციქულები სიცოცხლის პერიოდშიც კი უკუაგდებდნენ ასეთ მცდელობებს (საქმეები 10:25,26; 14:14,15). ანგელოზებიც კი უარობენ მსგავს თაყვანისცემას (გამოცხადება 19:10; 22:8,9). სამწუხაროა, მაგრამ იმისაკენ მიდრეკილება, რომ მისკენ იყოს მიმართული თაყვანისცემა და არა მხოლოდ ერთადერთი ღმერთისაკენ, სატანის დამახასიათებელ თვისებას წარმოადგენს! (შეადარეთ მათე 4:8-10).

  შეუძლიათ თუ არა მორწმუნეებს, შუამდგომლობის შესახებ ლოცვების გარდაცვლილთა მისამართით მიმართვა, თუნდაც მათი მისამართით, ვისაც თაყვანს სცემენ როგორც «წმინდებს»? და კვლავ ბიბლია გვეუბნება:

  «განა ცოცხლებისთვის მკვდრებს უნდა მიმართავდნენ?» (ესაია 8:19).   «მკვდრებმა კი არაფერი იციან» (ეკლესიასტე 9:5).   «მკვდრები ვერ ადიდებენ იაჰს» (ფსალმუნები 115:17).

  ამ ბიბლიური პრინციპების მხედველობაში მიღებით, მკვდრებისადმი მიმართვის მიზნით „წმინდა ნაწილების“ კულტის გამოყენება, გაბედულად შეგვიძლია მივაკუთვნოთ ოკულტიზმის ერთ-ერთ სახეობას, რაც აბსოლუტურ საზიზღრობას წარმოადგენს ღვთის თვალში. ე.წ. «წმინდანთა» მხრიდან არავითარ «შუამდგომლობაზე» არ შეიძლება იყოს საუბარი. ზუსტად ასევე უგუნურებაა იმის ფიქრი, რომ ადამიანების მხრიდან ღვთის პრინციპების ასეთ შელახვაზე, ღმერთი რაიმე სახის მადლის მოვლინებით უპასუხებს.



  „წმინდა ნაწილების“ კულტის მომხრეები შეიძლება შეეცადონ 1 კორინთელთა 6:19,20-ის მოყვანას:

  «არ იცით, რომ თქვენი სხეული ტაძარია თქვენში მყოფი სულიწმინდისა, რომელიც ღვთისაგან მიიღეთ? და თქვენ საკუთარ თავს აღარ ეკუთვნით, რადგან ფასით ხართ ნაყიდნი. ამიტომ განადიდეთ ღმერთი თქვენი სხეულებით!».

  მათი აზრით, ბიბლიის მოცემული დარიგება შეიძლება გაგებული იყოს როგორც „წმინდა ნაწილების“ კულტის მხარდაჭერა: რადგან აქ საუბარია იმაზე, რომ ქრისტიანთა სხეული - «ტაძარია სულიწმინდისა», ესე იგი, გარდაცვლილი «წმინდანების» სხეულებიც ასევე წარმოადგენენ წმინდა სულის გამტარებს, და ამიტომ უნდა ვცეთ თაყვანი. თუმცა, არც აქაა რთული შეცდომის გამოაშკარავება. ამისთვის საკმარისია იმის ნახვა, რომ ბიბლიის მოცემული სიტყვები მიმართულია ქრისტიანთა ცოცხალი აუდიტორიისადმი, შესაბამისად, შეეხებათ არა მკვდარ, არამედ ცოცხალ ქრისტიანებს. სხვაგვარად როგორ გავიგოთ ქრისტიანებისადმი მიმართული მოწოდება «განადიდეთ ღმერთი თქვენი სხეულებით»? რა თქმა უნდა, ამის გაკეთება მხოლოდ ცოცხალ ადამიანებს შეუძლიათ და არა მკვდარ გვამებს.

  გარდა ამისა, ბიბლია ძალიან ხშირად მიუთითებს ქრისტიანებს ადამიანის სხეულის ძალზე შეზღუდულ შესაძლებლობებზე, ცოდვაზე, რომელსაც ის ექვემდებარება, ზოგჯერ ხორც სულსაც კი უპირისპირებს. მაგალითად...

  «სული მონდომებულია, ხორცი კი სუსტი» (მათე 26:41).   «ხორცისაგან შობილი ხორცია, სულისგან შობილი კი - სული» (იოანე 3:6).   «ვიცით, რომ კანონი სულიერია, მე კი ხორციელი ვარ, ცოდვისთვის მიყიდული... საწყალი ადამიანი ვარ! ვინ დამიხსნის სხეულისგან, რომელიც ამ სიკვდილით კვდება?» (რომაელები 7:14,24).   «ვიცი, რომ ჩემში, ესე იგი, ჩემს ხორცში კარგი არაფერი მკვიდრობს. კარგის კეთების სურვილი კი მაქვს, მაგრამ ვერ ვაკეთებ» (რომაელები 7:18).   «მაგრამ გეუბნებით, ძმებო, რომ ხორცი და სისხლი ღვთის სამეფოს ვერ დაიმკვიდრებს, ვერც ხრწნა დაიმკვიდრებს უხრწნელობას» (1 კორინთელები 15:50).   «ჩვენი მიწიერი სახლი, ეს კარავი დაიშლება... ამიტომაც ამიერიდან აღარავის ვიცნობთ ხორციელად» (2 კორინთელები 5:1,16).   «ყოველი ხორციელი მინდვრის ბალახივითაა, ხოლო მთელი მისი დიდებაბალახის აბიბინებასავით. ბალახი ხმება და ყვავილი სცვივა» (1 პეტრე 1:24).

  ბოლო სამი მუხლი ნათლად გვიჩვენებს, რომ მოციქულები არანაირად არ განიცდიდნენ ილუზიებს, სიკვდილის შემდეგ მათი ხორცის შენარჩუნებასთან დაკავშირებით. პირიქით, ისინი მოელოდნენ, რომ მათი ხორცი«დაიშლება» და «ვერ ... დაიმკვიდრებს უხრწნელობას». რამდენად ეწინააღმდეგება ეს ყველაფერი, ეკლესიებში მოქმედ „წმინდა ნაწილების“ კულტს!

  როგორც შეგვიძლია დავრწმუნდეთ, ბიბლია ასწავლის, იმედი არ დავამყაროთ სხვა ადამიანის ხორცზე (შეადარეთ იერემია 17:5). ღვთის მოწონების საწინდარი კისაკუთარი შინაგანი სულის განახლებაშია და არა ვინმეს გვამის ნარჩენების შეძენაში.



  ბოლო არგუმენტი, რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ, ესაა „წმინდა ნაწილების“ „უხრწნელობა“. მოცემული ლოგიკის თანახმად, „წმინდა ნაწილები“ თუ უხრწნელია, ეს მათში ღვთის სულის არსებობის მტკიცებულებას წარმოადგენს. თუმცა, ეს განაცხადი მრავალ კითხვასა და წინააღმდეგობას ეჯახება. ჩვენ, კვლავდაკვლავ, ზემოთმოყვანილ იმ მუხლებთან დაპირისპირებას ვხედავთ, რომლებიც ჩაწერილია: 1 კორინთელების 15:50, 2 კორინთელების 5:1,16 და 1 პეტრეს 1:24, რომლებშიც საუბარია ქრისტიანთა სიკვდილის შემდეგ ხორცის განადგურებაზე და უხრწნელობის ფაქტის არარსებობაზე.

  მეორეს მხრივ კი, საერთოს რას წარმოადგენს მრავალი „წმინდა ნაწილის“ ყბადაღებული «უხრწნელობა»? მცირე გამონაკლისებით, სავსებით არაესთეტიური იერის მქონე, ძვლებზე გადაკრული შავ-ყვითელი ფერის გამხმარ ტყავს. თანაც, მოცემული იერის ყურებას ღრმა ზიზღის გრძნობის გარეშე, ყველა როდი შეძლებს. უხეშად რომ ვთქვათ, მსგავს საეკლესიო „წმინდა ნაწილებს“ უნდა უწოდებდნენ არა «უხრწნელებს», არამედ, ალბათ უფრო, «ჯერ ბოლომდე არ გახრწნილებს». საგულისხმოა ისიც, რომ ზოგიერთი „წმინდა ნაწილი“, რომლებიც «უხრწნელებად» ითვლებოდნენ, დროის განსაზღვრული მომენტიდან მაინც გაიხრწნა, რაც სავსებით გასაგებ კითხვებს იწვევს.

  გარდა ამისა, რა ვუყოთ „წმინდა ნაწილების“ იმ ანალოგიურ შემთხვევებს, რომლებსაც არაქრისტიანულ რელიგიებში აქვთ ადგილი? მგონი, ამის ყველაზე გამოჩენილ მაგალითს - ბუდისტური «წმინდანის» ხამბო-ლამა დაშა-დორჯო იტიგილოვას „წმინდა ნაწილებია“ (http://pastor.vadim.sumy.ua/o-moshhah-tolko-li-v-pravoslavii)/. თანაც, ამ ჯერ კიდევ 1928 წელს გარდაცვლილი ადამიანის «სასწაული» უფრო მეტად იკვეთება «ქრისტიანული წმინდანების» ფონზე.

  «ყველაზე ძველი მონათხრობი ამ ფენომენის შესახებ ნაპოვნი იქნა ჩინურ მატიანეებში «ბუდისტური წმინდანების ცხოვრება». იქ საუბარია ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ პატრიარქზე, დინასტიისა სუნ გუი ნენე. ის 712 წელს მოკვდა და დამარხულ იქნა მონასტერში კუო-ენ. დინასტია სუნ-ის დაცემის ეპოქაში, 1276 წელს, მონღოლმა მეომრებმა ამოთხარეს სხეული, რადგან სხეულის სასწაულებრივად შენახვის შესახებ გავრცელებულ ჭორებში უნდოდათ დარწმუნებულიყვნენ. სიკვდილიდან 564 წლის შემდეგ, მასტერის კანი ელასტიური და შეუცვლელი, ყოველგვარი გამოშრობისა და გახრწნის ნიშნების გარეშე იყო შემონახული. მაშინ მონღოლებმა სხეული გაფატრეს და იხილეს, რომ გული და ღვიძლი მშვენიერ მდგომარეობაში იყო. სრულიად გაოგნებულებმა, მათ საუკეთესო გამოსავლად ჩათვალეს, რომ თავი დაენებებინათ ამ მკრეხელობისათვის და გაქცეულიყვნენ» (სვეტლანა კუზინა «რატომ ინახება უხრწნელი ნაწილები?»).

  უნდა გვახსოვდეს, რომ ადამიანთა გვამების ე.წ «უხრწნელობა» სავსებით ცნობილი მოვლენაა და მხოლოდ რელიგიასთან როდია ის დაკავშირებული. მსოფლიოს სხვადასხვა ნაწილებში, მეცნიერები და უბრალო ადამიანები გარდაცვლილი ადამიანების მრავალ შენახულ სხეულს პოულობდნენ, რასაც სხვადასხვაგვარად ხსნიდნენ. ერთერთი მათგანიაიმ გარემოს თავისებურებები, რომელშიც გვამი იმყოფება. ამიტომ არ უნდა გაგვიკვირდეს, რომ «უხრწნელი წმინდა ნაწილების» უმრავლესობა დღემდე ჩვეულებრივ პირობებში კი არ ინახება, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ღრმა სარდაფებში. გარდა ამისა, მოცემულ ეფექტს მეცნიერები ხსნიან რადიაციით, საპონიფიკაციით, გარდაცვლილთა სხეულების გარკვეული ნაერთებით დამუშავებით და ა.შ. როგორც ფილოსოფიურ მეცნიერებათა დოქტორი, საეკლესიო წეს-ჩვეულებების სპეციალისტი გიორგი შიშკოვეცი აღიარებს, «ისეთი შემთხვევები, როდესაც ნაწილები ჭეშმარიტად უხრწნელად შეიძლება ვაღიაროთ, ძალიან იშვიათია».


  მაშ ასე, განკურნებასთან დაკავშირებით ბიბლიური მაგალითების ყურადღებით შესწავლა, გვეხმარება რომ რიგ მნიშვნელოვან დასკვნებამდე მივიდეთ:

1.            არცერთი მსგავსი ბიბლიური ნაწყვეტი არ იძლევა საფუძველს გვწამდეს გარკვეული სასწაულმოქმედი ძალებისა, რომლებიც გვამთა ნარჩენებშია ჩადებული.

2.            ბიბლიაში არცერთი მაგალითი არ არის იმისა, რომ ვინმეს „წმინდა ნაწილებს“ ან გარდაცვლილი ადამიანის ტანსაცმლის ელემენტებს სასწაულმოქმედი ძალის არაერთგზის გამოვლენა შესძლებოდეთ.

3.            გარდაცვლილი ელისეს მაგალითი გვიჩვენებს, რომ მის შემთხვევაში ღმერთმა მხოლოდ ერთჯერადად მოახდინა სასწაული, რომელიც მისი ნაწილებით აღარასოდეს განმეორებულა, და ღმერთის მიერ არ მოცემულა არავითარი მითითება მისი ნაწილების განსაკუთრებული თაყვანისცემის შესახებ.
4.            იესოსა და ასევე პეტრე და პავლე მოციქულების მაგალითები ამოწმებენ, რომ განკურნების ღვთიური ძალა სრულყოფილი ფორმისაა. ყველა მსურველი იკურნებოდა, თანაც, აბსოლუტურად ყველა დაავადებისაგან, უფრო მეტიცმომენტალურად იკურნებოდნენ! ეგრეთ წოდებული «სასწაულმოქმედი ნაწილები» სულ მცირე შედარებასაც კი ვერ უძლებენ ღვთიური ძალის მოქმედების თავისებურებასთან.

5.            მკვდრებთან მიმართვის მიზნით „წმინდა ნაწილების“ გამოყენება ოკულტიზმის ნაირსახეობას წარმოადგენს და ღვთისაგან განისჯება.

6.            ბიბლია მხარს არ უჭერს გარდაცვლილი ადამიანების სხეულისადმი მოწიწებით დამოკიდებულებას, როდესაც ხსნის, რომ ცოცხალი ადამიანებიც კი ცოდვის მონობაში არიან.

7.            მოციქულები პეტრე და პავლე იმაზე მიუთითებდნენ, რომ სიკვდილის შემდეგ ქრისტიანთა სხეულები «დაიშლება» და «ვერ დაიმკვიდრებენ უხრწნელობას».

8.            «უხრწნელი წმინდა ნაწილების» კულტი არა მხოლოდ ქრისტიანულ ეკლესიაშია ფართოდ ცნობილი, არამედ ასევე არაქრისტიანულ რელიგიებშიც.



დასკვნა



  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის შესახებ თემის გამოკვლებისას, ჩვენ მოცემული კულტის სრულიად ანტიბიბლიურ არსში შეგვეძლო დავრწმუნებულიყავით. ჩვენ ვერც ძველ აღთქმაში და ვერც ახალ აღთქმაში ვერ ვიპოვით ასეთი ჩვეულების დადასტურებისა და პრაქტიკაში გამოყენების ვერცერთ სულ მცირე საფუძველსაც კი. „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემა გადარჩენისა და მადლის იმ საფუძვლებს ეწინააღმდეგება, რომელსაც ღმერთი სთავაზობს ადამიანს. ბიბლია გვეუნება, თუ რა წარმოადგენს ჭეშმარიტ გადარჩენას ყველა ადამიანისათვის:

  «წყალობით ხართ გადარჩენილნი... ამ წყალობით ხართ გადარჩენილნი რწმენის მეშვეობით და ეს თქვენი დამსახურება კი არ არის, არამედ ღვთის ძღვენია» (ეფესოელთა 2:5,8).

  ასე რომ, გადარჩენა ადამიანისათვის წარმოადგენს დაუმსახურებელ სიკეთეს (ძრვენს) ღვთისაგან, რომელიც იესო ქრისტეს მსხვერპლით იქნა დამოწმებული (1 პეტრე 1:18,19). თანაც, «ამ ნებით ვართ განწმენდილნი იესო ქრისტეს სხეულის მხოლოდ ერთხელ შეწირვით» (ებრაელები 10:10). მისი მსხვერპლი სრულყოფილია და ის საკმარისია, «რათა საკუთარი თავის შეწირვით მოეშორებინა ცოდვა... [და] მრავალთა ცოდვები ეტვირთა» (ებრაელები 9:26-28). ამიტომ, „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის შემთხვევაში გაუგებრობა წარმოიშობა: ნუთუ ქრისტეს სრულყოფილი მსხვერპლი საკმარისი არ არის იმისათვის, რომ ღმერთმა დაუმსახურებელი სიკეთე გამოავლინოს მორწმუნე ადამიანის მიმართ? ნუთუ ამისათვის დამატებით არასრულყოფილი ადამიანების მუმიფიცირებული გვამების ნარჩენების ძებნა, მათი კოცნა და მათ წინაშე დაჩოქებაა საჭირო, იმ იმედით, რომ ეს აღმოჩნდება რაიმე სახის გამოტოვებული რგოლი, ღვთისაგან ადამიანებისათვის მადლისა და გადარჩენის მისაღებად? სამწუხაროა, მაგრამ ეს არა მხოლოდ აბსურდულად ჩანს, არამედ ასევე ისე წარმოგვიდგება თითქოს ღმერთს მთლად სრულყოფილად არ შეუძლია ადამიანის გადარჩება.

  გარდა ამისა, წერილი მხოლოდ ერთადერთ სხეულზე მიუთითებს, რომლის სიკვდილსაც ჩვენთვის სარგებელი მოაქვს: ეს თავად იესო ქრისტეს სხეულია.

   «მან თავისი სხეულით აიტანა ძელზე ჩვენი ცოდვები, რომ მოგვეშორებინა ისინი და გვეცხოვრა სიმართლისთვის. თქვენ "მისმა ჭრილობებმა განგკურნათ (1 პეტრე 2:24; კოლოსელთა 1:22).  «ამ ნებით ვართ განწმენდილნი იესო ქრისტეს სხეულის მხოლოდ ერთხელ შეწირვით» (ებრაელები 10:10).

  ვხედავთ ჩვენ ღვთის სიტყვაში რაიმე მითითებას სხვა ძღვენის შესახებ, სხვა მკვდარი ადამიანის სხეულის მეშვეობით? ცალსახად, არა! ამის გათვალისწინებით, იესოს ძვირფასი სასმსხვერპლო სხეულის გარდა, რომელიმე «წმინდანის», რომელიმე დამატებითი სხეულის «მადლმოსილად» წარმოჩენის ნებისმიერი მცდელობა,  უცილობლად აღმოჩნდება ღვთისმგმობელი კულტი. გასაკვირი არ არის, რომ მსგავსი კულტის მხარდასაჭერად მის დამცველებს იმდენად ბიბლიაში არ უწევთ მხარდაჭერის ძებნა, რამდენადაც ადამიანური ტრადიციების წიგნებში, რომლებიც ისეთივე ადამიანების მიერაა დაწერილი, რომლებიც მიდრეკილნი არიან საკუთარი აზრი ღვთის თვალსაზრისზე წინ დააყენონ.


  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის ტრადიციას, უდავოა, საერთო ნიადაგი აქვს, წარსულში და აწმყო დროში არსებულ, პოლიტიკური ბელადების ბალზამირებული მუმიების თაყვანისცემის პრაქტიკასთან. ძველ ეგვიპტეში, რომლიდანაც მოსემ ისრაელი გამოიყვანა, ეს კულტი ფართოდ იყო გავრცელებული. შესაძლოა, ზუსტად ამ მიზეზით დამალა ღმერთმა მოსეს საფლავი, რადგან ესმოდა, რომ ხალხს შეიძლება მისი ნაწილებისადმი თაყვანისცემის სურვილი გასჩენოდა (კანონი 34:5,6). მეტად თვალში ის ხვდება, რომ «მიქაელ მთავარანგელოზ[ი] ... ეშმაკს ... მოსეს სხეულის გამო ეკამათებოდა» (იუდა 9). ღმერთს თუ თავისი მსახურის სხეულის დამალვა უნდოდა, მაშინ მის საპირისპიროდ რა სურდა ეშმაკს? სურდა რომ მისი სხეული თაყვანისცემისთვის ხელმისაწვდომი გაეხადა? თუ ასეა, მაშინ კიდევ ერთი მიზეზი ვლინდება „წმინდა ნაწილების“ კულტის უარსაყოფადამ ტრადიციის სულის ჩამდგმელი ღმერთი კი არა, სატანაა!

  თვითონ ფრაზა «წმინდა ნაწილების თაყვანისცემა» ბიბლიურ პრინციპებთან მოდის წინააღმდეგობაში. ბიბლია არსად ამბობს, რომ ადამიანთა გვამები რაიმე სახის  ხანგრძლივი თაყვანისცემით უნდა იქნეს გარემოცული. პირიქით, გარდაცვლილი ადამიანი უნდა დაიმარხოს და არა საჯაროდ იქნას გამოფენილი მისი გვამი. მაგრამ თუ მაინც გარდაცვლილი ქრისტიანების პატივისცემაზე (დაფასებაზე) გვინდა ვისაუბროთ, მაშინ ღვთის სიტყვა სრულიად სხვა მეთოდზე საუბრობს, თუ როგორ შეგვიძლია ამის გაკეთება:

  «გახსოვდეთ ისინი, ვისაც თქვენს შორის ხელმძღვანელობა აკისრია და ვინც ღვთის სიტყვას გადმოგცემთ. დაუკვირდით მათი საქციელის შედეგებს და მათ მიბაძეთ რწმენაში» (ებრაელები 13:7).   «ამიტომ გეხვეწებით: მე მომბაძეთ [...] მომბაძეთ მე, როგორც მე - ქრისტეს» (1 კორინთელები  4:16; 11:1).   «ყველამ მომბაძეთ, ძმებო, და დააკვირდით მათ, ვინც ჩვენ მიერ თქვენთვის დატოვებული მაგალითის მიხედვით დადის» (ფილიპელები 3:17).   «თქვენ ჩვენი და უფლის მომბაძველები გახდით, რადგან დიდ გასაჭირში მიიღეთ სიტყვა წმინდა სულის სიხარულით» (1 თესალონიკელები 1:6).

  გარდაცვლილი ქრისტიანების გვამების ნაწილებად დაგლეჯა კი არ არის მათდამი პატივისცემის გამოვლენა, არამედ მათი რწმენის მიბაძვა! წმინდა წერილის თანახმად, აი ასე უნდა იქცეოდეს ჭეშმარიტი ქრისტიანი! მაგრამ წარმოიდგინეთ, რომელიმე თქვენს ნაცნობთაგანს იმდენად გულითადად რომ მოენდომებინა თავისი გარდაცვლილი ახლობლებისათვის პატივის მიგება, რომ სასაფლაოზე წასულიყო, გაეთხარა საფლავები და მათი გვამები მოეტანა სახლში! როგორი რეაგცია გექნებოდათ ამაზე? ჩათვლიდით ასეთ ადამიანს მოსიყვარულედ? საეჭვოა. ალბათ უფრო, ფსიქიკური აშლილობის მქონედ, იმიტომ რომ მსგავსი ქმედებები არანაირად არ თავსდება საღ აზრის ჩარჩოებში, და გარდა ამისა, სისხლის სამართლის დანაშაულს წარმოადგენს. დიახ, ნებისმიერი საღადმოაზროვნე ადამიანის აზრით, ასეთი ქმედება აღმაშფოთებელ მკრეხელობას წარმოადგენს, როგორი «კეთილშობილური» მიზნებითაც არ უნდა გაამართლოს ის ამის ჩამდენმა! მაშ რატომღა უნდა ვიფიქოთ ასეთ შემთხვევაში, რომ ღმერთი ზუსტად იგივე სცენას სხვაგვარად უყურებს? რით განსხვავდება რელიგიური გვამთამთხრელები იმ ადამიანისაგან, რომლებიც ცდილობენ რომ ახლოს ჰქონდეთ საფლავიდან ამოთხრილი მკვდრები? ამ უკანასკნელს «ნეკროფილია» ეწოდება. და პირველს რა შეგვიძლია ვუწოდოთ?

  „წმინდა ნაწილების“ თაყვანისცემის კულტს არანაირი საფუძველი არ გააჩნია ბიბლიაში. და რადგან ის მოკლებულია ღვთის სიტყვის მხრიდან, მიღებისა და გამართლების შესაძლებლობას, ცრუმორწმუნე ადამიანები დასაყრდენს სხვადასხვა რელიგიურ ფილოსოფოსებში, ისეთივე არასრულყოფილ ადამიანებთან როგორებიც თვითონ არიან, და მათ მიერ დამტკიცებულ დადგენილებებში ეძებენ. ყოველივე ეს კი, ღვთის მცნებების ადამიანთა ტრადიციებით შეცვლის ტიპიური მაგალითია, რაზეც მკაცრ გაფრთხილებას იძლეოდა ქრისტე.

   «თქვენ რატომღა არღვევთ ღვთის მცნებას თქვენი ადათ-წესებით? ...თქვენ თქვენივე ადათ-წესებით ძალა დაუკარგეთ ღვთის სიტყვას. თქვე თვალთმაქცებო, სწორად იწინასწარმეტყველა ესაიამ თქვენზე: „ეს ხალხი ბაგეებით მცემს პატივს, გული კი შორსა აქვთ ჩემგან. ტყუილაუბრალოდ მცემენ თაყვანს, რადგან ადამიანთა მცნებებს ისე ასწავლიან როგორც სწავლებებს“» (მათე 15:3-9).

  თუ ადამიანი ღვთის მოწონების მიღებას, მისი პრინციპების აშკარა დარღვევით ცდილობს, მაშინ ასეთ გზას დასაწყისშივე არ აქვს პერსპექტივა. ღმერთს მხოლოდ მისი ნების დაცვით უნდა დავუახლოვდეთ და არა ცრუ ტრადიციების დაცვით. და, რა თქმა უნდა, ღვთის თვალში აბსოლუტური უაზრობაა, არასრულყოფილი ადამიანების ე.წ. «წმინდა გვამებზე» იმედის დამყარება.


  «აი რას ამბობს იეჰოვა: "წყეულია ის, ვინც ადამიანზე ამყარებს იმედს, ხორციელის მკლავს ენდობა"» (იერემია 17:5).

---------------------------------------------------------------

ასევე წაუკუთხეთ:

ახალი წელი: მოჩვენებითი ხიბლი, რეალური არსი

ყველაფერი ღვთის ნებაა?

Комментариев нет:

Отправить комментарий